Lingua ignota: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

Lerroan

Hauxe da oraingo bertsioa, 06:42, 10 iraila 2023 data duena

Hildegarda Bingengoaren 23 *litterae ignotae*

Lingua ignota (euskaraz: «hizkuntza ezezaguna») XII. mendean Rupertsbergeko abadesa zen Hildegarda Bingengoak deskribatutako hizkuntza misteriotsua da. Dirudienez, Hildegarda Bingengoak helburu mistikoekin erabili zuen baina hori ere ez dago oso garbi. Idazteko, 23 letra erabili zituen, litterae ignotae bezala ezagutzen direnak.^[1] Dirudienez, ezagutzen den lehen hizkuntza eraikia izan zen.

Liburua

Abadesak hizkuntza partzialki lan batean deskribatu zuen: Lingua Ignota per simplicem hominem Hildegardem prolata. Liburu honen bi eskuizkribu gorde egin dira. Lan honetan 1.011 hitz bildu zituen. Berez, hizkuntza horren hitzak eta grafiak asmatu zituen zeren eta gramatika latinarena baitzen.^[2]

Hizkuntzaren iturriak

Ikerlariek Hildegarda Bingengoak sortutako hizkuntza Mosela haraneko erromantzeari lotuta egon daitekeela uste dute. Hori da, adibidez, D'Ambrosio iritzia.^[3] Asmatutako hizkuntzak, bestetik, Erdi Aroko latinaren kutsua erakusten du. Adibide bezala "loifolum" hitza aipatu izan da: hitz honek italieraren "la folla"rekin antzekotasun handia du.

Hildegardak predikatzeko egin zituen bidaietan Mosela ibaian ibili zen, gaur egungo Alemaniako Renania-Palatinatuan. Santua han ibili zen urteetan oraindik erromantze hori erabiltzen zen. Hildegardaren bizi urteetan Treveris inguruan desagertu zen eta, agian ere bai, Estrasburgon. Beraz, santuak hizkuntza hori ezagutu zuen.^[4]

Adibideko testua

Hildegarda Bingengoa, *lingua ignota*ren sortzailea.

Testu hau latinez idatzita dago baina tartean Lingua Ignotaren elementuak agertzen dira:

"O orzchis Ecclesia, armis divinis praecincta, et hyacinto ornata, tu es caldemia stigmatum loifolum et urbs scienciarum. O, o tu es etiam crizanta in alto sono, et es chorzta gemma".

"Oi, munduko eliza, jainkoaren eskuz armatua, eta hiazintoez edertuta, zu zara jendearen eta zientzien hiriaren baltsamoa. Oi, zu ere musika goitarrez apainduta zara eta harribitxi distiratsuena zara".

Glosarioa

Glosarioa ordena hierarkikoan antolatu zuen, lehenik Jainkoaren eta aingeruentzako terminoak emanez, gizakientzako terminoak eta familia harremanetarako terminoak jarraituz, gorputz-atalak, gaixotasunak...

Hona hemen lehendabiziko sarrerak:

Aigonz: jainkoa
Aieganz: aingeru
Zuuenz: santu
Liuionz: salbatzaile
Diueliz: deabru
Ispariz: espiritu
Inimois: gizaki
Jur: gizona
Vanix: emakume
Peuearrez: patriarka
Korzinthio: profeta
Falschin: vates
Sonziz: apostolu
Linschiol: martiri
Zanziuer: aitortzaile
Vrizoil: birjin
Jugiza: alargun
Pangizo: penitente
Kulzphazur: birraitona
Phazur: aitona
Peueriz: aita
Maiz: ama
Hilzpeueriz: aitaordea
Hilzmaiz: amaordea
Limzkil: haur
Zains: ume
Zunzial: gazte
Bischiniz: nerabe

Erreferentziak

Ikus, baita ere

Hizkuntza eraiki

Datuak: Q945748

[1] .

[2] .

[3] .

