Malgrandazia pino: Malsamoj inter versioj

[kontrolita revizio]

← Iru al antaŭa ŝanĝo Iru al sekvanta ŝanĝo →

Enhavo forigita Enhavo aldonita

Enteksta

Kiel registrite je 02:13, 15 jun. 2011

Ŝablono:Taksonomio korektita La Turka pino ( Pinus brutia ), estas palearkta pino, indiĝena en la orienta Mediteranea regiono. La plejparto de ĝia arealo situas en Turkujo, sed ĝi ankaŭ etendiĝas al la Orientaj Egea-Maraj Insuloj de Grekujo, Krimeo, Irano, Kartvelujo, Azerbajĝano, norda Irako, okcidenta Sirio, Libano, kaj Kipro ^[1]. Ĝi ĝenerale troviĝas ĉe malaltaj altitudoj, plejparte de marnivelo ĝis 600 m, ĝis 1 200 m en la sudo de ĝia arealo. Tiu pino unue estis priskribita en Kalabrujo, antikve nomita Brutium, tial la scienca nomo. Tamen en tiu ĉi regiono, la specio ne estas indiĝena sed enmetita.

Priskribo

Ĝi estas mezgranda arbo, atingante altecon de 20-35 m kaj trunkodiametron ĝis 1 m, escepte 2 m. La arboŝelo estas oranĝruĝa, dika kaj profunde sulkigita apud la grundo, kaj maldika kaj deskvamiganta en la supra krono. La folioj ( "pingloj" ) estas pare aranĝitaj, sveltaj, plejparte 10-16 cm longaj, brile verdaj ĝis iomete flavece verdaj.

La strobiloj estas dikaj, pezaj kaj malmolaj, 6-11 cm longaj kaj 4-5 cm larĝaj ĉe la bazo se fermite, verdaj komence, maturiĝante brile ruĝbrunaj kiam 24 monatojn aĝaj. Ili malfermiĝas malrapide dum la unua aŭ la dua postsekvantaj jaroj, malfermiĝante al larĝeco de 5-8 cm. La semoj longas 7-8 mm, havas flugilon kiu grandas 15-20 mm, kaj estas ĉefe vente dissemitaj.

Subspecioj

Turka Pino estas proksime afina al halepa pino, pinastro kaj kanaria pino, kiuj ĉiuj samhavas multajn ecojn kun ĝi. Kelkaj verkintoj traktis ĝin kiel subspecion de halepa pino, sed ĝi estas kutime rigardita kiel diferenca specio. Ĝi estas modere variema specio, kaj jenaj subspecioj kaj varioj estas nomitaj:

Pinus brutia subsp. brutia var. brutia ( tipa vario; plimulto de la arealo )
- Pinus brutia subsp. brutia var. pityusa ( Kartvelujo kaj najbara rusa nigra-mara marbordo; apenaŭ diferenca de la tipa vario )
- Pinus brutia subsp. brutia var. stankewiczii ( Krimeo; apenaŭ diferenca de la tipa vario )
- Pinus brutia subsp. brutia var. pendulifolia ( suda marborda Turkujo; pingloj 20-29 cm, malsuprenpendantaj )
Pinus brutia subsp. eldarica ( Eldar-pino; Azerbajĝano; Kartvelujo; pingloj 8-14 cm, strobiloj 5-9 cm ).

La Eldar-pino estas konsiderata kiel specion ( Pinus eldarica ) fare de kelkaj verkintoj; ĝi estas adaptita al pli seka klimato kun somera pluvokvanto-maksimumo, dum subsp. brutia estas adaptita al klimato kun plejparte vintra precipitaĵo.

Ekologio

La turka sito, malofta sito, estas plejparte limigita al arbaroj de turka pino kaj tre dependas de ĝi por sia nutrado; la arealoj de la du specioj estas kvazaŭ kongruantaj.

