Saltu al enhavo

Malgrandazia pino: Malsamoj inter versioj

El Vikipedio, la libera enciklopedio
Browse history interactively
[kontrolita revizio][kontrolita revizio]
← Iru al antaŭa ŝanĝo
Enhavo forigita Enhavo aldonita
VidaVikiteksto
Neniu resumo de redakto
eNeniu resumo de redakto
 
(6 mezaj versioj de 5 uzantoj ne montriĝas)
Linio 3: Linio 3:
|koloro = lightgreen
|koloro = lightgreen
|dosiero = Pinus brutia(03).jpg
|dosiero = Pinus brutia(03).jpg
|dosiero larĝo = 240px
|dosiero larĝo = 300px
|priskribo de dosiero = Malgrandazia-pinaj foliaro kaj strobiloj
|priskribo de dosiero = Malgrandazia-pinaj foliaro kaj strobiloj
|regno = [[Plantoj]] ''Plantae''
|regno = [[Plantoj]] ''Plantae''
Linio 16: Linio 16:
|dunomo = Pinus brutia
|dunomo = Pinus brutia
|dunomo aŭtoritato = Tenore
|dunomo aŭtoritato = Tenore
|mapo de vivoteritorioj = CL-31 Pinus halepensis & Pinus brutia range map.png
|mapo de vivoteritorioj =Pinus brutia range.png
|mapo de vivoteritorioj larĝo = 240px
|mapo de vivoteritorioj larĝo = 300px
|priskribo de mapo de vivoteritorioj = Natura [[arealo]] (ruĝe)
|priskribo de mapo de vivoteritorioj =
|mapo de vivoteritorioj2 = CL-31 Pinus halepensis & Pinus brutia range map.png
|mapo de vivoteritorioj2 larĝo = 300px
|priskribo de mapo de vivoteritorioj2 = Natura [[arealo]] (ruĝe)
|vikispecio = Pinus brutia
|vikispecio = Pinus brutia
|komunejo = Pinus brutia
|komunejo = Pinus brutia
}}
}}
La '''malgrandazia pino''' (''Pinus brutia''), estas [[pino]][[specio]], indiĝena en la orienta [[Mediteranea regiono]]. La plejparto de ĝia [[arealo]] situas en [[Turkujo]], sed ĝi ankaŭ etendiĝas al la Orientaj Egea-Maraj Insuloj de [[Grekujo]], [[Krimeo]], [[Irano]], [[Kartvelujo]], [[Azerbajĝano]], norda [[Irako]], okcidenta [[Sirio]], [[Libano]], kaj [[Kipro]] <ref> [http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/taxon.pl?28422 GRIN] . accessed 4.14.2011</ref>. Ĝi ĝenerale troviĝas ĉe malaltaj altitudoj, plejparte de marnivelo ĝis 600 m, ĝis 1 200 m en la sudo de ĝia arealo.
La '''malgrandazia pino''' (''Pinus brutia''), estas [[pino]][[specio]], indiĝena en la orienta [[Mediteranea regiono]]. La plejparto de ĝia [[arealo]] situas en [[Turkujo]], sed ĝi ankaŭ etendiĝas al la Orientaj Egea-Maraj Insuloj de [[Grekujo]], [[Krimeo]], [[Irano]], [[Kartvelujo]], [[Azerbajĝano]], norda [[Irako]], okcidenta [[Sirio]], [[Libano]], kaj [[Kipro]] <ref>[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/taxon.pl?28422 GRIN] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20100528154020/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/taxon.pl?28422 |date=2010-05-28 }} . accessed 4.14.2011</ref>. Ĝi ĝenerale troviĝas ĉe malaltaj altitudoj, plejparte de marnivelo ĝis 600 m, ĝis 1 200 m en la sudo de ĝia arealo.
Tiu pino unue estis priskribita en [[Kalabrujo]], antikve nomita ''Brutium'', tial la [[Scienco|scienca]] nomo. Tamen en tiu ĉi regiono, la [[specio]] ne estas indiĝena sed [[Enmetita specio|enmetita]].
Tiu pino unue estis priskribita en [[Kalabrio]], antikve nomita ''Brutium'', tial la [[Scienco|scienca]] nomo. Tamen en tiu ĉi regiono, la [[specio]] ne estas indiĝena sed [[Enmetita specio|enmetita]].


