Η Νίσαια ή Νισαία ήταν αρχαία πόλη και λιμάνι στον Σαρωνικό, αποτελούσε το επίνειο στα αρχαία Μέγαρα.[1][2] Σύμφωνα με την Αρχαία ελληνική μυθολογία η Νίσαια ιδρύθηκε από τον γιο του βασιλιά της Αθήνας Πανδίων Β΄ Νίσο, ολόκληρη η Μεγαρίδα ονομάστηκε προς τιμή του Νισαία.[3] Μέχρι την εποχή που ξέσπασε ο Πελοποννησιακός Πόλεμος ο έλεγχος του λιμανιού της Νισαίας άλλαζε ανάμεσα στους Μεγαρείς και τους Αθηναίους.[4][5] Οι Αθηναίοι σύμμαχοι των Μεγαρέων έκτισαν ισχυρά τείχη με τα οποία ένωναν τη Νίσαια με τα Μέγαρα.[6] Ο Θουκυδίδης καταγράφει το μήκος των τειχών στα οκτώ Ελληνικά Στάδια, ο Στράβων το ανεβάζει στα 18.[7][8] Στον δρόμο κοντά στη Νίσαια βρέθηκε ναός της Δήμητρας και στο λιμάνι ναός του Ποσειδώνα.[9] Στη Νισαία γεννήθηκε ο Θέογνις ο Μεγαρεύς αλλά αυτό δεν είναι εξακριβωμένο.[10] Η τοποθεσία του αρχαίου λιμανιού αμφισβητείται από πολλούς ιστορικούς.[5]

Χάρτης των αρχαίων Μακρών Τειχών ανάμεσα στα Μέγαρα και τη Νίσαια

Ονομασία

Επεξεργασία

Την εποχή που ήταν βασιλιάς στην Αθήνα ο μυθικός Πύλας ο Πανδίων κατέφυγε στα Μέγαρα και παντρεύτηκε την κόρη του βασιλιά Πυλία.[11] Ο Πύλας εξορίστηκε για τον φόνο του θείου του Βία και ο Πανδίων διαδέχθηκε τον πεθερό του στον θρόνο της Αθήνας.[11] Ο Πανδίων μοίρασε την Αττική στους τέσσερεις γιους του Αιγέα, Λύκο, Πάλλα και Νίσο.[3] Ο γιος του Πανδίωνος Νίσος πήρε μερίδιο τη Μεγαρεία που ονομάστηκε προς τιμή του Νισαία.[3] Όταν επιτέθηκε ο βασιλιάς της Κρήτης Μίνωας στη Νισαία ήρθε από τη Βοιωτική Ογχηστό να τον υποστηρίξει ο γιος του Ποσειδώνα Μεγαρέας και τον απέκρουσε με επιτυχία.[12] Ο Μεγαρέας παντρεύτηκε την κόρη του Νήσου Νισαία και διαδέχθηκε τον πεθερό του.[12] Ο Μεγαρέας έδωσε στη συνέχεια το όνομα του στη σημερινή πόλη των Μεγάρων που ήταν η έδρα του βασιλείου.[13] Η Νισαία έγινε κατόπιν το λιμάνι των Μεγάρων που διακρίθηκε για τις πολλές αποικίες η σημαντικότερη από τις οποίες ήταν η Μέγαρα Υβλαία.[14][15]

Αρχαιότητα

Επεξεργασία
 
Ρωμαικό αντίγραφο από άγαλμα της θεάς Δήμητρας στη Νίσαια τον 4ο αιώνα π.Χ.

Ο Πεισίστρατος έστειλε Αθηναϊκό στρατό που κατέλαβε με επιτυχία τη Νίσαια (561 π.Χ.).[16] Η Σαλαμίνα ήταν πολύ κοντά στη Νίσαια έτσι οι Αθηναίοι απέκτησαν εύκολα τον έλεγχο στο λιμάνι των Μεγάρων.[5] Οι Αθηναίοι συμμάχησαν με τους Μεγαρείς (459 π.Χ.) και κατασκεύασαν τα Μακρά Τείχη για να συνδεθούν τα Μέγαρα με τη Νίσαια.[17] Αργότερα (446 π.Χ.) οι Μεγαρείς εισήλθαν στη Σπαρτιατική Συμμαχία, επαναστάτησαν κατά των Αθηναίων και κατέλυσαν τις Αθηναϊκές φρουρές της Μεγαρίδας.[8] Οι Αθηναίοι κράτησαν τη Νίσαια για μικρό χρονικό διάστημα αλλά όταν έκλεισαν οι Τριακονταετείς Σπονδές την παρέδωσαν στους συμμάχους της Σπάρτης.[18]

