Galilejaj satelitoj: Malsamoj inter versioj
[nekontrolita versio] | [kontrolita revizio] |
SieBot (diskuto | kontribuoj) e roboto aldono de: gl:Lúas de Galileo |
LiMrBot (diskuto | kontribuoj) esperantigita ŝablono (Referencoj), uzo de ŝablono, +Projektoj |
||
(37 mezaj versioj de 27 uzantoj ne montriĝas) | |||
Linio 1: | Linio 1: | ||
[[Dosiero: |
[[Dosiero:Jupiter and the Galilean Satellites.jpg|upright=1.1|eta|La 4 Galilejaj satelitoj kaj Jupitero en miksita bildo komparanta iliajn grandecojn. De supre al malsupre estas [[Iono (luno)|Iono]], [[Eŭropo (luno)|Eŭropo]], [[Ganimedo (luno)|Ganimedo]], kaj [[Kalisto (luno)|Kalisto]].]] |
||
La '''Galilejaj satelitoj''' estas la kvar satelitoj de [[Jupitero]] malkovritaj |
La '''Galilejaj satelitoj''' estas la kvar satelitoj de [[Jupitero (planedo)|Jupitero]] malkovritaj de [[Galilejo]]. Ili estas je multo la plej grandaj satelitoj de Jupitero, kaj ili estas videblaj eĉ per malforta teleskopo. Ili – [[Iono (luno)|Iono]], [[Eŭropo (luno)|Eŭropo]], [[Ganimedo (luno)|Ganimedo]], kaj [[Kalisto (luno)|Kalisto]] – estis unue observitaj de Galilejo je la [[7-a de januaro]] [[1610]]. |
||
La nomojn de la lunoj donis la astronomo [[Simon Marius]], kiu asertis, ke li sendepende malkovris la lunojn. |
La nomojn de la lunoj donis la astronomo [[Simon Marius]], kiu asertis, ke li sendepende malkovris la lunojn. |
||
La malkovro de tiuj lunoj estis fakto neklarigebla laŭ la tradicia [[Ptolemeo|ptolemea]] mondkoncepto, laŭ kiu |
La malkovro de tiuj lunoj estis fakto neklarigebla laŭ la tradicia [[Ptolemeo|ptolemea]] mondkoncepto, laŭ kiu ĉiuj astroj rivoluas ĉirkaŭ la [[Tero]]. Ĝi tial fortigis la sun-centran teorion de [[Koperniko]]. |
||
Ĝi tial fortigis la sun-centran teorion de [[Koperniko]]. |
|||
Ĉiu el la kvar satelitoj estas pli granda ol la ceteraj lunoj de Jupitero kune (konataj estas pli ol 60). Ganimedo estas la plej granda luno de la [[sunsistemo]]; ĝi estas pli granda ol la |
Ĉiu el la kvar satelitoj estas pli granda ol la ceteraj lunoj de Jupitero kune (konataj estas pli ol 60). Ganimedo estas la plej granda luno de la [[sunsistemo]]; ĝi estas pli granda ol la planedo [[Merkuro]] aŭ la [[nanoplanedo]] [[Plutono]]. Se ĝi ne estus proksima al Jupitero, ĝi almenaŭ iutempe estus videbla per sen-ila okulo.<ref>[http://denisdutton.com/jupiter_moons.htm ''Naked-Eye Observations of Jupiter’s Moons'' (nudokulaj observoj de Jupiteraj lunoj) el "''Sky & Telescope''"] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20201112024151/http://www.denisdutton.com/jupiter_moons.htm |date=2020-11-12 }} {{lingvokodo|en}}</ref> Krom Tero, Iono antaŭe estis la sola sunsistema astro, kie aktivaj [[vulkano]]j estas konataj. |
||
{{-}} |
|||
Ioo kaj Tero estas la solaj astroj de la sunsistemo, kie aktivaj [[vulkano]]j estas konataj. |