== Priskribo ==
== Priskribo ==
Ĝi estas mezgranda arbo, atinganta altecon de 20-35 m kaj trunkodiametron ĝis 1 m, escepte 2 m. La [[arboŝelo]] estas oranĝruĝa, dika kaj profunde [[Sulko|sulkigita]] apud la grundo, kaj maldika kaj deskvamiganta en la supra krono. La [[folio]]j ("[[pinglo]]j") estas pare aranĝitaj, sveltaj, plejparte 10-16 cm longaj, brile verdaj ĝis iomete flavece verdaj.
Ĝi estas mezgranda arbo, atinganta altecon de 20–35 m kaj trunkodiametron ĝis 1 m, escepte 2 m. La [[arboŝelo]] estas oranĝruĝa, dika kaj profunde [[Sulko|sulkigita]] apud la grundo, kaj maldika kaj deskvamiganta en la supra krono. La [[folio]]j ("[[pinglo]]j") estas pare aranĝitaj, sveltaj, plejparte 10–16&nbsp;cm longaj, brile verdaj ĝis iomete flavece verdaj.


La [[strobilo]]j estas dikaj, pezaj kaj malmolaj, 6-11 cm longaj kaj 4-5 cm larĝaj ĉe la bazo se fermite, verdaj komence, maturiĝante brile ruĝbrunaj kiam 24 monatojn aĝaj. Ili malfermiĝas malrapide dum la unua aŭ la dua postsekvantaj jaroj, malfermiĝante al larĝeco de 5-8 cm. La [[semo]]j longas 7-8 mm, havas flugilon kiu grandas 15-20 mm, kaj estas ĉefe [[Vento|vente]] dissemitaj.
La [[strobilo]]j estas dikaj, pezaj kaj malmolaj, 6–11&nbsp;cm longaj kaj 4–5&nbsp;cm larĝaj ĉe la bazo se fermite, verdaj komence, maturiĝante brile ruĝbrunaj kiam 24 monatojn aĝaj. Ili malfermiĝas malrapide dum la unua aŭ la dua postsekvantaj jaroj, malfermiĝante al larĝeco de 5–8&nbsp;cm. La [[semo]]j longas 7–8&nbsp;mm, havas flugilon kiu grandas 15–20&nbsp;mm, kaj estas ĉefe [[Vento|vente]] dissemitaj.
=== Subspecioj ===
=== Subspecioj ===
Tiu [[Palearktiso|palearktisa]] specio estas proksime afina al [[halepa pino]], [[pinastro]] kaj [[kanaria pino]], kiuj ĉiuj samhavas multajn ecojn kun ĝi. Kelkaj verkintoj traktis ĝin kiel [[subspecio]]n de halepa pino, sed ĝi estas kutime rigardita kiel diferenca specio. Ĝi estas modere variema specio, kaj jenaj subspecioj kaj [[vario]]j estas nomitaj:
Tiu [[Palearktiso|palearktisa]] specio estas proksime afina al la [[halepa pino]], la [[pinastro]] kaj la [[kanaria pino]], kiuj ĉiuj samhavas multajn ecojn kun ĝi. Kelkaj verkintoj traktis ĝin kiel [[subspecio]]n de la halepa pino, sed ĝi estas kutime rigardata kiel diferenca specio. Ĝi estas modere variema specio, kaj jenaj subspecioj kaj [[vario]]j estas nomitaj:
* ''Pinus brutia'' subsp. ''brutia'' var. ''brutia'' (tipa vario; plimulto de la arealo)
* ''Pinus brutia'' subsp. ''brutia'' var. ''brutia'' (tipa vario; plimulto de la arealo)
** ''Pinus brutia'' subsp. ''brutia'' var. ''pityusa'' (Kartvelujo kaj najbara rusa [[Nigra Maro|nigra-mara]] [[marbordo]]; apenaŭ diferenca de la tipa vario)
** ''Pinus brutia'' subsp. ''brutia'' var. ''pityusa'' (Kartvelujo kaj najbara rusa [[Nigra Maro|nigra-mara]] [[marbordo]]; apenaŭ diferenca de la tipa vario)
** ''Pinus brutia'' subsp. ''brutia'' var. ''stankewiczii'' (Krimeo; apenaŭ diferenca de la tipa vario)
** ''Pinus brutia'' subsp. ''brutia'' var. ''stankewiczii'' (Krimeo; apenaŭ diferenca de la tipa vario)
** ''Pinus brutia'' subsp. ''brutia'' var. ''pendulifolia'' (suda marborda Turkujo; pingloj 20-29&nbsp;cm, malsuprenpendantaj)
** ''Pinus brutia'' subsp. ''brutia'' var. ''pendulifolia'' (suda marborda Turkujo; pingloj 20–29&nbsp;cm, malsuprenpendantaj)
* ''Pinus brutia'' subsp. ''eldarica'' ('''Eldar-pino'''; Azerbajĝano; Kartvelujo; pingloj 8-14&nbsp;cm, strobiloj 5-9&nbsp;cm ).
* ''Pinus brutia'' subsp. ''eldarica'' ('''Eldar-pino'''; Azerbajĝano; Kartvelujo; pingloj 8–14&nbsp;cm, strobiloj 5–9&nbsp;cm ).
La Eldar-pino estas konsiderata kiel specion (''Pinus eldarica'') fare de kelkaj verkintoj; ĝi estas adaptita al pli seka [[klimato]] kun somera pluvokvanto-maksimumo, dum subsp. ''brutia'' estas adaptita al klimato kun plejparte vintra [[precipitaĵo]].
La Eldar-pino estas konsiderata kiel specion (''Pinus eldarica'') fare de kelkaj verkintoj; ĝi estas adaptita al pli seka [[klimato]] kun somera pluvokvanto-maksimumo, dum subsp. ''brutia'' estas adaptita al klimato kun plejparte vintra [[precipitaĵo]].