Uzado

*Pinus brutia* je la marbordo de Thasos, Grekujo.

mielo

Turka Pino estas gastiganto al suk-suĉanta afido Marchalina helenica. Sub normalaj cirkonstancoj, tiu insekto ne kaŭzas signifajn difektojn al pinoj, sed gravegas por la eksceso de sukero kiun ĝi sekrecias. Tiu sukero, "mielroso", estas kolektita per abeloj kiuj faras el ĝi riĉe gustadaptitan kaj valoran mielon, "pinomielon" ( Turke : çam balı ), kun laŭdiraj kuracilaj avantaĝoj.

memorarbo

La "Sola Pino", fama memorarbo pri la unu-mondmilita batalo ĉe Kalipolis, estis tiu specio. Konusoj de la batalkampo estis prenitaj hejme al Aŭstralio, kaj plantoj, kultivataj el ties semoj estis plantitaj kiel vivantaj monumentoj

Forstumado

Ĝi estas vaste plantita por ligno, kaj en sia indiĝena arealo ( ĝi estas la plej grava arbo en forstado en Turkujo ) kaj aliloke en la Mediteranea regiono oriente ĝis Pakistano.

Kultivado

Ĝi ankaŭ estas populara ornama arbo, vaste plantita en parkoj kaj ĝardenoj en varmaj sekaj regionoj ( kiel ekzemple suda Kalifornio, Arizono, kaj okcidenta kaj centra Teksaso en Usono ), kie ĝia konsiderinda toleremo pri sekeco kaj varmeco estas altagrade aprezita. La subspecio eldarica estas la plej arid-eltena formo, utiligita en Afganujo, Irano kaj pli ĵuse en Arizono, Kalifornio, kaj Teksaso. En Usono, la subspecio eldarica estas kutime referita kiel aŭ "Eldar-pino" aŭ "afgana pino".

Vidu ankaŭ

Orient-mediteraneaj koniferaj-sklerofilaj-foliarbaj arbaroj

Referencoj

Ŝablono:Reflist

Eksteraj ligiloj

Portalo pri Biologio

Malgrandazia pino en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)
Kategorio Malgrandazia pino en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)
Malgrandazia pino en Vikispecioj (Kolekto pri ĉiuj vivantaj estuloj)

Bibliografio

Conifer Specialist Group (1998). Pinus brutia. Internacia Ruĝa Listo de Endanĝeritaj Specioj, eldono de 2006. IUCN 2006. Elŝutita 12 May 2006.
Frankis, M. P. 1999 : Pinus brutia, Curtis's Botanical Magazine, 16: 173-184.

↑ GRIN . accessed 4.14.2011

[1] GRIN . accessed 4.14.2011

[1]

