Баҳри миёназамин: Тафовут байни таҳрирҳо
Content deleted Content added
х робот ҳaвз карда истодааст: eu:Mediterraneoa |
Rescuing 1 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.8 |
||
| (46 intermediate revisions by 19 users not shown) | |||
| Сатри 1: | Сатри 1: | ||
{{Баҳр |
|||
{{Баҳри кутти |
|||
|Название = Баҳри миёназамин |
|||
|Номи тоҷикӣ=Баҳри Миёназамин |
|||
|Изображение = |
|||
|Номи аслӣ= |
|||
|Подпись = |
|||
|Акс=Mediterranean Sea political map-en.svg |
|||
|Координаты = 35/0/0/N/18/0/0/E |
|||
|caption=Акси Баҳри Миёназамин аз [[моҳвора]]. |
|||
|CoordScale = |
|||
|Пайдоиш= |
|||
|Расположение = |
|||
|Даҳон= |
|||
|Длина = |
|||
|Кишварҳо= |
|||
|Ширина = |
|||
|Дарозӣ= |
|||
|Площадь = 2500000 |
|||
|Манбаъ= |
|||
|Объём = 3839000 |
|||
|Масоҳат= |
|||
|Длина береговой линии = |
|||
|Наибольшая глубина = 5121 |
|||
|Средняя глубина = 1541 |
|||
|Площадь водосбора = |
|||
|Впадающие реки = [[Эбро (дарё)|Эбро]], [[Рона (дарё)|Рона]], [[Тибр (дарё)|Тибр]], [[По (дарё)|По]], [[Нил]] |
|||
|Позиционная карта = Баҳри миёназамин |
|||
}} |
}} |
||
'''Баҳри Миёназамин''', баҳри дохилии уқёнуси Атлантик, дар байни дитъ-ахри [[Европа]], [[Осиё]] ва [[Африка]]. Б. М.-ро дар F. гул. Гибралтар бо уд. Ат¬лантик, дар Шим. Ш. гул. Дарданелл бо Б. Мармар ва гул. Босфор бо Б. CneXj, дар Ч,. Ш. кан. Суэц бо Б. Сурх пайваст мекунанд. Баҳри Миёназамин ба 6аҳрҳои Тиррен, Адриатика, Ион, Эгей, Ли¬гурия, Бамар ва Алборан тақсим мешавад. Масоҳаташ 2,5 млн км2; ҳаҷми [[об]] 3839 х,аз. км3, чуқурии миёна 1541 м, чри чудуртаринаш 5121 м. Соҳилҳояш [[кӯҳ]]сор ва расти ҳамвор. Хал-х,ои калонаш: Валенсия, Лион, Генуя, Таранто, Сидра (Сирти Ка¬лон), К,обис (Сирти Хурд). Ч,аз-х.ои калонаш: Балеар, [[Корсика]], [[Сардиния]], Сицилия, Крит ва Кипр. Ба Баҳри Миёназамин дарёҳои [[дарёи Нил|Нил]], [[дарёи Эбро|Эбро]], [[дарёи Рона|Рона]], По ва г. ме¬резанд. Б. М. дар ноҳияи геосинкли¬нали альпй водеъ гашта, рельофи даъри он мураккаб аст. |
|||
'''Баҳри Миёназамин''' ({{lang-el|Μεσόγειος Θάλασσα}}, {{lang-la|Mare Mediterraneum}}) — [[баҳр]]и дохилии [[Уқёнуси Атлантик]], дар байни қитъаҳои [[Аврупо]], [[Осиё]] ва [[Африқо]]. |
|||