== Ekologio ==
== Ekologio ==
Linio 49: Linio 52:
La "Sola Pino", fama [[Memoro|memorarbo]] pri la [[Unua mondmilito|unu-mondmilita]] [[batalo]] ĉe [[Kalipolis]], estis tiu specio. Konusoj de la batalkampo estis prenitaj hejme al [[Aŭstralio]], kaj plantoj, kultivataj el ties semoj estis plantitaj kiel vivantaj [[monumento]]j
La "Sola Pino", fama [[Memoro|memorarbo]] pri la [[Unua mondmilito|unu-mondmilita]] [[batalo]] ĉe [[Kalipolis]], estis tiu specio. Konusoj de la batalkampo estis prenitaj hejme al [[Aŭstralio]], kaj plantoj, kultivataj el ties semoj estis plantitaj kiel vivantaj [[monumento]]j
;Forstumado
;Forstumado
Ĝi estas vaste plantata por [[ligno]], kaj en sia indiĝena arealo (ĝi estas la plej grava arbo en [[forstumado]] en Turkujo) kaj aliloke en la [[Mediteranea regiono]] oriente ĝis [[Pakistano]].
Ĝi estas vaste plantata por [[ligno]], kaj en sia indiĝena arealo (ĝi estas la plej grava arbo en [[forstumado]] en Turkujo) kaj aliloke en la [[Mediteranea regiono]] oriente ĝis [[Pakistano]].


=== Kultivado ===
=== Kultivado ===
Ĝi ankaŭ estas populara [[Ornama planto|ornama arbo]], vaste plantita en [[parko]]j kaj [[ĝardeno]]j en varmaj sekaj regionoj (kiel ekzemple suda [[Kalifornio]], [[Arizono]], kaj okcidenta kaj centra [[Teksaso]] en [[Usono]]), kie ĝia konsiderinda toleremo pri [[sekeco]] kaj [[varmeco]] estas altagrade aprezita. La subspecio ''eldarica'' estas la plej arid-eltena formo, utiligita en [[Afganujo]], [[Irano]] kaj pli ĵuse en Arizono, Kalifornio, kaj Teksaso. En Usono, la subspecio ''eldarica'' estas kutime referita kiel aŭ "Eldar-pino" aŭ "afgana pino".
Ĝi ankaŭ estas populara [[Ornama planto|ornama arbo]], vaste plantita en [[parko]]j kaj [[ĝardeno]]j en varmaj sekaj regionoj (kiel ekzemple suda [[Kalifornio]], [[Arizono]], kaj okcidenta kaj centra [[Teksaso]] en [[Usono]]), kie ĝia konsiderinda toleremo pri [[sekeco]] kaj [[varmeco]] estas altagrade aprezita. La subspecio ''eldarica'' estas la plej arid-eltena formo, utiligita en [[Afganujo]], [[Irano]] kaj pli ĵuse en Arizono, Kalifornio, kaj Teksaso. En Usono, la subspecio ''eldarica'' estas kutime referita kiel aŭ "Eldar-pino" aŭ "afgana pino".