@@ Linio 18: / Linio 18: @@
 La '''Turka pino''' ( '''''Pinus brutia''''' ), estas [[Palearkta ekozono|palearkta]] [[pino]], indiĝena en la orienta [[Mediteranea regiono]]. La plejparto de ĝia [[arealo]] situas en [[Turkujo]], sed ĝi ankaŭ etendiĝas al la Orientaj Egea-Maraj Insuloj de [[Grekujo]], [[Krimeo]], [[Irano]], [[Kartvelujo]], [[Azerbajĝano]], norda [[Irako]], okcidenta [[Sirio]], [[Libano]], kaj  [[Kipro]] <ref> [http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/taxon.pl?28422 GRIN] . accessed 4.14.2011</ref>. Ĝi ĝenerale troviĝas ĉe malaltaj altitudoj, plejparte de marnivelo ĝis 600 m, ĝis 1 200 m en la sudo de ĝia arealo.
 Tiu pino unue estis priskribita en [[Kalabrujo]], antikve nomita ''Brutium'', tial la [[Scienco|scienca]] nomo. Tamen en tiu ĉi regiono, la [[Specio (biologio)|specio]] ne estas indiĝena sed [[Enmetita specio|enmetita]].
-==Priskribo==
+== Priskribo ==
 Ĝi estas mezgranda arbo, atingante altecon de 20-35 m kaj trunkodiametron ĝis 1 m, escepte 2 m. La [[arboŝelo]] estas oranĝruĝa, dika kaj profunde [[Sulko|sulkigita]] apud la grundo, kaj maldika kaj deskvamiganta en la supra krono. La [[folio]]j ( "[[pinglo]]j" ) estas pare aranĝitaj, sveltaj, plejparte 10-16 cm longaj, brile verdaj ĝis iomete flavece verdaj.
 La [[strobilo]]j estas dikaj, pezaj kaj malmolaj, 6-11 cm longaj kaj 4-5 cm larĝaj ĉe la bazo se fermite, verdaj komence, maturiĝante brile ruĝbrunaj kiam 24 monatojn aĝaj. Ili malfermiĝas malrapide dum la unua aŭ la dua postsekvantaj jaroj, malfermiĝante al larĝeco de 5-8 cm. La [[semo]]j longas 7-8 mm, havas flugilon kiu grandas 15-20 mm, kaj estas ĉefe  [[Vento|vente]] dissemitaj.
-===Subspecioj===
+=== Subspecioj ===
 Turka Pino estas proksime afina al [[halepa pino]], [[pinastro]] kaj [[kanaria pino]], kiuj ĉiuj samhavas  multajn ecojn kun ĝi. Kelkaj verkintoj traktis ĝin kiel [[subspecio]]n de halepa pino, sed ĝi estas kutime rigardita kiel diferenca specio. Ĝi estas modere variema specio, kaj jenaj subspecioj kaj [[vario]]j estas nomitaj:
-*''Pinus brutia'' subsp. ''brutia'' var. ''brutia'' ( tipa vario; plimulto de la arealo )
+* ''Pinus brutia'' subsp. ''brutia'' var. ''brutia'' ( tipa vario; plimulto de la arealo )
-**''Pinus brutia'' subsp. ''brutia'' var. ''pityusa'' ( Kartvelujo kaj najbara rusa [[Nigra Maro|nigra-mara]] [[marbordo]]; apenaŭ diferenca de la tipa vario )
+** ''Pinus brutia'' subsp. ''brutia'' var. ''pityusa'' ( Kartvelujo kaj najbara rusa [[Nigra Maro|nigra-mara]] [[marbordo]]; apenaŭ diferenca de la tipa vario )
-**''Pinus brutia'' subsp. ''brutia'' var. ''stankewiczii'' ( Krimeo; apenaŭ diferenca de la tipa vario )
+** ''Pinus brutia'' subsp. ''brutia'' var. ''stankewiczii'' ( Krimeo; apenaŭ diferenca de la tipa vario )
-**''Pinus brutia'' subsp. ''brutia'' var. ''pendulifolia'' ( suda marborda Turkujo; pingloj  20-29&nbsp;cm, malsuprenpendantaj )
+** ''Pinus brutia'' subsp. ''brutia'' var. ''pendulifolia'' ( suda marborda Turkujo; pingloj  20-29&nbsp;cm, malsuprenpendantaj )
-*''Pinus brutia'' subsp. ''eldarica'' ( '''Eldar-pino'''; Azerbajĝano; Kartvelujo; pingloj 8-14&nbsp;cm, strobiloj 5-9&nbsp;cm ).
+* ''Pinus brutia'' subsp. ''eldarica'' ( '''Eldar-pino'''; Azerbajĝano; Kartvelujo; pingloj 8-14&nbsp;cm, strobiloj 5-9&nbsp;cm ).
 La Eldar-pino estas konsiderata kiel specion ( ''Pinus eldarica'' ) fare de kelkaj verkintoj; ĝi estas adaptita al pli seka [[klimato]] kun somera pluvokvanto-maksimumo, dum subsp. ''brutia'' estas adaptita al klimato kun plejparte vintra [[precipitaĵo]].
-==Ekologio==
+== Ekologio ==
 La [[Turkia sito|turka sito]], malofta [[sito]], estas plejparte limigita al arbaroj de turka pino kaj tre dependas de ĝi por sia [[nutrado]]; la [[arealo]]j de la du specioj estas kvazaŭ kongruantaj.