Аз чихдти геоморфологи Баҳри Миёназамин-ро ба се хавза Чудо мекунанд: ғарбй—хавзаи Ал-ч,азоиру Прованс — чудуриаш зиёда аз 2800 м (пастхамии б-ҳ,ои Альбо¬ран, Балеар, Лигурия ва Тиррен); , Марказӣ— чудуриаш бештар аз 5100 м (хамии Марказӣ ва пастха¬мии б-ҳои Адриатика ва Ион); Шардй — Левант, чудуриаш дариб 4380 м (пастхамии б-х,ои Левант, Эгей ва Мармар). Идлими Баҳри Миёназамин ба типи мус-тадили бах,римиёназаминй чудо шу-да, хусусиятх,ои хоси субтропики дорад; [[зимистон]] сернами мулоим ва [[тобистон]] гарми хушк. Антициклони Азор боиси бештар вазидани бод-х,ои шим. гарбй мегардад. Барои як датор нохдях,о бодх,ои махаллй (эте-зии мистраль, бора, сирокко) хо-санд. Х,арор. миёнаи х,авой янв. дар сох,илх,ои шим. 7—10° С, дар сох,ил-х,ои ч,ан. 14—16° С, авг. мувофидан 22—24° С ва 25—30° С. Боришоти со¬лона дар Ч,. Ш. 100 мм, дар ч.ойх.ои кушод 300—600 мм, дар Шим. F. 1100—1300 мм. Боронгарй шурии оби Баҳри Миёназамин-ро паст мекунад, вале аз до-хил шудани обх,ои уд. Атлантик ва Б. Сиёх, шурии он боз бардарор ме¬гардад. |
|||
== Ҷуғрофиё == |
|||
Мадду чдзр характери ним¬шабонарузй дошта, баландии мадд дар аксари нохияхо 0,1—0,5 м; дар сох,илх,ои шардии [[Тунис]] 1,7 м. [[Зимистон]] баландии мавч.и бах,р то ба 7— 8 м мерасад. К,ад-дади сох,ил чдраё-ни об доимо давр мезанад. Ҳарорати миёнаи [[об]] — феврал дар F. 13° С, дар Ш. то 17° С, авг. дар хал. Лион 20° С, дар Ш. то 30° С мерасад. Шурии об 36— 39,5%о. Одами хдйвоноти Б. М. ба фау-наи нох,иях,ои гармтари уд. Атлантик монанд аст. ариб 7 х,аз. хел хдйво-ноти обй ва растаних,о, аз ч,умла 550 намуди [[моҳӣ]], [[делфин]], як намуди [[тюлен]], [[сангпушт]]и баҳри, х,апггао, [[калмар]], [[харчанг]]и баҳрй, [[лангуст]] ва ғайраҳо мавчуданд. Моҳиҳои шикорбобаш: сардин, тунес, макрель, скумбрия ва г. Обсабзх.ояш гуногунанд: лериден-хо, саргассх,о ва г. Баҳри Миёназамин аз замонхои дадим дар х.аёти иктисодии халкҳои. сохилхояш аҳамияти махсус дошт. |
|||
Баҳри миёназаминро дар ғарб гул. Гибралтар бо Уқёнуси Атлантик, дар шимолу шарқ гулӯгоҳи Дарданелл бо Баҳри Мармар ва гул. Босфор бо Баҳри Сиёҳ, дар ҷанубу шарқ наҳри Суэс бо Баҳри Сурх пайваст мекунад. Дар соҳилҳои Баҳри миёназамин 22 давлат ҷойгиранд; '''Аврупо''' (аз ғарб ба шарқ): Британияи Кабир (Гибралтар), Испания, Фаронса, Монако, Итолиё, Малта, Словения, Хорватия, Босния ва Герсоговина, Черногория, Албания, Юнон, Туркия; '''Осиё''' (аз шимол ба ҷануб): Туркия, Сурия, Кипр, Лубнон, Исроил, Миср (қисми осиёӣ); Африқо (аз шарқ ва ғарб): Миср (қисми африқоӣ), Либиё, Тунис, Алҷазоир, Марокаш ва Испания (Сеут ва Мелил). Баҳри миёназамин ба баҳрҳои Алборан, Балеар, Лигурия, Тиррен, Адриатика, Ион, Эгей, Крит, Либиё ва Кипр тақсим мешавад. Масоҳ. 