== Referencoj ==
== Referencoj ==
{{Reflist}}
{{referencoj}}


== Bibliografio ==
== Bibliografio ==
Linio 62: Linio 65:


== Vidu ankaŭ ==
== Vidu ankaŭ ==
*[[Anatolaj koniferaj kaj deciduaj miksarbaroj]]
*[[Anatoliaj koniferaj kaj deciduaj miksarbaroj]]
*[[Egeaj kaj okcident-turkaj sklerofilaj kaj miksaj arbaroj]]
*[[Egeaj kaj okcident-turkaj sklerofilaj kaj miksaj arbaroj]]
*[[Orient-mediteraneaj koniferaj-sklerofilaj-foliarbaj arbaroj]]
*[[Orient-mediteraneaj koniferaj-sklerofilaj-foliarbaj arbaroj]]
Linio 71: Linio 74:
<!--{{Commons|Pinus brutia}}
<!--{{Commons|Pinus brutia}}
{{Wikispecies|Pinus brutia}}-->
{{Wikispecies|Pinus brutia}}-->
*{{en}} [http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/taxon.pl?28422 NPGS/GRIN - ''Pinus brutia'' information]
*{{en}} [http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/taxon.pl?28422 NPGS/GRIN - ''Pinus brutia'' information] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20100528154020/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/taxon.pl?28422 |date=2010-05-28 }}
*{{en}} [http://www.pinetum.org/PhotoMPF2.htm Photos of trees in Turkey (''scroll down page'')]
*{{en}} [http://www.pinetum.org/PhotoMPF2.htm Photos of trees in Turkey (''scroll down page'')]
*{{fr}} [http://documents.irevues.inist.fr/handle/2042/20499 Finlayson W. 1971 : Les fôrets de Chypre et la sylviculture chypriote, ''Revue Forestière Française'', XXIII(3), 345-352.]
*{{fr}} [http://documents.irevues.inist.fr/handle/2042/20499 Finlayson W. 1971 : Les fôrets de Chypre et la sylviculture chypriote, ''Revue Forestière Française'', XXIII(3), 345-352.] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20180602222650/http://documents.irevues.inist.fr/handle/2042/20499 |date=2018-06-02 }}


[[Kategorio:Pinacoj]]
[[Kategorio:Pinacoj]]

Nuna versio ekde 15:06, 22 jan. 2023

Kiel legi la taksonomionVikipedio:Kiel legi la taksonomion
Kiel legi la taksonomion
Malgrandazia pino
Malgrandazia-pinaj foliaro kaj strobiloj
Malgrandazia-pinaj foliaro kaj strobiloj
Biologia klasado
Regno: Plantoj Plantae
Divizio: Pinofitoj Pinophyta
Klaso: Pinopsidoj Pinopsida
Ordo: Pinaloj Pinales
Familio: Pinacoj Pinaceae
Genro: Pino Pinus
Subgenro: Pinus
Pinus brutia
Tenore
Konserva statuso

Konserva statuso: Malplej zorgiga (LR/lc)
Natura arealo (ruĝe)
Natura arealo (ruĝe)
Natura arealo (ruĝe)
Aliaj Vikimediaj projektoj
Sistematiko en Vikispecioj
Komunejo pri Malgrandazia pino
v • d • r

La malgrandazia pino (Pinus brutia), estas pinospecio, indiĝena en la orienta Mediteranea regiono. La plejparto de ĝia arealo situas en Turkujo, sed ĝi ankaŭ etendiĝas al la Orientaj Egea-Maraj Insuloj de Grekujo, Krimeo, Irano, Kartvelujo, Azerbajĝano, norda Irako, okcidenta Sirio, Libano, kaj Kipro [1]. Ĝi ĝenerale troviĝas ĉe malaltaj altitudoj, plejparte de marnivelo ĝis 600 m, ĝis 1 200 m en la sudo de ĝia arealo. Tiu pino unue estis priskribita en Kalabrio, antikve nomita Brutium, tial la scienca nomo. Tamen en tiu ĉi regiono, la specio ne estas indiĝena sed enmetita.

Priskribo

[redakti | redakti fonton]

Ĝi estas mezgranda arbo, atinganta altecon de 20–35 m kaj trunkodiametron ĝis 1 m, escepte 2 m. La arboŝelo estas oranĝruĝa, dika kaj profunde sulkigita apud la grundo, kaj maldika kaj deskvamiganta en la supra krono. La folioj ("pingloj") estas pare aranĝitaj, sveltaj, plejparte 10–16 cm longaj, brile verdaj ĝis iomete flavece verdaj.