[4] .^{[Betiko hautsitako esteka]}

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ 1. lerroa: / 1. lerroa: @@
-[[Fitxategi:Hildegard_von_bingen_-_litterae_ignotae.jpg|thumb|300px|Hildegard von Bingenen 23 ''litterae ignotae'']]
+[[Fitxategi:Hildegard_von_bingen_-_litterae_ignotae.jpg|thumb|300px|[[Hildegarda Bingengoa]]ren 23 ''litterae ignotae'']]
-'''Lingua Ignota''' [[XII. mende]]an [[Rupertsberg]]eko abadesa zen [[Hildegard von Bingen]]ek deskribatutako hizkuntza da. Dirudienez, Hildegard von Bingenek helburu mistikoekin erabiltzen zuen. Idazteko 23 letra erabili zituen, ''litterae ignotae'' bezala ezagutzen direnak. Dirudienez, ezagutzen den lehen [[hizkuntza eraiki]]a izan zen.
+'''''{{lang|la|Lingua ignota}}''''' ({{lang-eu|hizkuntza ezezaguna}}) [[XII. mende]]an [[Rupertsberg]]eko abadesa zen [[Hildegarda Bingengoa]]k deskribatutako hizkuntza misteriotsua da. Dirudienez, Hildegarda Bingengoak helburu mistikoekin erabili zuen baina hori ere ez dago oso garbi. Idazteko, 23 letra erabili zituen, ''litterae ignotae'' bezala ezagutzen direnak.<ref>{{erreferentzia|url=http://scholastic.us.to/Hildegard.html|izenburua=|sartze-data=|egunkaria=|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=|formatua=}}</ref> Dirudienez, ezagutzen den lehen [[hizkuntza eraiki]]a izan zen.
-== Liburuak ==
-Abadesak hizkuntza partzialki lan batean deskribatu zuen: ''Lingua Ignota per simplicem hominem Hildegardem prolata''. Liburu honen bi eskuizkribu gorde egin dira.
-== Adibideko testua ==
+== Liburua ==
+Abadesak hizkuntza partzialki lan batean deskribatu zuen: ''Lingua Ignota per simplicem hominem Hildegardem prolata''. Liburu honen bi eskuizkribu gorde egin dira. Lan honetan 1.011 hitz bildu zituen. Berez, hizkuntza horren hitzak eta grafiak asmatu zituen zeren eta gramatika latinarena baitzen.<ref>{{erreferentzia|url=http://rydwlf.blogspot.com.es/2008/06/la-lingua-ignota-de-hildegard-von.html|izenburua=|sartze-data=|egunkaria=|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=|formatua=}}</ref>
-[[Fitxategi:Ildegarda di Bingen-wiki.jpg|thumb|right|200px|[[==Parecido==
-Estudiosos como D'Ambrosio afirman que la ''lingua ignota''<ref>[http://books.google.it/books?id=hsy9JItBRcUC&pg=PA190#v=onepage&q&f=false Lingua ignota (en italiano)]</ref> de [[Hildegarda de Bingen]] puede estar relacionada con la [[lengua romance del Mosela]], aunque lo de Hildegarda parece ser un [[latín medieval]] inventado. En efecto, palabras de esta "lingua" de Hildegarda, como "loifolum" parecida al italiano "la folla" (o sea "la gente" en español), muestran claramente un origen neolatino.
+== Hizkuntzaren iturriak ==
-Cabe señalar que Santa Hildegarda (en sus viajes de predicación) estuvo en el valle del [[río Mosela]] (actual [[Renania-Palatinado]], [[Alemania]]) en los últimos años de existencia comprobada de esta lengua romance. En efecto la lengua desaparece en los alrededores de [[Tréveris]] (y quizás también en [[Estrasburgo]]) durante los años de vida y de predicación de la Santa.<ref>[http://www.scribd.com/doc/83354206/filologia-romanza Lengua romance en Mosela y Strasburgo. pag. 14 (en italiano)]</ref>