2,5 млн км<sup>2</sup>, ҳаҷми об 3839 ҳазор км<sup>3</sup>, умқи миёнааш 1541 м, ҷойи амиқтаринаш 5121 м. Соҳилҳояш кӯҳсор ва пасти ҳамвор. |
|||
=== Халиҷҳо === |
|||
Халиҷҳои калонаш: Валенсия, Лион, Генуя, Торонто, Сидра (Сирти Калон), Қобис (Сирти Хурд). |
|||
=== Ҷазираҳо === |
|||
Ҷаз-ҳои бузургаш: Балеар, Корсика, Сардиния, Ситсилия, Крит ва Кипр. Ба Баҳри миёназамин д-ҳои Эбро, Рона, Тибр, По, Нил мерезанд. Ҳаҷми резиши солона наздики 430 км<sup>3</sup>. |
|||
== Релйеф == |
|||
Баҳри миёназамин дар минтақаи геосинклинали алпӣ ҷойгир буда, релйефи қаъраш мураккаб аст. Аз ҷиҳати геоморфологӣ Баҳри миёназаминро ба се ҳавза ҷудо мекунанд: Ғарбӣ — ҳавзаи Алҷазоиру Прованс — умқаш бештар аз 2800 м (пастхамии баҳрҳои Алборан, Балеар, Лигурия ва Тиррен); Марказӣ — умқаш зиёда аз 5100 м (хамии Марказӣ ва пастхамии баҳрҳои Адриатика ва Ион); Шарқӣ — Левант, умқаш наздики 4380 м (пастхамии баҳрҳои Левант, Эгей ва Мармар). |
|||
== Иқлим == |
|||
Иқлими Баҳри миёназамин мустақили баҳримиёназаминӣ буда, хусусиятҳои махсуси субтропикӣ дорад (зимистонаш нарми сернам ва тобистон гарми хушк). Антисиклони Азор сабаби зиёдтар вазидани бодҳои шимолу ғарбӣ мегардад. Ҳарорати миёнаи ҳавои январ дар соҳилҳои шимол 7-10°С, дар соҳилҳои ҷанубӣ 14-16°С, август мувофиқан 22-24°С ва 25-30°С. Боришоти солона дар ҷанубу шарқ 100 мм, дар шимолу ғарб 1100—1300 мм. Боришоти зиёд шӯрии оби Баҳри миёназаминро паст мекунад, вале бо дохил шудани обҳои Уқёнуси Атлантик ва Баҳри Сиёҳ шӯрӣ боз барқарор мегардад. Шӯрии об −36-39 дарсад. Мадди баҳр нимшабонарӯзист, дар аксари ноҳияҳо 0,1-0,5 м; дар соҳилҳои шарқии Тунис 1,7 м баланд мегардад. Зимистон баландии мавҷи баҳр то ба 7-8 м мерасад. Ҷараёни об қад-қади соҳил ҳамеша давр мезанад. Ҳарорати миёнаи сатҳи об феврал дар ғарб 13°С, дар шарқ то 17°С, авг. дар халиҷи Лион 200С, дар шарқ то ба 30°С мерасад. |
|||
== Ҳайвоноту наботот == |
|||
