Баҳри миёназамин: Тафовут байни таҳрирҳо
Content deleted Content added
х робот илова карда истодааст: ilo:Baybay Mediteraneo |
Rescuing 1 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.8 |
||
| (12 intermediate revisions by 6 users not shown) | |||
| Сатри 1: | Сатри 1: | ||
{{Баҳр |
|||
{{Баҳри кутти |
|||
|Название = Баҳри миёназамин |
|||
|Номи тоҷикӣ=Баҳри Миёназамин |
|||
|Изображение = |
|||
|Номи аслӣ= |
|||
|Подпись = |
|||
|Акс=Mediterranean Sea political map-en.svg |
|||
|Координаты = 35/0/0/N/18/0/0/E |
|||
|caption=Акси Баҳри Миёназамин аз [[моҳвора]]. |
|||
|CoordScale = |
|||
|Пайдоиш= |
|||
|Расположение = |
|||
|Даҳон= |
|||
|Длина = |
|||
|Кишварҳо= |
|||
|Ширина = |
|||
|Дарозӣ= |
|||
|Площадь = 2500000 |
|||
|Манбаъ= |
|||
|Объём = 3839000 |
|||
|Масоҳат= |
|||
|Длина береговой линии = |
|||
|Наибольшая глубина = 5121 |
|||
|Средняя глубина = 1541 |
|||
|Площадь водосбора = |
|||
|Впадающие реки = [[Эбро (дарё)|Эбро]], [[Рона (дарё)|Рона]], [[Тибр (дарё)|Тибр]], [[По (дарё)|По]], [[Нил]] |
|||
|Позиционная карта = Баҳри миёназамин |
|||
}} |
}} |
||
'''Баҳри Миёназамин''', баҳри дохилии уқёнуси Атлантик, дар байни дитъахри [[Европа]], [[Осиё]] ва [[Африка]]. Б. М.-ро дар F. гул. Гибралтар бо уд. Атлантик, дар Шим. Ш. гул. Дарданелл бо Б. Мармар ва гул. Босфор бо Б. CneXj, дар Ҷ. Ш. кан. Суэц бо Б. Сурх пайваст мекунанд. Баҳри Миёназамин ба 6аҳрҳои Тиррен, Адриатика, Ион, Эгей, Лигурия, Бамар ва Алборан тақсим мешавад. Масоҳаташ 2,5 млн км2; ҳаҷми [[об]] 3839 ҳаз. км3, чуқурии миёна 1541 м, чри чудуртаринаш 5121 м. Соҳилҳояш [[кӯҳ]]сор ва расти ҳамвор. Халҳои калонаш: Валенсия, Лион, Генуя, Таранто, Сидра (Сирти Калон), Қобис (Сирти Хурд). Ҷазҳои калонаш: Балеар, [[Корсика]], [[Сардиния]], Сицилия, Крит ва Кипр. Ба Баҳри Миёназамин дарёҳои [[дарёи Нил|Нил]], [[дарёи Эбро|Эбро]], [[дарёи Рона|Рона]], По ва г. мерезанд. Б. М. дар ноҳияи геосинклинали альпӣ водеъ гашта, рельофи даъри он мураккаб аст. |
|||
'''Баҳри Миёназамин''' ({{lang-el|Μεσόγειος Θάλασσα}}, {{lang-la|Mare Mediterraneum}}) — [[баҳр]]и дохилии [[Уқёнуси Атлантик]], дар байни қитъаҳои [[Аврупо]], [[Осиё]] ва [[Африқо]]. |
|||
Аз чихати геоморфологи Баҳри Миёназаминро ба се хавза Чудо мекунанд: ғарбӣ—хавзаи Алҷазоиру Прованс — чудуриаш зиёда аз 2800 м (пастхамии баҳрҳои Альборан, Балеар, Лигурия ва Тиррен); , Марказӣ—чудуриаш бештар аз 5100 м (хамии Марказӣ ва пастха¬мии баҳрҳои Адриатика ва Ион); Шардӣ — Левант, чудуриаш дариб 4380 м (пастхамии баҳрҳои Левант, Эгей ва Мармар). Идлими Баҳри Миёназамин ба типи мустадили баҳримиёназаминӣ чудо шуда, хусусиятҳои хоси субтропики дорад; [[зимистон]] сернами мулоим ва [[тобистон]] гарми хушк. Антициклони Азор боиси бештар вазидани бодҳои шим. ғарбӣ мегардад. Барои як датор нохдяҳо бодҳои махаллӣ (этезии мистраль, бора, сирокко) хосанд. Ҳарор. миёнаи ҳавоӣ янв. дар соҳилҳои шим. 7—10° С, дар соҳилҳои ҷан. 14—16° С, авг. мувофидан 22—24° С ва 25—30° С. Боришоти солона дар Ҷ. Ш. 100 мм, дар ҷойҳои кушод 300—600 мм, дар Шим. F. 1100—1300 мм. Боронгарӣ шурии оби Баҳри Миёназаминро паст мекунад, вале аз дохил шудани обҳои уд. Атлантик ва Б. Сиёҳ шурии он боз бардарор мегардад. |
