Galilejaj satelitoj: Malsamoj inter versioj

Browse history interactively

[nekontrolita versio]

[kontrolita revizio]

← Iru al antaŭa ŝanĝo

Enhavo forigita Enhavo aldonita

VidaVikiteksto

Enteksta

Nuna versio ekde 07:13, 10 jul. 2023

La 4 Galilejaj satelitoj kaj Jupitero en miksita bildo komparanta iliajn grandecojn. De supre al malsupre estas Iono, Eŭropo, Ganimedo, kaj Kalisto.

La Galilejaj satelitoj estas la kvar satelitoj de Jupitero malkovritaj de Galilejo. Ili estas je multo la plej grandaj satelitoj de Jupitero, kaj ili estas videblaj eĉ per malforta teleskopo. Ili – Iono, Eŭropo, Ganimedo, kaj Kalisto – estis unue observitaj de Galilejo je la 7-a de januaro 1610.

La nomojn de la lunoj donis la astronomo Simon Marius, kiu asertis, ke li sendepende malkovris la lunojn.

La malkovro de tiuj lunoj estis fakto neklarigebla laŭ la tradicia ptolemea mondkoncepto, laŭ kiu ĉiuj astroj rivoluas ĉirkaŭ la Tero. Ĝi tial fortigis la sun-centran teorion de Koperniko.

Ĉiu el la kvar satelitoj estas pli granda ol la ceteraj lunoj de Jupitero kune (konataj estas pli ol 60). Ganimedo estas la plej granda luno de la sunsistemo; ĝi estas pli granda ol la planedo Merkuro aŭ la nanoplanedo Plutono. Se ĝi ne estus proksima al Jupitero, ĝi almenaŭ iutempe estus videbla per sen-ila okulo.^[1] Krom Tero, Iono antaŭe estis la sola sunsistema astro, kie aktivaj vulkanoj estas konataj.

La Galilejaj satelitoj estas, de la plej proksima ĝis la plej malproksima:

Nomo	Diametro (km)	Maso (kg)	Meza orbita radiuso (km)	Orbita periodo	Tipo
Iono	3643	8,93×10²²	421 800	1,77 tagoj	vulkana
Eŭropo	3122	4,8×10²²	671 100	3,55 tagoj	oceana
Ganimedo	5262	1,48×10²³	1 070 400	7,16 tagoj	oceana
Kalisto	4821	1,08×10²³	1 882 700	16,69 tagoj	oceana

Referencoj

↑ Naked-Eye Observations of Jupiter’s Moons (nudokulaj observoj de Jupiteraj lunoj) el "Sky & Telescope" Arkivigite je 2020-11-12 per la retarkivo Wayback Machine (angle)

Kategorio Galilejaj satelitoj en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)

[1] Naked-Eye Observations of Jupiter’s Moons (nudokulaj observoj de Jupiteraj lunoj) el "Sky & Telescope" Arkivigite je 2020-11-12 per la retarkivo Wayback Machine (angle)

[1]