La strobiloj estas dikaj, pezaj kaj malmolaj, 6–11 cm longaj kaj 4–5 cm larĝaj ĉe la bazo se fermite, verdaj komence, maturiĝante brile ruĝbrunaj kiam 24 monatojn aĝaj. Ili malfermiĝas malrapide dum la unua aŭ la dua postsekvantaj jaroj, malfermiĝante al larĝeco de 5–8 cm. La semoj longas 7–8 mm, havas flugilon kiu grandas 15–20 mm, kaj estas ĉefe vente dissemitaj.

Subspecioj

[redakti | redakti fonton]

Tiu palearktisa specio estas proksime afina al la halepa pino, la pinastro kaj la kanaria pino, kiuj ĉiuj samhavas multajn ecojn kun ĝi. Kelkaj verkintoj traktis ĝin kiel subspecion de la halepa pino, sed ĝi estas kutime rigardata kiel diferenca specio. Ĝi estas modere variema specio, kaj jenaj subspecioj kaj varioj estas nomitaj:

  • Pinus brutia subsp. brutia var. brutia (tipa vario; plimulto de la arealo)
    • Pinus brutia subsp. brutia var. pityusa (Kartvelujo kaj najbara rusa nigra-mara marbordo; apenaŭ diferenca de la tipa vario)
    • Pinus brutia subsp. brutia var. stankewiczii (Krimeo; apenaŭ diferenca de la tipa vario)
    • Pinus brutia subsp. brutia var. pendulifolia (suda marborda Turkujo; pingloj 20–29 cm, malsuprenpendantaj)
  • Pinus brutia subsp. eldarica (Eldar-pino; Azerbajĝano; Kartvelujo; pingloj 8–14 cm, strobiloj 5–9 cm ).

La Eldar-pino estas konsiderata kiel specion (Pinus eldarica) fare de kelkaj verkintoj; ĝi estas adaptita al pli seka klimato kun somera pluvokvanto-maksimumo, dum subsp. brutia estas adaptita al klimato kun plejparte vintra precipitaĵo.

Ekologio

[redakti | redakti fonton]

La turka sito, malofta sito, estas plejparte limigita al arbaroj de malgrandazia pino kaj tre dependas de ĝi por sia nutrado; la arealoj de la du specioj estas kvazaŭ kongruantaj.

Uzado

[redakti | redakti fonton]
Pinus brutia je la marbordo de Thasos, Grekujo.
Mielo

La malgrandazia pino estas gastiganto al suk-suĉanta afido Marchalina helenica. Sub normalaj cirkonstancoj, tiu insekto ne kaŭzas signifajn difektojn al pinoj, sed gravegas por la eksceso de sukero kiun ĝi sekrecias. Tiu sukero, "mielroso", estas kolektita per abeloj kiuj faras el ĝi riĉe gustadaptitan kaj valoran mielon, "pinomielon" (Turke : çam balı), kun laŭdiraj kuracilaj avantaĝoj.

Memorarbo

La "Sola Pino", fama memorarbo pri la unu-mondmilita batalo ĉe Kalipolis, estis tiu specio. Konusoj de la batalkampo estis prenitaj hejme al Aŭstralio, kaj plantoj, kultivataj el ties semoj estis plantitaj kiel vivantaj monumentoj

Forstumado

Ĝi estas vaste plantata por ligno, kaj en sia indiĝena arealo (ĝi estas la plej grava arbo en forstumado en Turkujo) kaj aliloke en la Mediteranea regiono oriente ĝis Pakistano.

Kultivado

[redakti | redakti fonton]

Ĝi ankaŭ estas populara ornama arbo, vaste plantita en parkoj kaj ĝardenoj en varmaj sekaj regionoj (kiel ekzemple suda Kalifornio, Arizono, kaj okcidenta kaj centra Teksaso en Usono), kie ĝia konsiderinda toleremo pri sekeco kaj varmeco estas altagrade aprezita. La subspecio eldarica estas la plej arid-eltena formo, utiligita en Afganujo, Irano kaj pli ĵuse en Arizono, Kalifornio, kaj Teksaso. En Usono, la subspecio eldarica estas kutime referita kiel aŭ "Eldar-pino" aŭ "afgana pino".

Referencoj

[redakti | redakti fonton]
  1. ↑ GRIN Arkivigite je 2010-05-28 per la retarkivo Wayback Machine . accessed 4.14.2011

Bibliografio

[redakti | redakti fonton]

Vidu ankaŭ

[redakti | redakti fonton]

Eksteraj ligiloj

[redakti | redakti fonton]
Portala ikonoPortalo pri Biologio
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=Malgrandazia_pino&oldid=7895483"