Melbourne

prif ddinas Victoria, Awstralia

Melbourne (Woiwurrungeg: Narrm) yw prifddinas talaith Victoria, yn Awstralia. Yn 2015 roedd gan y ddinas boblogaeth o 4,529,500. Melbourne yw dinas fwyaf Victoria, gyda dros 70% o drigolion y dalaith yn byw yno.

Melbourne
Mathdinas, region of Victoria, dinas fawr, ardal fetropolitan, prifddinas y dalaith, canolfan ariannol, metropolis Edit this on Wikidata
Enwyd ar ôlWilliam Lamb, Ail is-iarll Melbourne Edit this on Wikidata
Poblogaeth5,031,195 Edit this on Wikidata
Sefydlwyd
  • 30 Awst 1835 Edit this on Wikidata
Cylchfa amserUTC+10:00, UTC+11:00, Australia/Melbourne Edit this on Wikidata
Iaith/Ieithoedd
  swyddogol
Saesneg Awstralia Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
GwladBaner Awstralia Awstralia
Arwynebedd9,993 km² Edit this on Wikidata
Uwch y môr31 metr Edit this on Wikidata
GerllawAfon Yarra, Port Phillip Edit this on Wikidata
Yn ffinio gydaBarwon South West, Grampians, Loddon Mallee, Hume, Gippsland Edit this on Wikidata
Cyfesurynnau37.8142°S 144.9631°E Edit this on Wikidata
Cod post3000–3207 Edit this on Wikidata
Map
Arcâd, Stryd Flinders

Cafodd Melbourne ei sefydlu ym 1835, pan gyrhaeddodd gwladychwyr o Launceston, yn Tasmania. Tyfodd y ddinas yn sylweddol iawn ar ôl 1851, pan ddarganfuwyd aur yn yr ardal rhwng Ballarat a Bendigo, yng nghanolbarth Victoria.

Pan gafodd Awstralia ei annibyniaeth ym 1901, cafodd Melbourne ei wneud yn sedd y llywodraeth, tan 1927, pan wnaed Canberra yn brifddinas newydd y wlad.

Ym 1956 cafodd y Gemau Olympaidd eu cynnal yn y ddinas.

Poblogaeth

golygu

Mae yna nifer o fudwyr wedi symud i Melbourne dros y blynyddoedd. Cafwyd 43% o bobl sy'n byw yn Melbourne eu geni tu allan i Awstralia. Dangosir y cynnydd ym mhoblogaeth Melbourne yn y tabl isod.

Poblogaeth Melbourne
y flwyddyn
1836 177
1851 29,000
1854 123,000 (gold rush)
1860 140,000
1880 280,000
1890 490,000
1895 900,000 (cwymp economaidd)
1956 1,500,000
1981 2,806,000
1991 3,156,700 (dirwasgiad)
2001 3,366,542
2004 3,592,975
2006 3,720,300 (amcangyfrif 2006)
2030 4,500,000 (rhagamcaniad)

Cludiant

golygu
 
Gorsaf reilffordd Stryd Flinders

Trenau

golygu
 
Gorsaf reilffordd Melbourne (Canolog)

Agorwyd rheilffordd rhwng Melbourne a Sandridge (erbyn hyn Porthladd Melbourne) ar 12 Medi 1854 a daeth eraill i Sant Cilda ym 1857, Gogledd Brighton ym 1859, Hawthorn ym 1861 ac Essendon ym 1960. Wedi darganfod aur yn Victoria]], agorwyd rheilffyrdd i Sunbury ym 1859, Bendigo ym 1862 ac Echuca ym 1864.

Trydaneiddiwyd y rheilffyrdd maestrefol o 1919 ymlaen.[1]

Mae Gorsaf reilffordd Stryd Flinders y brif orsaf ar gyfer gwasanaethau lleol, sydd i gyd yn mynd ar gylch tanddaearol o dan ganol y ddinas. Mae rhai o'r gwasanaethau V line i drefi eraill yn dalaith Victoria yn mynd o Stryd Flinders.

Mae gwasanaethau eraill V line tu mewn Victoria, a hefyd gwasanaethau i Adelaide a Sydney yn defnyddio Gorsaf reilffordd Croes y De.

Tramfyrdd

golygu
 
Tram ar Stryd Flinders

Mae gan Melbourne rwydwaith eang o dramffyrdd trydanol. Yn wreiddiol defnyddiwyd ceffylau, ond dechreuodd gwasanaeth rhwng Melbourne a Richmond yn defnyddio ceblau ar 11 Tachwedd 1885 ac estymwyd y rhwydwaith yn sydyn. Dechreuodd tramfyrdd trydanol ym 1889[2]

Bysiau

golygu

Dechreuodd gwasanaethau bws yn 1860au, eto'n defnyddio ceffylau.

Adeiladau a chofadeiladau

golygu
 
Eglwys y Scotiaid a Gwesty Hyatt
 
Cofeb rhyfel 'Driver a Wipers'
  • Eglwys Gadeiriol Sant Pawl
  • Eglwys y Sgotiaid
  • Gerddi Fitzroy
  • Maes Criced Melbourne (MCG)
  • Neuadd y Dref
  • Parc Albert
  • Stiwdios radio a theledu ABC
  • Theatr y Dywysoges
  • Tŵr Rialto
  • Tŷ'r Senedd

Chwaraeon

golygu

Cynhelir criced rhyngdaleithiol a rhyngwladol ym Maes criced Melbourne yn ystod yr haf, a Pel-droed rheolau Awstraliaidd yn ystod y gaeaf.[3]

Cynhelir rasau ceffylau ar Gae Râs Flemington.[3]

Cynhelir Grand Prix Awstralia ym Mharc Albert.[3] Mae hefyd llyn a chlwb hwylio yn y parc.

Enwogion

golygu

Gefeilldrefi

golygu
 
Cofadail Rhyfel Melbourne

Cyfeiriadau

golygu
  1. "Tudalennau hanes ar wefan ptv.vic.gov.au". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2016-08-26. Cyrchwyd 2016-12-07.
  2. public-transport/ Tudalennau hanes ar wefan ptv.vic.gov.au[dolen farw]
  3. 3.0 3.1 3.2 Gwefan australia.com

Dinaswedd

golygu
Ardal Dociau Melbourne