|||
== Ҷуғрофиё == |
|||
Мадду чдзр характери нимшабонарузӣ дошта, баландии мадд дар аксари ноҳияҳо 0,1—0,5 м; дар соҳилҳои шардии [[Тунис]] 1,7 м. [[Зимистон]] баландии мавҷи баҳр то ба 7— 8 м мерасад. Қаддади соҳил чдраёни об доимо давр мезанад. Ҳарорати миёнаи [[об]] — феврал дар F. 13° С, дар Ш. то 17° С, авг. дар хал. Лион 20° С, дар Ш. то 30° С мерасад. Шурии об 36— 39,5%о. Одами ҳайвоноти Б. М. ба фаунаи ноҳияҳои гармтари уд. Атлантик монанд аст. ариб 7 ҳаз. хел ҳайвоноти обӣ ва растаниҳо, аз ҷумла 550 намуди [[моҳӣ]], [[делфин]], як намуди [[тюлен]], [[сангпушт]]и баҳри, ҳапггао, [[калмар]], [[харчанг]]и баҳрӣ, [[лангуст]] ва ғайраҳо мавчуданд. Моҳиҳои шикорбобаш: сардин, тунес, макрель, скумбрия ва г. Обсабзҳояш гуногунанд: лериденҳо, саргассҳо ва г. Баҳри Миёназамин аз замонҳои дадим дар ҳаёти иктисодии халкҳои. соҳилҳояш аҳамияти махсус дошт. |
|||
Баҳри миёназаминро дар ғарб гул. Гибралтар бо Уқёнуси Атлантик, дар шимолу шарқ гулӯгоҳи Дарданелл бо Баҳри Мармар ва гул. Босфор бо Баҳри Сиёҳ, дар ҷанубу шарқ наҳри Суэс бо Баҳри Сурх пайваст мекунад. Дар соҳилҳои Баҳри миёназамин 22 давлат ҷойгиранд; '''Аврупо''' (аз ғарб ба шарқ): Британияи Кабир (Гибралтар), Испания, Фаронса, Монако, Итолиё, Малта, Словения, Хорватия, Босния ва Герсоговина, Черногория, Албания, Юнон, Туркия; '''Осиё''' (аз шимол ба ҷануб): Туркия, Сурия, Кипр, Лубнон, Исроил, Миср (қисми осиёӣ); Африқо (аз шарқ ва ғарб): Миср (қисми африқоӣ), Либиё, Тунис, Алҷазоир, Марокаш ва Испания (Сеут ва Мелил). Баҳри миёназамин ба баҳрҳои Алборан, Балеар, Лигурия, Тиррен, Адриатика, Ион, Эгей, Крит, Либиё ва Кипр тақсим мешавад. Масоҳ. 2,5 млн км<sup>2</sup>, ҳаҷми об 3839 ҳазор км<sup>3</sup>, умқи миёнааш 1541 м, ҷойи амиқтаринаш 5121 м. Соҳилҳояш кӯҳсор ва пасти ҳамвор. |
|||
=== Халиҷҳо === |
|||
Халиҷҳои калонаш: Валенсия, Лион, Генуя, Торонто, Сидра (Сирти Калон), Қобис (Сирти Хурд). |
|||
=== Ҷазираҳо === |
|||
Ҷаз-ҳои бузургаш: Балеар, Корсика, Сардиния, Ситсилия, Крит ва Кипр. Ба Баҳри миёназамин д-ҳои Эбро, Рона, Тибр, По, Нил мерезанд. Ҳаҷми резиши солона наздики 430 км<sup>3</sup>. |
|||
== Релйеф == |
|||
Баҳри миёназамин дар минтақаи геосинклинали алпӣ ҷойгир буда, релйефи қаъраш мураккаб аст. Аз ҷиҳати геоморфологӣ Баҳри миёназаминро ба се ҳавза ҷудо мекунанд: Ғарбӣ — ҳавзаи Алҷазоиру Прованс — умқаш бештар аз 2800 м (пастхамии баҳрҳои Алборан, Балеар, Лигурия ва Тиррен); Марказӣ — умқаш зиёда аз 5100 м (хамии Марказӣ ва пастхамии баҳрҳои Адриатика ва Ион); Шарқӣ — Левант, умқаш наздики 4380 м (пастхамии баҳрҳои Левант, Эгей ва Мармар). |