@@ Linio 1: / Linio 1: @@
-[[Dosiero:Jupitermoon.jpg|250px|thumb|La 4 Galilejaj satelitoj de [[Jupitero]] en miksita bildo komparanta iliajn grandecojn kun la grandeco de Jupitero. De supre al malsupre estas [[Ioo]], [[Eŭropo (luno)|Eŭropo]], [[Ganimedo]], kaj [[Kalistoo]].]]
+[[Dosiero:Jupiter and the Galilean Satellites.jpg|upright=1.1|eta|La 4 Galilejaj satelitoj kaj Jupitero en miksita bildo komparanta iliajn grandecojn. De supre al malsupre estas [[Iono (luno)|Iono]], [[Eŭropo (luno)|Eŭropo]], [[Ganimedo (luno)|Ganimedo]], kaj [[Kalisto (luno)|Kalisto]].]]
-La '''Galilejaj satelitoj''' estas la kvar satelitoj de [[Jupitero]] malkovritaj far [[Galilejo]]. Ili estas je multo la plej grandaj satelitoj de Jupitero, kaj ili estas videblaj eĉ per malforta teleskopo. Ili estis unue observitaj far Galilejo je la [[7-a de januaro]] [[1610]].
+La '''Galilejaj satelitoj''' estas la kvar satelitoj de [[Jupitero (planedo)|Jupitero]] malkovritaj de [[Galilejo]]. Ili estas je multo la plej grandaj satelitoj de Jupitero, kaj ili estas videblaj eĉ per malforta teleskopo. Ili – [[Iono (luno)|Iono]], [[Eŭropo (luno)|Eŭropo]], [[Ganimedo (luno)|Ganimedo]], kaj [[Kalisto (luno)|Kalisto]] – estis unue observitaj de Galilejo je la [[7-a de januaro]] [[1610]].
 La nomojn de la lunoj donis la astronomo [[Simon Marius]], kiu asertis, ke li sendepende malkovris la lunojn.
-La malkovro de tiuj lunoj estis fakto neklarigebla laŭ la tradicia [[Ptolemeo|ptolemea]] mondkoncepto, laŭ kiu ĉiuj astroj rivoluas ĉirkaŭ la [[Tero]].
+La malkovro de tiuj lunoj estis fakto neklarigebla laŭ la tradicia [[Ptolemeo|ptolemea]] mondkoncepto, laŭ kiu ĉiuj astroj rivoluas ĉirkaŭ la [[Tero]]. Ĝi tial fortigis la sun-centran teorion de [[Koperniko]].
-Ĝi tial fortigis la sun-centran teorion de [[Koperniko]].
-Ĉiu el la kvar satelitoj estas pli granda ol la ceteraj lunoj de Jupitero kune (konataj estas pli ol 60). Ganimedo estas la plej granda luno de la [[sunsistemo]]; ĝi estas pli granda ol la planedoj [[Merkuro]] aŭ [[Plutono]]. Se ĝi ne estus proksima al Jupitero, ĝi almenaŭ iutempe estus videbla per sen-ila okulo.
+Ĉiu el la kvar satelitoj estas pli granda ol la ceteraj lunoj de Jupitero kune (konataj estas pli ol 60). Ganimedo estas la plej granda luno de la [[sunsistemo]]; ĝi estas pli granda ol la planedo [[Merkuro]] aŭ la [[nanoplanedo]] [[Plutono]]. Se ĝi ne estus proksima al Jupitero, ĝi almenaŭ iutempe estus videbla per sen-ila okulo.<ref>[http://denisdutton.com/jupiter_moons.htm ''Naked-Eye Observations of Jupiter’s Moons'' (nudokulaj observoj de Jupiteraj lunoj) el "''Sky & Telescope''"] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20201112024151/http://www.denisdutton.com/jupiter_moons.htm |date=2020-11-12 }} {{lingvokodo|en}}</ref> Krom Tero, Iono antaŭe estis la sola sunsistema astro, kie aktivaj [[vulkano]]j estas konataj.
+{{-}}
-Ioo kaj Tero estas la solaj astroj de la sunsistemo, kie aktivaj [[vulkano]]j estas konataj.
-<br clear="all">
 La Galilejaj satelitoj estas, de la plej proksima ĝis la plej malproksima:
+{| class="wikitable"
-{| border="1" cellspacing="0" cellpadding="5"
 |- style="background:#efefef;"
 ! Nomo
@@ Linio 24: / Linio 21: @@
 ! Tipo
 |-
-| '''[[Ioo]]'''
+| '''[[Iono (luno)|Iono]]'''
-|[[Dosiero:Io, moon of Jupiter, NASA.jpg|Ioo|172px]]
+|[[Dosiero:Io, moon of Jupiter, NASA.jpg|Iono|172px]]
 |align="center"| 3643
 |align="right"| 8,93×10<sup>22</sup>
@@ Linio 48: / Linio 45: @@
 |oceana
 |-
-| '''[[Kalistoo]]'''
+| '''[[Kalisto (luno)|Kalisto]]'''
-|[[Dosiero:Callisto, moon of Jupiter, NASA.jpg|Kalistoo|172px]]
+|[[Dosiero:Callisto, moon of Jupiter, NASA.jpg|Kalisto|172px]]
 |align="center"| 4821
 |align="right"| 1,08×10<sup>23</sup>
@@ Linio 56: / Linio 53: @@
 |oceana
 |}
+== Referencoj ==
+{{Referencoj}} <!-- Helpo : //eo.wikipedia.org/wiki/Helpo:Referencoj kaj piednotoj -->
 {{SunSistemo}}
+{{Projektoj}}
 [[Kategorio:Lunoj de Jupitero]]
-{{LigoLeginda|en}}
-{{LigoLeginda|no}}
-[[als:Galileischer Mond]]
-[[ar:أقمار غاليليو]]
-[[be:Галілеевы спадарожнікі]]
-[[bg:Галилееви спътници]]
-[[br:Loarennoù galilean]]
-[[ca:Satèl·lits galileians]]
-[[cs:Galileovy měsíce]]
-[[da:Galileiske måner]]
-[[de:Galileische Monde]]
-[[el:Δορυφόροι Γαλιλαίου]]
-[[en:Galilean moons]]
-[[es:Satélite galileano]]
-[[fa:ماه‌های گالیله‌ای]]
-[[fi:Galilein kuut]]
-[[fr:Lune galiléenne]]
-[[ga:Gealacha Galileo]]
-[[gl:Lúas de Galileo]]
-[[he:הירחים הגליליאניים]]
-[[hr:Galilejanski mjeseci]]
-[[hu:Galilei-holdak]]
-[[hy:Գալիլեյան արբանյակներ]]
-[[it:Satelliti medicei]]
-[[ja:ガリレオ衛星]]
-[[ko:갈릴레이 위성]]
-[[lb:Galiléiesch Mounden]]
-[[lv:Galileja pavadoņi]]
-[[mr:गॅलिलियन उपग्रह]]
-[[nds:Galileische Maanden]]
-[[nl:Galileïsche manen]]
-[[no:Galileiske måner]]
-[[pl:Galileuszowe księżyce Jowisza]]
-[[pt:Luas de Galileu]]
-[[ru:Галилеевы спутники]]
-[[sh:Galilejanski sateliti]]
-[[simple:Galilean moons]]
-[[sk:Galileove mesiace]]
-[[sr:Галилејеви сателити]]
-[[sv:Galileiska månar]]
-[[ta:கலிலியின் நிலவுகள்]]
-[[tg:Радифҳои Галилей]]
-[[tr:Galilei uyduları]]
-[[tt:Галилей иярченнәре]]
-[[uk:Галілеєві супутники]]
-[[zh:伽利略衛星]]