Дар Баҳри миёназамин қариб 7 ҳазор намуд ҳайвоноти обӣ ва рустаниҳо, аз ҷумла 550 навъи моҳӣ, делфин, як навъи тюлен, сангпушти баҳрӣ, ҳаштпо, харчанги баҳрӣ, калмар, лангуст, сагчаҳои баҳрӣ ва ғарб мавҷуданд. Моҳиҳои шикорбобаш: сардин, суфрамоҳӣ, самак, шӯрмоҳӣ, гулмоҳӣ, зағутамоҳӣ. Дар баъзе минтақаҳои Баҳри миёназамин, хусусан дар Баҳри Эгей, мармарак ва марҷони сурх мавҷуданд. |
|||
== Аҳамияти иқтисодӣ == |
|||
Баҳри миёназамин дорои аҳаммияти иқтисодӣ аст. Дар равобити иқтисодии мамлакатҳои гирду атрофаш ҳамчун роҳи транзитӣ нақши муҳим дорад. Ба воситаи Баҳри миёназамин роҳҳои муҳимми баҳрие мегузаранд, ки Аврупо, Африқо, мамлакатҳои Осиёи Ҷанубӣ ва Шарқӣ, Австралияро мепайвандад. |
|||
=== Бандарҳо === |
|||
Бандарҳои асосиаш: Барселона (Испания), Марсел (Фаронса), Генуя, Неапол (Итолиё), Пирей (Юнон), Бейрут (Лубнон), Порт-Саид, Искандария (Ҷумҳурии Мисри Араб), Тунис, Бизерта (Тунис), Банғозӣ, Марса-ал-Брега, Триполи (Либиё), Алҷазира, Беҷоия (Алҷазоир). |
|||
== Эзоҳ == |
|||
{{эзоҳ}} |
|||
== Адабиёт == |
|||
* {{ЭМТ|Баҳри миёназамин|2|муаллиф=}} |
|||
* ''Грацианский А. Н.'' Природа Средиземноморья. — {{М.}}, 1971. |
|||
* Основные черты геологического строения, гидрологического режима и биологии Средиземного моря. — М., 1965. |
|||
* ''Циргоффер А.'' Атлантический океан и его моря. : Пер. с польск. — M., 1975. |
|||
* ''Lacombe H., Tehernia P. Caracteres'' Hydrologiques et circulation deseaux en Mediterranee. В кн.: The Mediterrnean Sea, 1972. |
|||
== Пайвандҳо == |
|||
{{новбарӣ}} |
|||
* [http://www.1yachtua.com/Chartr/medit/MedSea.htm Физико-географический очерк]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}. |
|||
* [http://www.1yachtua.com/Chartr/medit/GeoStr.htm Средиземное море. Геологическое строение и рельеф дна. Гидрологический режим] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20130622003918/http://www.1yachtua.com/chartr/medit/GeoStr.htm |date=2013-06-22 }}. |
|||
* {{cite web|url=http://www.krugosvet.ru/articles/03/1000382/1000382a1.htm|title=Средиземное море|publisher=[[Кругосвет]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080102155012/http://www.krugosvet.ru/articles/03/1000382/1000382a1.htm|archivedate=2008-01-02}} |
|||
{{ПБ}} |
|||
{{Ҷазираҳои Баҳри миёназамин}} |
|||
{{Баҳрҳои Уқёнуси Атлантик}} |
|||
[[Гурӯҳ:Баҳри миёназамин| ]] |