|||
== Иқлим == |
|||
Иқлими Баҳри миёназамин мустақили баҳримиёназаминӣ буда, хусусиятҳои махсуси субтропикӣ дорад (зимистонаш нарми сернам ва тобистон гарми хушк). Антисиклони Азор сабаби зиёдтар вазидани бодҳои шимолу ғарбӣ мегардад. Ҳарорати миёнаи ҳавои январ дар соҳилҳои шимол 7-10°С, дар соҳилҳои ҷанубӣ 14-16°С, август мувофиқан 22-24°С ва 25-30°С. Боришоти солона дар ҷанубу шарқ 100 мм, дар шимолу ғарб 1100—1300 мм. Боришоти зиёд шӯрии оби Баҳри миёназаминро паст мекунад, вале бо дохил шудани обҳои Уқёнуси Атлантик ва Баҳри Сиёҳ шӯрӣ боз барқарор мегардад. Шӯрии об −36-39 дарсад. Мадди баҳр нимшабонарӯзист, дар аксари ноҳияҳо 0,1-0,5 м; дар соҳилҳои шарқии Тунис 1,7 м баланд мегардад. Зимистон баландии мавҷи баҳр то ба 7-8 м мерасад. Ҷараёни об қад-қади соҳил ҳамеша давр мезанад. Ҳарорати миёнаи сатҳи об феврал дар ғарб 13°С, дар шарқ то 17°С, авг. дар халиҷи Лион 200С, дар шарқ то ба 30°С мерасад. |
|||
== Ҳайвоноту наботот == |
|||
Дар Баҳри миёназамин қариб 7 ҳазор намуд ҳайвоноти обӣ ва рустаниҳо, аз ҷумла 550 навъи моҳӣ, делфин, як навъи тюлен, сангпушти баҳрӣ, ҳаштпо, харчанги баҳрӣ, калмар, лангуст, сагчаҳои баҳрӣ ва ғарб мавҷуданд. Моҳиҳои шикорбобаш: сардин, суфрамоҳӣ, самак, шӯрмоҳӣ, гулмоҳӣ, зағутамоҳӣ. Дар баъзе минтақаҳои Баҳри миёназамин, хусусан дар Баҳри Эгей, мармарак ва марҷони сурх мавҷуданд. |
|||
== Аҳамияти иқтисодӣ == |
|||
Баҳри миёназамин дорои аҳаммияти иқтисодӣ аст. Дар равобити иқтисодии мамлакатҳои гирду атрофаш ҳамчун роҳи транзитӣ нақши муҳим дорад. Ба воситаи Баҳри миёназамин роҳҳои муҳимми баҳрие мегузаранд, ки Аврупо, Африқо, мамлакатҳои Осиёи Ҷанубӣ ва Шарқӣ, Австралияро мепайвандад. |
|||
=== Бандарҳо === |
|||
Бандарҳои асосиаш: Барселона (Испания), Марсел (Фаронса), Генуя, Неапол (Итолиё), Пирей (Юнон), Бейрут (Лубнон), Порт-Саид, Искандария (Ҷумҳурии Мисри Араб), Тунис, Бизерта (Тунис), Банғозӣ, Марса-ал-Брега, Триполи (Либиё), Алҷазира, Беҷоия (Алҷазоир). |
|||
== Эзоҳ == |
|||
{{эзоҳ}} |
|||
== Адабиёт == |
|||
* {{ЭМТ|Баҳри миёназамин|2|муаллиф=}} |
|||
* ''Грацианский А. Н.'' Природа Средиземноморья. — {{М.}}, 1971. |
|||
* Основные черты геологического строения, гидрологического режима и биологии Средиземного моря. — М., 1965. |
|||
* ''Циргоффер А.'' Атлантический океан и его моря. : Пер. с польск. — M., 1975. |
|||
* ''Lacombe H., Tehernia P. Caracteres'' Hydrologiques et circulation deseaux en Mediterranee. В кн.: The Mediterrnean Sea, 1972. |
|||
== Пайвандҳо == |
|||
{{новбарӣ}} |
|||
