Objekto (gramatiko): Malsamoj inter versioj
| [nekontrolita versio] | [kontrolita revizio] |
e robota aldono de: tr:Nesne (dilbilgisi) |
Dominik (diskuto | kontribuoj) e - tajperaro |
||
| (6 mezaj versioj de 3 uzantoj ne montriĝas) | |||
| Linio 1: | Linio 1: | ||
En [[gramatiko]], |
En [[gramatiko]], '''objekto''' estas tia [[Komplemento (gramatiko)|komplemento]] de [[verbo]], kiu (tipe) indikas personon aŭ aĵon trafatan de la [[ago]] de la verbo. Objekto povas konsisti el pluraj [[vorto]]j. |
||
En Esperanto objekto povas esti [[substantivo|substantiva]], [[infinitivo|infinitiva]] aŭ povas formi subpropozicion. |
|||
La ago priskribata de verbo povas impliki unu aŭ plurajn objektajn rolojn: |
|||
: ''Transdoni leteron(1) de Petro(2) al Paŭlo(3).'' |
|||
Ni ekzamenu tiujn tri objektojn pli detale, |
|||
==Rekta objekto== |
==Rekta objekto== |
||
La objekton de [[unutransitiva verbo|unutransitivaj verboj]] oni ĉiam nomas ''rekta objekto''. Ekzemploj: |
|||
Ĉi tie unu objekta rolo (1) aperas kiel «defaŭlta», ĝi malhavas semantikan precizigon per prepozicio; tian objekton oni nomas '''rekta objekto'''. En Esperanto verbo povas regi ne pli ol unu tian objekton; kaj se ĝin esprimas substantivo aŭ pronomo, tiam ĝin markas [[akuzativo]]. Simile estas en diversaj lingvoj: Latino, la rusa, la germana. |
|||
:Ŝi manĝis '''pomon'''. |
|||
:La filozofoj diskutis '''siajn teoriojn'''. |
|||
Aliaj lingvoj (la angla, la franca ktp) markas la rektan objekton per fiksita pozicio en la frazo. Aliaj lingvoj uzas specialan prepozicion aŭ postpozicion, sen propra (negramatika) signifo. |
|||
Multaj [[lingvo]]j (inkluzive [[Esperanto]]n) signas la rektan artikolon per aparta [[kazo (gramatiko)|kazo]], la [[akuzativo]]. Aliaj lingvoj uzas nur la [[vortordo]]n por distingi ĝin de aliaj frazeroj, kaj kelkaj lingvoj uzas [[prepozicio]]n aŭ [[postpozicio]]n por signi la rektan objekton. |
|||
Ĉe pasivigo la rekta objekto iĝas subjekto: |
|||
| ⚫ | |||
: ''<u>Letero</u> transdonita al Paŭlo.'' |
|||
[[Dutransitiva verbo|Dutransitivaj verboj]] havas du objektojn. Tiu rekte trafitan de la ago de la verbo ankoraŭ nomiĝas ''rekta objekto'', sed tiu, kiu signas ricevanton, nomiĝas ''nerekta objekto''. Ekzemploj: |
|||
| ⚫ | |||
:Mi skribis leteron '''al vi'''. |
|||
La objekto (2) indikas tion (tiun), de kio (de kiu) io estas apartigata, forprenata; oni povus nomi ĝin ''disde''-objekto; PAG nomas tion ''[[Ablativo|ablativa]] objekto'' (laŭ la responda [[kazo]] latina; §176). |
|||
:La patrino donis panon '''al sia filino'''. |
|||
La objekto (3) indikas tiun, en kies intereso la ago estas plenumata, kiu profitas (aŭ suferas) de tiu ago. Oni povus nomi ĝin ''al''-objekto, aŭ ''objekto [[Dativo|dativa]]''. |
|||
Multaj [[lingvo]]j signas la nerektan artikolon per aparta [[kazo (gramatiko)|kazo]], la [[dativo]]. Aliaj lingvoj (inkluzive Esperanton) uzas [[prepozicio]]n aŭ [[postpozicio]]n por signi la rektan objekton, kaj kelkaj lingvoj uzas nur la [[vortordo]]n por distingi ĝin de aliaj frazeroj. |
|||
Iuj lingvoj esprimas la nerektajn objektojn per specialaj [[kazo (gramatiko)|kazoj]] (kp la latinajn nomojn ĉi-supre); aliaj ankaŭ tiajn rolojn esprimas per vortordo, ekz-e tiel la dativon povas esprimi: |
|||
[[Kategorio: Sintakso]] |
|||
* angle: ''Give <u>me</u> an apple, please'' |
|||
[[ar:مفعول به]] |
|||
* france: ''Je la <u>lui</u> donne — Il <u>me</u> la donne.'' |
|||
[[ba:Тултырыусы]] |
|||
[[bg:Допълнение]] |
|||
Reale la semantikaj roloj estas pli multenombraj ol la du pozicioj angla-francaj aŭ 6–7 kazoj latina-polaj; oni ankaŭ povus paroli pri «koncernata objekto», aŭ ''pri''-objekto, ekz-e |
|||