|||
[[Гурӯҳ:Баҳрҳои Уқёнуси Атлантик]] |
|||
{{ҷуғрофия-нопурра}} |
{{ҷуғрофия-нопурра}} |
||
[[Гурӯҳ:Баҳрҳо]] |
[[Гурӯҳ:Баҳрҳо]] |
||
[[af:Middellandse See]] |
|||
[[als:Mittelmeer]] |
|||
[[am:ሜድትራኒያን ባሕር]] |
|||
[[an:Mar Mediterrania]] |
|||
[[ang:Ƿendelsǣ]] |
|||
[[ar:البحر الأبيض المتوسط]] |
|||
[[arc:ܝܡܐ ܚܘܪܐ ܡܨܥܝܐ]] |
|||
[[arz:البحر المتوسط]] |
|||
[[ast:Mar Mediterraneu]] |
|||
[[az:Aralıq dənizi]] |
|||
[[ba:Урта диңгеҙ]] |
|||
[[bat-smg:Vėdoržemė jūra]] |
|||
[[bcl:Dagat Mediterraneo]] |
|||
[[be:Міжземнае мора]] |
|||
[[be-x-old:Міжземнае мора]] |
|||
[[bg:Средиземно море]] |
|||
[[bm:Mediterane Baji]] |
|||
[[bn:ভূমধ্যসাগর]] |
|||
[[bo:ཏི་ཀྲུང་ཧའེ་རྒྱ་མཚོ།]] |
|||
[[br:Mor Kreizdouar]] |
|||
[[bs:Sredozemno more]] |
|||
[[ca:Mar Mediterrània]] |
|||
[[ceb:Dagat Mediteranyo]] |
|||
[[ckb:زەریای ناوین]] |
|||
[[co:Mari Tarraniu]] |
|||
[[crh:Aq deñiz]] |
|||
[[cs:Středozemní moře]] |
|||
[[cv:Вăтаçĕр тинĕсĕ]] |
|||
[[cy:Y Môr Canoldir]] |
|||
[[da:Middelhavet]] |
|||
[[de:Mittelmeer]] |
|||
[[dsb:Srjejźne mórjo]] |
|||
[[el:Μεσόγειος Θάλασσα]] |
|||
[[en:Mediterranean Sea]] |
|||
[[eo:Mediteraneo]] |
|||
[[es:Mar Mediterráneo]] |
|||
[[et:Vahemeri]] |
|||
[[eu:Mediterraneoa]] |
|||
[[ext:Mari Mediterráneu]] |
|||
[[fa:مدیترانه]] |
|||
[[fi:Välimeri]] |
|||
[[fiu-vro:Vaihõmeri]] |
|||
[[fo:Miðjarðarhav]] |
|||
[[fr:Mer Méditerranée]] |
|||
[[frp:Mar Mèditèrranê]] |
|||
[[fy:Middellânske See]] |
|||
[[ga:An Mheánmhuir]] |
|||
[[gan:地中海]] |
|||
[[gl:Mar Mediterráneo]] |
|||
[[gv:Yn Veanvooir]] |
|||
[[hak:Thi-chûng-hói]] |
|||
[[he:הים התיכון]] |
|||
[[hi:भूमध्य सागर]] |
|||
[[hif:Mediterranean Sea]] |
|||
[[hr:Sredozemno more]] |
|||
[[hu:Földközi-tenger]] |
|||
[[ia:Mediterraneo]] |
|||
[[id:Laut Tengah]] |
|||
[[io:Mediteraneo]] |
|||
[[is:Miðjarðarhaf]] |
|||
[[it:Mar Mediterraneo]] |
|||
[[ja:地中海]] |
|||
[[jbo:mijytu'a xamsi]] |
|||
[[jv:Segara Tengah]] |
|||
[[ka:ხმელთაშუა ზღვა]] |
|||
[[kab:Ilel agrakal]] |
|||
[[kk:Жерорта теңізі]] |
|||
[[kn:ಮೆಡಿಟರೇನಿಯನ್ ಸಮುದ್ರ]] |
|||
[[ko:지중해]] |
|||
[[ku:Deryaya Navîn]] |
|||
[[kw:Mor Kres]] |
|||
[[la:Mare Mediterraneum]] |
|||
[[lad:Mar Mediterraneo]] |
|||
[[lb:Mëttelmier]] |
|||
[[lij:Mâ Mediterraneo]] |
|||
[[lmo:Mar Mediterani]] |
|||
[[ln:Mediterané]] |
|||