-==Uzado==
+== Uzado ==
 [[Dosiero:Coastal forest.jpg|thumb|220px|''Pinus brutia'' je la marbordo de Thasos, Grekujo.]]
 ;[[mielo]]
 Turka Pino estas gastiganto al suk-suĉanta [[afido]] ''Marchalina helenica''. Sub normalaj cirkonstancoj, tiu [[insekto]] ne kaŭzas signifajn [[difekto]]jn al [[pino]]j, sed gravegas por la eksceso de [[sukero]] kiun ĝi sekrecias. Tiu [[sukero]], "[[mielroso]]", estas kolektita per [[abelo]]j kiuj faras el ĝi riĉe gustadaptitan kaj valoran mielon, "pinomielon" ( Turke : çam balı ), kun laŭdiraj [[Kuracilo|kuracilaj]] avantaĝoj.
 ;memorarbo
-La "Sola Pino", fama [[Memoro|memor]]arbo pri la [[Unua mondmilito|unu-mondmilita]]  [[batalo]] ĉe [[Kalipolis]], estis tiu specio. Konusoj de la batalkampo estis prenitaj hejme al [[Aŭstralio]], kaj plantoj, kultivataj el ties semoj estis plantitaj kiel vivantaj [[monumento]]j
+La "Sola Pino", fama [[Memoro|memorarbo]] pri la [[Unua mondmilito|unu-mondmilita]]  [[batalo]] ĉe [[Kalipolis]], estis tiu specio. Konusoj de la batalkampo estis prenitaj hejme al [[Aŭstralio]], kaj plantoj, kultivataj el ties semoj estis plantitaj kiel vivantaj [[monumento]]j
 ;[[Forstumado]]
 Ĝi estas vaste plantita por [[ligno]], kaj en sia indiĝena arealo ( ĝi estas la plej grava arbo en forstado en Turkujo ) kaj aliloke en la [[Mediteranea regiono]] oriente ĝis [[Pakistano]].
-===Kultivado===
+=== Kultivado ===
 Ĝi ankaŭ estas populara [[Ornama planto|ornama arbo]], vaste plantita en [[parko]]j kaj [[ĝardeno]]j en varmaj sekaj regionoj ( kiel ekzemple suda [[Kalifornio]], [[Arizono]], kaj okcidenta kaj centra [[Teksaso]] en [[Usono]] ), kie ĝia konsiderinda toleremo pri [[sekeco]] kaj [[varmeco]] estas altagrade aprezita. La subspecio ''eldarica'' estas la plej arid-eltena formo, utiligita en [[Afganujo]], [[Irano]] kaj pli ĵuse en Arizono, Kalifornio, kaj Teksaso. En Usono, la subspecio ''eldarica'' estas kutime referita kiel aŭ "Eldar-pino" aŭ "afgana pino".
-==Vidu ankaŭ==
+== Vidu ankaŭ ==
-*[[ Orient-mediteraneaj koniferaj-sklerofilaj-foliarbaj arbaroj]]
+* [[Orient-mediteraneaj koniferaj-sklerofilaj-foliarbaj arbaroj]]
-==Referencoj==
+== Referencoj ==
 {{Reflist}}
-==Eksteraj ligiloj==
+== Eksteraj ligiloj ==
 {{Portalo Biologio}}
 {{Commons|Pinus brutia}}
-*[http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/taxon.pl?28422 NPGS/GRIN - ''Pinus brutia'' information] {{en}}
+* [http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/taxon.pl?28422 NPGS/GRIN - ''Pinus brutia'' information] {{en}}
-*[http://www.pinetum.org/PhotoMPF2.htm Photos of trees in Turkey (''scroll down page'')] {{en}}
+* [http://www.pinetum.org/PhotoMPF2.htm Photos of trees in Turkey (''scroll down page'')] {{en}}
-==Bibliografio==
+== Bibliografio ==
-*{{IUCN2006|assessors=Conifer Specialist Group|year=1998|id=42347|title=Pinus brutia|downloaded=12 May 2006}}
+* {{IUCN2006|assessors=Conifer Specialist Group|year=1998|id=42347|title=Pinus brutia|downloaded=12 May 2006}}
-*Frankis, M. P. 1999 : ''Pinus brutia'', ''Curtis's Botanical Magazine'', 16: 173-184.
+* Frankis, M. P. 1999 : ''Pinus brutia'', ''Curtis's Botanical Magazine'', 16: 173-184.
 [[Kategorio:Pinacoj]]
@@ Linio 62: / Linio 62: @@
 [[az:Eldar şamı]]
 [[ca:Pi de Turquia]]
-[[en:Turkish pine]]
 [[el:Τραχεία πεύκη]]
+[[en:Turkish pine]]
 [[es:Pinus brutia]]
+[[fi:Turkinmänty]]
 [[fr:Pin de Calabre]]
-[[it:Pinus brutia]]
 [[he:אורן קפריסאי]]
+[[it:Pinus brutia]]
+[[koi:Тюркияись пожум]]
 [[mn:Туркийн нарс]]
 [[no:Tyrkisk furu]]
@@ Linio 73: / Linio 75: @@
 [[pt:Pinus brutia]]
 [[ru:Сосна пицундская]]
-[[fi:Turkinmänty]]
 [[tr:Kızılçam]]