+Ikerlariek [[Hildegarda Bingengoa]]k sortutako hizkuntza [[Mosela haran]]eko erromantzeari lotuta egon daitekeela uste dute. Hori da, adibidez, D'Ambrosio iritzia.<ref>{{erreferentzia|url=https://books.google.it/books?id=hsy9JItBRcUC&pg=PA190&hl=es#v=onepage&q&f=false|izenburua=|sartze-data=|egunkaria=|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=|formatua=}}</ref> Asmatutako hizkuntzak, bestetik, Erdi Aroko latinaren kutsua erakusten du. Adibide bezala "loifolum" hitza aipatu izan da: hitz honek italieraren "la folla"rekin antzekotasun handia du.
-]], "Lingua Ignota"ren sortzailea.]]
+Hildegardak predikatzeko egin zituen bidaietan [[Mosela (ibaia)|Mosela]] ibaian ibili zen, gaur egungo Alemaniako [[Renania-Palatinatua]]n. Santua han ibili zen urteetan oraindik erromantze hori erabiltzen zen. Hildegardaren bizi urteetan [[Treveris]] inguruan desagertu zen eta, agian ere bai, [[Estrasburgo]]n. Beraz, santuak hizkuntza hori ezagutu zuen.<ref>{{erreferentzia|url=https://es.scribd.com/document/83354206/filologia-romanza|izenburua=|sartze-data=|egunkaria=|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=|formatua=}}{{Apurtutako esteka|date=iraila 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>
+== Adibideko testua ==
+[[Fitxategi:Ildegarda di Bingen-wiki.jpg|thumb|eskuinera|Hildegarda Bingengoa, ''lingua ignota''ren sortzailea.]]
 Testu hau latinez idatzita dago baina tartean Lingua Ignotaren elementuak agertzen dira:
 "O orzchis Ecclesia, armis divinis praecincta, et hyacinto ornata, tu es caldemia stigmatum loifolum et urbs scienciarum. O, o tu es etiam crizanta in alto sono, et es chorzta gemma".
-"Oi, munduko eliza, jainkoaren eskuz armatua, eta iazintoez edertuta, zu zara jendearen eta zientzien hiriaren baltsamoa. Oi, zu ere musika goitiarrez apainduta zara eta harribitxi distiratsuena zara".
+"Oi, munduko eliza, jainkoaren eskuz armatua, eta hiazintoez edertuta, zu zara jendearen eta zientzien hiriaren baltsamoa. Oi, zu ere musika goitarrez apainduta zara eta harribitxi distiratsuena zara".
+== Glosarioa ==
+Glosarioa ordena hierarkikoan antolatu zuen, lehenik Jainkoaren eta aingeruentzako terminoak emanez, gizakientzako terminoak eta familia harremanetarako terminoak jarraituz, gorputz-atalak, gaixotasunak...
+Hona hemen lehendabiziko sarrerak:
+* Aigonz: ''jainkoa''
+* Aieganz: ''aingeru''
+* Zuuenz: ''santu''
+* Liuionz: ''salbatzaile''
+* Diueliz: ''deabru''
+* Ispariz: ''espiritu''
+* Inimois: ''gizaki''
+* Jur: ''gizona''
+* Vanix: ''emakume''
+* Peuearrez: ''patriarka''
+* Korzinthio: ''profeta''
+* Falschin: ''vates''
+* Sonziz: ''apostolu''
+* Linschiol: ''martiri''
+* Zanziuer: ''aitortzaile''
+* Vrizoil: ''birjin''
+* Jugiza: ''alargun''
+* Pangizo: ''penitente''
+* Kulzphazur: ''birraitona''
+* Phazur: ''aitona''
+* Peueriz: ''aita''
+* Maiz: ''ama''
+* Hilzpeueriz: ''aitaordea''
+* Hilzmaiz: ''amaordea''
+* Limzkil: ''haur''
+* Zains: ''ume''
+* Zunzial: ''gazte''
+* Bischiniz: ''nerabe''
 == Erreferentziak ==
@@ 24. lerroa: / 59. lerroa: @@
 {{Autoritate kontrola}}
 [[Kategoria:Hizkuntza eraikiak]]
 [[Kategoria:Mistizismoa]]
 [[Kategoria:Erdi Aroko literatura]]
+[[Kategoria:Hizkuntza eta mistizismoa]]