[[lt:Viduržemio jūra]] |
|||
[[lv:Vidusjūra]] |
|||
[[mg:Ranomasina Mediteranea]] |
|||
[[mhr:Мландепокшел теҥыз]] |
|||
[[mk:Средоземно Море]] |
|||
[[ml:മദ്ധ്യധരണ്യാഴി]] |
|||
[[mn:Газар Дундын тэнгис]] |
|||
[[mr:भूमध्य समुद्र]] |
|||
[[ms:Laut Mediterranean]] |
|||
[[mt:Baħar Mediterran]] |
|||
[[mwl:Mar Mediterráneo]] |
|||
[[mzn:مدیترانه دریا]] |
|||
[[nds:Middelmeer]] |
|||
[[nds-nl:Middellaanse Zee]] |
|||
[[nl:Middellandse Zee]] |
|||
[[nn:Middelhavet]] |
|||
[[no:Middelhavet]] |
|||
[[nrm:Mé du Mitan]] |
|||
[[nv:Médíwííyin Sii]] |
|||
[[oc:Mar Mediterranèa]] |
|||
[[om:Gallana Mediterraniani]] |
|||
[[os:Зæххастæуы денджыз]] |
|||
[[pam:Mediterranean Dayat Malat]] |
|||
[[pl:Morze Śródziemne]] |
|||
[[pnb:بحیرہ روم]] |
|||
[[pt:Mar Mediterrâneo]] |
|||
[[qu:Allpapura hatun qucha]] |
|||
[[rm:Mar Mediterrana]] |
|||
[[ro:Marea Mediterană]] |
|||
[[ru:Средиземное море]] |
|||
[[sah:Сир ортотунааҕы байҕал]] |
|||
[[scn:Mari Meditirràniu]] |
|||
[[sco:Mediterranian Sea]] |
|||
[[sh:Sredozemno more]] |
|||
[[simple:Mediterranean Sea]] |
|||
[[sk:Stredozemné more]] |
|||
[[sl:Sredozemsko morje]] |
|||
[[sq:Deti Mesdhe]] |
|||
[[sr:Средоземно море]] |
|||
[[stq:Middelmeer]] |
|||
[[sv:Medelhavet]] |
|||
[[sw:Bahari ya Mediteranea]] |
|||
[[szl:Strzůdźymne Morze]] |
|||
[[ta:நடுநிலக் கடல்]] |
|||
[[te:మధ్యధరా సముద్రము]] |
|||
[[th:ทะเลเมดิเตอร์เรเนียน]] |
|||
[[tk:Ortaýer deňzi]] |
|||
[[tl:Dagat Mediteraneo]] |
|||
[[tr:Akdeniz]] |
|||
[[ts:Lwandle ra Meditera]] |
|||
[[tt:Урта диңгез]] |
|||
[[ug:يەر ئوتتۇرا دېڭىزى]] |
|||
[[uk:Середземне море]] |
|||
[[ur:بحیرہ روم]] |
|||
[[vec:Mar Mediteraneo]] |
|||
[[vi:Địa Trung Hải]] |
|||
[[vls:Middellandsche Zêe]] |
|||
[[wa:Mîtrinne Mer]] |
|||
[[war:Dagat Mediterraneo]] |
|||
[[wo:Géej gu Diggu]] |
|||
[[wuu:地中海]] |
|||
[[yi:מיטלענדישער ים]] |
|||
[[yo:Òkun Mediterraneani]] |
|||
[[zh:地中海]] |
|||
[[zh-classical:地中海]] |
|||
[[zh-min-nan:Tē-tiong-hái]] |
|||
[[zh-yue:地中海]] |
|||
Нусхаи кунунӣ то 15:27, 10 августи 2021
 | |
| Характеристики | |
| Наибольшая глубина | 5 121 м |
| Средняя глубина | 1 541 м |
| Ҷойгиршавӣ | |
| Парвандаҳо дар Викианбор | |
Баҳри Миёназамин (юн. Μεσόγειος Θάλασσα, лот. Mare Mediterraneum) — баҳри дохилии Уқёнуси Атлантик, дар байни қитъаҳои Аврупо, Осиё ва Африқо.