Πελοποννησιακός Πόλεμος

Επεξεργασία

Τον πρώτο χρόνο που ξέσπασε ο Πελοποννησιακός Πόλεμος (431 π.Χ.) η Νίσαια ηττήθηκε σε ναυμαχία από τον Αθηναϊκό στόλο.[8] Μετά την ήττα 8.000 Πελοποννήσιοι στρατιώτες βάδισαν στη Νίσαια με 40 κλεμμένα Μεγαρικά πλοία και επιτέθηκαν στις Αθηναϊκές δυνάμεις.[8] Μετά την επίθεση ο Αθηναϊκός στόλος απέκλεισε το λιμάνι και εμπόδισε τις Σπαρτιάτικες ενισχύσεις.[8] Το πέμπτο έτος του πολέμου (427 π.Χ.) ο Νικίας κατέλαβε τη νησίδα του Μίνωα για λογαριασμό των Αθηναίων, αυτό τους επέτρεψε να αποκτήσουν τον έλεγχο στο λιμάνι της Νίσαιας.[4] [19] Το όγδοο έτος του πολέμου (424 π.Χ.) τα Μακρά Τείχη ανάμεσα στα Μέγαρα και τη Νίσαια που είχαν Πελοποννησιακή φρουρά έπεσαν στα χέρια των Αθηναίων, η Νίσαια έγινε ξανά το λιμάνι των Μεγάρων.[4][20] Ο Φωκίων οικοδόμησε ξανά τα τείχη που είχαν υποστεί φθορές από τον Πελοποννησιακό Πόλεμο σαν ένδειξη συμμαχίας ανάμεσα στην Αθήνα και τα Μέγαρα.[9]

Έθιμα - Λατρεία

Επεξεργασία

Η Νίσαια ήταν το μοναδικό λιμάνι των Μεγαραίων στον Σαρωνικό, με το εμπόριο δέχοταν και έστελνε προμήθειες.[1][9] Ο Αριστοφάνης περιγράφει φυσικές αλυκές στην ακτή κοντά στη Νίσαια, συνέλεγαν το αλάτι και το πουλούσαν στην Αθήνα.[9] Οι Μεγαρείς παρήγαγαν άριστη ποιότητα μαλλίνων ενδυμάτων για τους χειμερινούς μήνες, τα εξήγαγαν σε άλλες πόλεις μέσω του Σαρωνικού, είχαν σημαντικό αριθμό εισαγωγών και εξαγωγών μέσω της Νίσαιας.[21] Στη Νίσαια υπήρχε ναός του Ποσειδώνα που τον λάτρευαν σε όλες τις αποικίες των Μεγαρέων.[9] Ο Θουκυδίδης αναφέρει έναν ναό του Ενυάλιου κοντά στο λιμάνι.[9] Στην Αρχαϊκή Περίοδο υπήρχε ναός της Δήμητρας Μαλοφόρου κοντά στη Νίσαια, σύμφωνα με τον Παυσανία η στέγη της κατέρρευσε από την παρακμή του χρόνου.[9] Η λατρεία της Δήμητρας μεταφέρθηκε στη Νίσαια από τους Μεγαρείς, η ακριβής θέση των ναών δεν είναι γνωστή όπως και η ακριβής θέση του αρχαίου λιμανιού.[9] Ο ποιητής Θεογνίς κατάγεται σύμφωνα με μερικούς ιστορικούς από τα Νισαία Μέγαρα, σύμφωνα με άλλους από τα Μέγαρα Υβλαία στη Σικελία.[10] Σημαντικές προσωπικότητες όπως ο Πλάτων αμφιβάλλουν ότι ήταν από τα Νησαία Μέγαρα, το ποίημα του ωστόσο που είχε σχέση με τους Περσικούς Πολέμους δείχνει ότι γνώριζε καλά την περιοχή.[22] Οι περισσότεροι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι καταγόταν από τα Νισαία Μέγαρα.[23] Ο ποιητής Σημωνίδης ο Αμοργίνος τον 5ο αιώνα καταγράφει το λιμάνι ως "ομφαλός των Νισαίων".[24] Τον 2ο αιώνα μ.Χ. ο Έλληνας συγγραφέας Αθήναιος ο Ναυκρατίτης στο έργο του Δειπνοσοφισταί, εμφανίζεται στο τελευταίο του ποίημα ο Νίκανδρος ο Κολοφώνιος που υμνεί τα άνθη της Νίσαιας σαν υπέροχα.[25]

