Naar inhoud springen

Benratherlinie

Van Wikipedia
(deureverweezn van Benrather linie)
De Benrater of maken/machen-lyne en de Speyerer of Appel/Apfel-lyne lik grenze tussn Oogduuts, Middelduuts en Nederduuts.

De Benratherlinie es e schiddiengslyne die de noordelikke Nederduutsche en de zudelikke Middelduutsche en Oogduutsche dialectvariëteitn van mekoar schidt. De linie es de isoglosse van et werkword maken/machen.

De lyne begunt by de Germoans-Romoansche toalgrenze ten zuudn van Eupen in België en lopt ten oostn van Eupen na 't noordn tot an de Ollands-Belgische grenze, en lopt doa vodder deure tot an de Ollands-Duutsche grenze. Da wilt dus zeggn dat et dialect van Eupen e Nederduutsche streektoale es, en da de dialectn van de Ollandsche plekkn Vaals en Kerkrade, die oostelik van de linie liggn, Middelduutsche streektoaln zyn.

In Duutsland lopt de schiddiengslyne in noordoostelikke richtienge na de Duuts-Poolsche grenze die doar enstens de Oder volgt. Vroeger liep ze nog vodder na 't oostn tot in Ermland da ten zuudn van Königsberg (Kaliningrad) ligt.

De regio die de Oogduutsche klankverschuvienge gedeeltelik èt mègemakt, es styf uutgestrekt en lopt van Vlams-Broabant over Belgs Limburg langs Venlo tot an de Moezel. Deur de uutwoaierienge van isoglossnbundels es die streke ook wel de Rynlandsche woaier genoemd. Die ligt gedeeltelik ten noordn van de Benratherlinie.

De meeste Limburgers zeggn ich (ik) en ouch (ook). De ik/ich-isoglosse noemt de Uerdinger linie. De Uerdinger linie es e zylyne van de Benrather linie.

't Problèm es da je van nen heeln oop woordn andere isoglossn zou keun upstelln, en nie ollene van de k/ch-wisselienge moar ook van de p/(p)f- en t/(t)s-wisseliengn. Da zou dus willn zeggn da e dialect Middelduuts es van zodra et één van die klankverschuviengn oundergoan èt. Toalkundige neemn nu deurnband an da de Benrather linie de grenze es die et Nederfrankisch markeert. Da zyn de streektoaln die westelik en noordelik van die lyne liggn.