Ҷуғрофиё
[вироиш | вироиши манбаъ]Баҳри миёназаминро дар ғарб гул. Гибралтар бо Уқёнуси Атлантик, дар шимолу шарқ гулӯгоҳи Дарданелл бо Баҳри Мармар ва гул. Босфор бо Баҳри Сиёҳ, дар ҷанубу шарқ наҳри Суэс бо Баҳри Сурх пайваст мекунад. Дар соҳилҳои Баҳри миёназамин 22 давлат ҷойгиранд; Аврупо (аз ғарб ба шарқ): Британияи Кабир (Гибралтар), Испания, Фаронса, Монако, Итолиё, Малта, Словения, Хорватия, Босния ва Герсоговина, Черногория, Албания, Юнон, Туркия; Осиё (аз шимол ба ҷануб): Туркия, Сурия, Кипр, Лубнон, Исроил, Миср (қисми осиёӣ); Африқо (аз шарқ ва ғарб): Миср (қисми африқоӣ), Либиё, Тунис, Алҷазоир, Марокаш ва Испания (Сеут ва Мелил). Баҳри миёназамин ба баҳрҳои Алборан, Балеар, Лигурия, Тиррен, Адриатика, Ион, Эгей, Крит, Либиё ва Кипр тақсим мешавад. Масоҳ. 2,5 млн км2, ҳаҷми об 3839 ҳазор км3, умқи миёнааш 1541 м, ҷойи амиқтаринаш 5121 м. Соҳилҳояш кӯҳсор ва пасти ҳамвор.
Халиҷҳо
[вироиш | вироиши манбаъ]Халиҷҳои калонаш: Валенсия, Лион, Генуя, Торонто, Сидра (Сирти Калон), Қобис (Сирти Хурд).
Ҷазираҳо
[вироиш | вироиши манбаъ]Ҷаз-ҳои бузургаш: Балеар, Корсика, Сардиния, Ситсилия, Крит ва Кипр. Ба Баҳри миёназамин д-ҳои Эбро, Рона, Тибр, По, Нил мерезанд. Ҳаҷми резиши солона наздики 430 км3.
Релйеф
[вироиш | вироиши манбаъ]Баҳри миёназамин дар минтақаи геосинклинали алпӣ ҷойгир буда, релйефи қаъраш мураккаб аст. Аз ҷиҳати геоморфологӣ Баҳри миёназаминро ба се ҳавза ҷудо мекунанд: Ғарбӣ — ҳавзаи Алҷазоиру Прованс — умқаш бештар аз 2800 м (пастхамии баҳрҳои Алборан, Балеар, Лигурия ва Тиррен); Марказӣ — умқаш зиёда аз 5100 м (хамии Марказӣ ва пастхамии баҳрҳои Адриатика ва Ион); Шарқӣ — Левант, умқаш наздики 4380 м (пастхамии баҳрҳои Левант, Эгей ва Мармар).
Иқлим
[вироиш | вироиши манбаъ]Иқлими Баҳри миёназамин мустақили баҳримиёназаминӣ буда, хусусиятҳои махсуси субтропикӣ дорад (зимистонаш нарми сернам ва тобистон гарми хушк). Антисиклони Азор сабаби зиёдтар вазидани бодҳои шимолу ғарбӣ мегардад. Ҳарорати миёнаи ҳавои январ дар соҳилҳои шимол 7-10°С, дар соҳилҳои ҷанубӣ 14-16°С, август мувофиқан 22-24°С ва 25-30°С. Боришоти солона дар ҷанубу шарқ 100 мм, дар шимолу ғарб 1100—1300 мм. Боришоти зиёд шӯрии оби Баҳри миёназаминро паст мекунад, вале бо дохил шудани обҳои Уқёнуси Атлантик ва Баҳри Сиёҳ шӯрӣ боз барқарор мегардад. Шӯрии об −36-39 дарсад. Мадди баҳр нимшабонарӯзист, дар аксари ноҳияҳо 0,1-0,5 м; дар соҳилҳои шарқии Тунис 1,7 м баланд мегардад. Зимистон баландии мавҷи баҳр то ба 7-8 м мерасад. Ҷараёни об қад-қади соҳил ҳамеша давр мезанад. Ҳарорати миёнаи сатҳи об феврал дар ғарб 13°С, дар шарқ то 17°С, авг. дар халиҷи Лион 200С, дар шарқ то ба 30°С мерасад.