[[br:Renadenn eeun]] |
|||
: ''Rakonti al Petro(3) <u>pri Heleno</u>(4), |
|||
[[ca:Complement directe]] |
|||
[[ckb:بەرکار]] |
|||
ktp — proksimume pri tiom da nerektaj objektoj, kiom da prepozicioj estas en la lingvo. |
|||
[[cs:Předmět (mluvnice)]] |
|||
[[da:Objekt (grammatik)]] |
|||
== Interna objekto == |
|||
[[de:Objekt (Grammatik)]] |
|||
Pri la forme similaj esprimoj kiel ''vivi malfacilan vivon, dormi eternan dormon'' ktp vidu apartan artikolon: [[Interna komplemento]]. |
|||
[[en:Object (grammar)]] |
|||
[[es:Complemento directo]] |
|||
[[ |
[[Kategorio: Sintakso]] |
||
[[fa:مفعول]] |
|||
[[fr:Complément d'objet direct]] |
|||
[[gd:Cuspair (gràmar)]] |
|||
[[gl:Complemento directo]] |
|||
[[he:מושא]] |
|||
[[hu:Tárgy (nyelvtan)]] |
|||
[[is:Andlag]] |
|||
[[it:Oggetto (linguistica)]] |
|||
[[ja:目的語]] |
|||
[[ka:დამატება]] |
|||
[[kk:Толықтауыш]] |
|||
[[ko:목적어]] |
|||
[[li:Objek (taol)]] |
|||
[[lt:Papildinys]] |
|||
[[mk:Предмет (граматика)]] |
|||
[[nl:Object (taalkunde)]] |
|||
[[nn:Objekt]] |
|||
[[no:Objekt (grammatikk)]] |
|||
[[pl:Dopełnienie (językoznawstwo)]] |
|||
[[ro:Complement direct]] |
|||
[[ru:Дополнение (лингвистика)]] |
|||
[[simple:Object (grammar)]] |
|||
[[sk:Predmet (jazykoveda)]] |
|||
[[sl:Predmet (slovnica)]] |
|||
[[sv:Objekt (satsdel)]] |
|||
[[ta:செயப்படுபொருள்]] |
|||
[[tr:Nesne (dilbilgisi)]] |
|||
[[uk:Додаток (мовознавство)]] |
|||
[[vec:Ojeto direto]] |
|||
[[zh:受詞]] |
|||
Nuna versio ekde 13:23, 1 sep. 2022
En gramatiko, objekto estas tia komplemento de verbo, kiu (tipe) indikas personon aŭ aĵon trafatan de la ago de la verbo. Objekto povas konsisti el pluraj vortoj.
En Esperanto objekto povas esti substantiva, infinitiva aŭ povas formi subpropozicion.
La ago priskribata de verbo povas impliki unu aŭ plurajn objektajn rolojn:
- Transdoni leteron(1) de Petro(2) al Paŭlo(3).
Ni ekzamenu tiujn tri objektojn pli detale,
Rekta objekto
[redakti | redakti fonton]Ĉi tie unu objekta rolo (1) aperas kiel «defaŭlta», ĝi malhavas semantikan precizigon per prepozicio; tian objekton oni nomas rekta objekto. En Esperanto verbo povas regi ne pli ol unu tian objekton; kaj se ĝin esprimas substantivo aŭ pronomo, tiam ĝin markas akuzativo. Simile estas en diversaj lingvoj: Latino, la rusa, la germana.
Aliaj lingvoj (la angla, la franca ktp) markas la rektan objekton per fiksita pozicio en la frazo. Aliaj lingvoj uzas specialan prepozicion aŭ postpozicion, sen propra (negramatika) signifo.
Ĉe pasivigo la rekta objekto iĝas subjekto:
- Letero transdonita al Paŭlo.
Nerekta objekto
[redakti | redakti fonton]La objekto (2) indikas tion (tiun), de kio (de kiu) io estas apartigata, forprenata; oni povus nomi ĝin disde-objekto; PAG nomas tion ablativa objekto (laŭ la responda kazo latina; §176).
La objekto (3) indikas tiun, en kies intereso la ago estas plenumata, kiu profitas (aŭ suferas) de tiu ago. Oni povus nomi ĝin al-objekto, aŭ objekto dativa.
Iuj lingvoj esprimas la nerektajn objektojn per specialaj kazoj (kp la latinajn nomojn ĉi-supre); aliaj ankaŭ tiajn rolojn esprimas per vortordo, ekz-e tiel la dativon povas esprimi:
- angle: Give me an apple, please
- france: Je la lui donne — Il me la donne.
Reale la semantikaj roloj estas pli multenombraj ol la du pozicioj angla-francaj aŭ 6–7 kazoj latina-polaj; oni ankaŭ povus paroli pri «koncernata objekto», aŭ pri-objekto, ekz-e
- Rakonti al Petro(3) pri Heleno(4),
ktp — proksimume pri tiom da nerektaj objektoj, kiom da prepozicioj estas en la lingvo.
Interna objekto
[redakti | redakti fonton]Pri la forme similaj esprimoj kiel vivi malfacilan vivon, dormi eternan dormon ktp vidu apartan artikolon: Interna komplemento.