Γεωγραφία

Επεξεργασία

Η Νήσαια ήταν το μοναδικό λιμάνι των Μεγαρέων στον Σαρωνικό, η θέση της αμφισβητείται επειδή οι περιγραφές του Θουκυδίδη δεν ταιριάζουν με τη σημερινή τοπογραφία της Πάχης.[5][26] Μια ομάδα ιστορικών μελέτησε τις αναφορές του Θουκυδίδη του Στράβωνα και του Παυσανία υποθέτει ότι βρίσκεται βυθισμένη ανάμεσα στη σημερινή Πάχη Αττικής και στο γειτονικό ακατοίκητο νησάκι Παχάκι.[27][28][29] Η καταβύθιση έγινε πιθανότατα με την άνοδο της στάθμης της θάλασσας.[5]

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. 1,0 1,1 Ager, Sheila (2018-11-15). "Mythic Highways of the Megarid". Teiresias Supplements Online. 1: 50
  2. Παυσανία Ελλάδος περιήγησις/Αττικά Νίσαιά τε ἔτι καὶ νῦν Μεγαρεῦσιν ἐπίνειον ἀπ᾽ αὐτοῦ καλεῖται
  3. 3,0 3,1 3,2 Ager, Sheila (2018-11-15). "Mythic Highways of the Megarid". Teiresias Supplements Online. 1: 49
  4. 4,0 4,1 4,2 Freitag, Klaus (2018-11-15). "With and Without You: Megara's Harbours". Teiresias Supplements Online. 1: 106
  5. 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 Freitag, Klaus (2018-11-15). "With and Without You: Megara's Harbours". Teiresias Supplements Online. 1: 103
  6. Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου, Τόμος 1, 103
  7. Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου, Τόμος 4, 66
  8. 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 Freitag, Klaus (2018-11-15). "With and Without You: Megara's Harbours". Teiresias Supplements Online. 1: 105
  9. 9,0 9,1 9,2 9,3 9,4 9,5 9,6 9,7 Freitag, Klaus (2018-11-15). "With and Without You: Megara's Harbours". Teiresias Supplements Online. 1: 107
  10. 10,0 10,1 Stein-Hölkeskamp, Elke (2018-11-15). "Theognis and the Ambivalence of Aristocracy". Teiresias Supplements Online. 1: 130
  11. 11,0 11,1 Solez, Kevin (2018-11-15). "Megarian Myths: Extrapolating the Narrative Traditions of Megara". Teiresias Supplements Online. 1: 91
  12. 12,0 12,1 Ager, Sheila (2018-11-15). "Mythic Highways of the Megarid". Teiresias Supplements Online. 1: 52
  13. Ager, Sheila (2018-11-15). "Mythic Highways of the Megarid". Teiresias Supplements Online. 1: 53
  14. http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=paus.+1.39.4&redirect=true
  15. Θεόκριτος, 12.27
  16. Freitag, Klaus (2018-11-15). "With and Without You: Megara's Harbours". Teiresias Supplements Online. 1: 104
  17. Θουκυδίδης, Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου, Τόμ. 1.103
  18. Θουκυδίδης, Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου, Τόμ. 1.114, 115
  19. Θουκυδίδης, Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου, Τόμ. 2.31, 3.51
  20. Θουκυδίδης, Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου, Τόμ. 4.66-74
  21. Beck, Hans (2018-11-15). ""If I am from Megara." Introduction to the Local Discourse Environment of an Ancient Greek City-State". Teiresias Supplements Online. 1: 33
  22. Yates, David; College, Millsaps; Jackson (2018-09-10). "'This City of Ours': Fear, Discord, and the Persian War at Megara". Teiresias Supplements Online. 1: 157
  23. Yates, David; College, Millsaps; Jackson (2018-09-10). "'This City of Ours': Fear, Discord, and the Persian War at Megara". Teiresias Supplements Online. 1: 143
  24. Reeves, Jonathan (2018-11-15). "οὐ κακὸς ἐῶν: Megarian Valour and its Place in the Local Discourse at Megara". Teiresias Supplements Online. 1: 175
  25. "Athenaeus, The Deipnosophists, Book XV., chapter 31". www.perseus.tufts.edu. Retrieved 2019-11-29
  26. Freitag, Klaus (2018-11-15). "With and Without You: Megara's Harbours". Teiresias Supplements Online. 1: 102
  27. Laird, A. G. (1934). "Nisaea and Minoa". Classical Philology. 29 (2): 91
  28. Richard Talbert, ed. (2000). Barrington Atlas of the Greek and Roman World. Princeton University Press. p. 55, and directory notes accompanying
  29. Lund University. Digital Atlas of the Roman Empire
  • Fraser, J.G. Commentary, Pausanias's Description of Greece: Book 1: Attica (Macmillan, 1913).
  • Smith, Philip J. The Archaeology and Epigraphy of Hellenistic and Roman Megaris, Greece (Oxford: 2008).
  • Beck, Hans and Smith, Philip J. Megarian Moments, The Local World of an Ancient Greek City-State, (2018).