Ҳайвоноту наботот
[вироиш | вироиши манбаъ]Дар Баҳри миёназамин қариб 7 ҳазор намуд ҳайвоноти обӣ ва рустаниҳо, аз ҷумла 550 навъи моҳӣ, делфин, як навъи тюлен, сангпушти баҳрӣ, ҳаштпо, харчанги баҳрӣ, калмар, лангуст, сагчаҳои баҳрӣ ва ғарб мавҷуданд. Моҳиҳои шикорбобаш: сардин, суфрамоҳӣ, самак, шӯрмоҳӣ, гулмоҳӣ, зағутамоҳӣ. Дар баъзе минтақаҳои Баҳри миёназамин, хусусан дар Баҳри Эгей, мармарак ва марҷони сурх мавҷуданд.
Аҳамияти иқтисодӣ
[вироиш | вироиши манбаъ]Баҳри миёназамин дорои аҳаммияти иқтисодӣ аст. Дар равобити иқтисодии мамлакатҳои гирду атрофаш ҳамчун роҳи транзитӣ нақши муҳим дорад. Ба воситаи Баҳри миёназамин роҳҳои муҳимми баҳрие мегузаранд, ки Аврупо, Африқо, мамлакатҳои Осиёи Ҷанубӣ ва Шарқӣ, Австралияро мепайвандад.
Бандарҳо
[вироиш | вироиши манбаъ]Бандарҳои асосиаш: Барселона (Испания), Марсел (Фаронса), Генуя, Неапол (Итолиё), Пирей (Юнон), Бейрут (Лубнон), Порт-Саид, Искандария (Ҷумҳурии Мисри Араб), Тунис, Бизерта (Тунис), Банғозӣ, Марса-ал-Брега, Триполи (Либиё), Алҷазира, Беҷоия (Алҷазоир).
Эзоҳ
[вироиш | вироиши манбаъ]Адабиёт
[вироиш | вироиши манбаъ]- Баҳри миёназамин // Асос — Боз. — Д. : СИЭМТ, 2013. — (Энсиклопедияи Миллии Тоҷик : [тахм. 25 ҷ.] / сармуҳаррир Н. Амиршоҳӣ ; 2011—2023, ҷ. 2). — ISBN 978-99947-33-52-4.
- Грацианский А. Н. Природа Средиземноморья. — М., 1971.
- Основные черты геологического строения, гидрологического режима и биологии Средиземного моря. — М., 1965.
- Циргоффер А. Атлантический океан и его моря. : Пер. с польск. — M., 1975.
- Lacombe H., Tehernia P. Caracteres Hydrologiques et circulation deseaux en Mediterranee. В кн.: The Mediterrnean Sea, 1972.
Пайвандҳо
[вироиш | вироиши манбаъ]
|
Баҳри миёназамин дар Викианбор |
|---|
- Физико-географический очерк(пайванди дастнорас).
- Средиземное море. Геологическое строение и рельеф дна. Гидрологический режим Бойгонӣ шудааст 22 июни 2013 сол..
- Средиземное море. Кругосвет. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 2 Январ 2008.
 |
| |||
|---|---|---|---|---|
| ||||
Шаблон:Ҷазираҳои Баҳри миёназамин
| Внутренние моря Евразии |  | |
|---|---|---|
| Средиземное море |
| |
| Моря на севере и западе Европы | ||
| Моря в Америке | ||
| Моря в Антарктике | ||
|
Ин мақолаи нопурра аз ҷуғрофияи Ҷаҳон мебошад. Шумо метавонед бо пурра кардани ин ба Википедия кумак кунед. |