|||
<br clear="all"> |
|||
La Galilejaj satelitoj estas, de la plej proksima ĝis la plej malproksima: |
La Galilejaj satelitoj estas, de la plej proksima ĝis la plej malproksima: |
||
{| class="wikitable" |
|||
{| border="1" cellspacing="0" cellpadding="5" |
|||
|- style="background:#efefef;" |
|- style="background:#efefef;" |
||
! Nomo |
! Nomo |
||
! Bildo |
! Bildo |
||
! Diametro<br/>(km) |
! Diametro<br />(km) |
||
! Maso<br/>(kg) |
! Maso<br />(kg) |
||
! Meza orbita<br>radiuso (km) |
! Meza orbita<br />radiuso (km) |
||
! Orbita<br/> periodo |
! Orbita<br /> periodo |
||
! Tipo |
! Tipo |
||
|- |
|- |
||
| '''[[ |
| '''[[Iono (luno)|Iono]]''' |
||
|[[Dosiero: |
|[[Dosiero:Io, moon of Jupiter, NASA.jpg|Iono|172px]] |
||
|align="center"| 3643 |
|align="center"| 3643 |
||
|align="right"| 8, |
|align="right"| 8,93×10<sup>22</sup> |
||
|align="right"| 421 800 |
|align="right"| 421 800 |
||
|align="right"| 1,77 tagoj |
|align="right"| 1,77 tagoj |
||
|vulkana |
|vulkana |
||
|- |
|- |
||
| '''[[ |
| '''[[Eŭropo (luno)|Eŭropo]]''' |
||
|[[Dosiero: |
|[[Dosiero:Europa-moon.jpg|Eŭropo|172px]] |
||
|align="center"| 3122 |
|align="center"| 3122 |
||
|align="right"| 4, |
|align="right"| 4,8×10<sup>22</sup> |
||
|align="right"| 671 100 |
|align="right"| 671 100 |
||
|align="right"| 3,55 tagoj |
|align="right"| 3,55 tagoj |
||
|oceana |
|oceana |
||
|- |
|- |
||
| '''[[Ganimedo]]''' |
| '''[[Ganimedo (luno)|Ganimedo]]''' |
||
|[[Dosiero: |
|[[Dosiero:Ganymede, moon of Jupiter, NASA.jpg|Ganimedo|172px]] |
||
|align="center"| 5262 |
|align="center"| 5262 |
||
|align="right"| 1, |
|align="right"| 1,48×10<sup>23</sup> |
||
|align="right"| 1 070 400 |
|align="right"| 1 070 400 |
||
|align="right"| 7,16 tagoj |
|align="right"| 7,16 tagoj |
||
|oceana |
|oceana |
||
|- |
|- |
||
| '''[[ |
| '''[[Kalisto (luno)|Kalisto]]''' |
||
|[[Dosiero: |
|[[Dosiero:Callisto, moon of Jupiter, NASA.jpg|Kalisto|172px]] |
||
|align="center"| 4821 |
|align="center"| 4821 |
||
|align="right"| 1, |
|align="right"| 1,08×10<sup>23</sup> |
||
|align="right"| 1 882 700 |
|align="right"| 1 882 700 |
||
|align="right"| 16,69 tagoj |
|align="right"| 16,69 tagoj |
||
|oceana |
|oceana |
||
|} |
|} |
||
== Referencoj == |
|||
{{Referencoj}} <!-- Helpo : //eo.wikipedia.org/wiki/Helpo:Referencoj kaj piednotoj --> |
|||
{{SunSistemo}} |
{{SunSistemo}} |
||
{{Projektoj}} |
|||
== Eksteraj ligiloj == |
|||
{{el}} http://eclipse.astronomie.info/jupiter <!-- als:astronomie.info: de:astronomie.info de->eo:astroscienco._info_ --> |
|||
{{el}} http://www.mao-moers.de/Aktuell/Jupitermonde/jupitermonde.html <!-- als:Aktuelli Position vu de Galileische Mond de:Aktuelle Position der Galileischen Monde --> |
|||
{{el}} http://www2.jpl.nasa.gov/galileo/ganymede/discovery.html <!-- als:The Discovery of the Galilean Satellites de:The Discovery of the Galilean Satellites --> |
|||
{{Aldonaj bildoj}} |
|||
[[Kategorio:Lunoj de Jupitero]] |
[[Kategorio:Lunoj de Jupitero]] |
||
[[Kategorio:Lunoj]] |
|||
[[als:Galileischer Mond]] |
|||
[[bg:Галилееви спътници]] |
|||
[[br:Loarennoù galilean]] |
|||
[[ca:Satèl·lits galileians]] |
|||
[[cs:Galileovy měsíce]] |
|||
[[da:Galileiske måner]] |
|||
[[de:Galileische Monde]] |
|||
[[en:Galilean moons]] |
|||
[[es:Satélite galileano]] |
|||
[[fi:Galilein kuut]] |
|||
[[fr:Lune galiléenne]] |
|||
[[ga:Gealacha Galileo]] |
|||
[[gl:Lúas de Galileo]] |
|||
[[he:הירחים הגליליאניים]] |
|||
[[hr:Galilejanski mjeseci]] |
|||
[[hu:Galilei-holdak]] |
|||
[[it:Satelliti medicei]] |
|||
[[ja:ガリレオ衛星]] |
|||
[[ko:갈릴레이 위성]] |
|||
[[nds:Galileische Maanden]] |
|||
[[nl:Galileïsche manen]] |
|||
[[no:Galileiske måner]] |
|||
[[pl:Galileuszowe księżyce Jowisza]] |
|||
[[pt:Luas de Galileu]] |
|||
[[ru:Галилеевы спутники]] |
|||
[[simple:Galilean moons]] |
|||
[[sk:Galileove mesiace]] |
|||
[[sv:Galileiska månar]] |
|||
[[tg:Радифҳои Галилей]] |
|||
[[zh:伽利略衛星]] |
Nuna versio ekde 07:13, 10 jul. 2023
La Galilejaj satelitoj estas la kvar satelitoj de Jupitero malkovritaj de Galilejo. Ili estas je multo la plej grandaj satelitoj de Jupitero, kaj ili estas videblaj eĉ per malforta teleskopo. Ili – Iono, Eŭropo, Ganimedo, kaj Kalisto – estis unue observitaj de Galilejo je la 7-a de januaro 1610.
La nomojn de la lunoj donis la astronomo Simon Marius, kiu asertis, ke li sendepende malkovris la lunojn.
La malkovro de tiuj lunoj estis fakto neklarigebla laŭ la tradicia ptolemea mondkoncepto, laŭ kiu ĉiuj astroj rivoluas ĉirkaŭ la Tero. Ĝi tial fortigis la sun-centran teorion de Koperniko.
Ĉiu el la kvar satelitoj estas pli granda ol la ceteraj lunoj de Jupitero kune (konataj estas pli ol 60). Ganimedo estas la plej granda luno de la sunsistemo; ĝi estas pli granda ol la planedo Merkuro aŭ la nanoplanedo Plutono. Se ĝi ne estus proksima al Jupitero, ĝi almenaŭ iutempe estus videbla per sen-ila okulo.[1] Krom Tero, Iono antaŭe estis la sola sunsistema astro, kie aktivaj vulkanoj estas konataj.
La Galilejaj satelitoj estas, de la plej proksima ĝis la plej malproksima:
Nomo | Bildo | Diametro (km) |
Maso (kg) |
Meza orbita radiuso (km) |
Orbita periodo |
Tipo |
---|---|---|---|---|---|---|
Iono | 3643 | 8,93×1022 | 421 800 | 1,77 tagoj | vulkana | |
Eŭropo | 3122 | 4,8×1022 | 671 100 | 3,55 tagoj | oceana | |
Ganimedo | 5262 | 1,48×1023 | 1 070 400 | 7,16 tagoj | oceana | |
Kalisto | 4821 | 1,08×1023 | 1 882 700 | 16,69 tagoj | oceana |
Referencoj
[redakti | redakti fonton]- ↑ Naked-Eye Observations of Jupiter’s Moons (nudokulaj observoj de Jupiteraj lunoj) el "Sky & Telescope" Arkivigite je 2020-11-12 per la retarkivo Wayback Machine (angle)
|