* [http://www.1yachtua.com/Chartr/medit/MedSea.htm Физико-географический очерк]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}. |
|||
* [http://www.1yachtua.com/Chartr/medit/GeoStr.htm Средиземное море. Геологическое строение и рельеф дна. Гидрологический режим] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20130622003918/http://www.1yachtua.com/chartr/medit/GeoStr.htm |date=2013-06-22 }}. |
|||
* {{cite web|url=http://www.krugosvet.ru/articles/03/1000382/1000382a1.htm|title=Средиземное море|publisher=[[Кругосвет]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080102155012/http://www.krugosvet.ru/articles/03/1000382/1000382a1.htm|archivedate=2008-01-02}} |
|||
{{ПБ}} |
|||
{{Ҷазираҳои Баҳри миёназамин}} |
|||
{{Баҳрҳои Уқёнуси Атлантик}} |
|||
[[Гурӯҳ:Баҳри миёназамин| ]] |
|||
[[Гурӯҳ:Баҳрҳои Уқёнуси Атлантик]] |
|||
{{ҷуғрофия-нопурра}} |
{{ҷуғрофия-нопурра}} |
||
[[Гурӯҳ:Баҳрҳо]] |
[[Гурӯҳ:Баҳрҳо]] |
||
[[af:Middellandse See]] |
|||
[[als:Mittelmeer]] |
|||
[[am:ሜድትራኒያን ባሕር]] |
|||
[[an:Mar Mediterrania]] |
|||
[[ang:Ƿendelsǣ]] |
|||
[[ar:البحر الأبيض المتوسط]] |
|||
[[arc:ܝܡܐ ܚܘܪܐ ܡܨܥܝܐ]] |
|||
[[arz:البحر المتوسط]] |
|||
[[ast:Mar Mediterraneu]] |
|||
[[az:Aralıq dənizi]] |
|||
[[ba:Урта диңгеҙ]] |
|||
[[bar:Mittlmea]] |
|||
[[bat-smg:Vėdoržemė jūra]] |
|||
[[bcl:Dagat Mediterraneo]] |
|||
[[be:Міжземнае мора]] |
|||
[[be-x-old:Міжземнае мора]] |
|||
[[bg:Средиземно море]] |
|||
[[bjn:Laut Tangah]] |
|||
[[bm:Mediterane Baji]] |
|||
[[bn:ভূমধ্যসাগর]] |
|||
[[bo:ཏི་ཀྲུང་ཧའེ་རྒྱ་མཚོ།]] |
|||
[[br:Mor Kreizdouar]] |
|||
[[bs:Sredozemno more]] |
|||
[[ca:Mar Mediterrània]] |
|||
[[ceb:Dagat Mediteraneo]] |
|||
[[ckb:زەریای ناوین]] |
|||
[[co:Mari Tarraniu]] |
|||
[[crh:Aq deñiz]] |
|||
[[cs:Středozemní moře]] |
|||
[[cv:Вăтаçĕр тинĕсĕ]] |
|||
[[cy:Y Môr Canoldir]] |
|||
[[da:Middelhavet]] |
|||
[[de:Mittelmeer]] |
|||
[[dsb:Srjejźne mórjo]] |
|||
[[el:Μεσόγειος Θάλασσα]] |
|||
[[en:Mediterranean Sea]] |
|||
[[eo:Mediteraneo]] |
|||
[[es:Mar Mediterráneo]] |
|||
[[et:Vahemeri]] |
|||
[[eu:Mediterraneoa]] |
|||
[[ext:Mari Mediterráneu]] |
|||
[[fa:دریای مدیترانه]] |
|||
[[fi:Välimeri]] |
|||
[[fiu-vro:Vaihõmeri]] |
|||
[[fo:Miðjarðarhavið]] |
|||
[[fr:Mer Méditerranée]] |
|||
[[frp:Mar Mèditèrranê]] |
|||
[[frr:Madlunsia]] |
|||
[[fy:Middellânske See]] |
|||
[[ga:An Mheánmhuir]] |
|||
[[gan:地中海]] |
|||
[[gl:Mar Mediterráneo]] |
|||
[[gv:Yn Veanvooir]] |
|||
[[hak:Thi-chûng-hói]] |
|||
[[he:הים התיכון]] |
|||
[[hi:भूमध्य सागर]] |
|||
[[hif:Mediterranean Sea]] |
|||
[[hr:Sredozemno more]] |
|||
[[hsb:Srjedźne morjo]] |
|||
[[hu:Földközi-tenger]] |
|||
[[hy:Միջերկրական ծով]] |
|||
[[ia:Mediterraneo]] |
|||
[[id:Laut Tengah]] |
|||
[[ie:Mediterraneo]] |
|||
[[ilo:Baybay Mediteraneo]] |
|||
[[io:Mediteraneo]] |
|||
[[is:Miðjarðarhaf]] |
|||
[[it:Mar Mediterraneo]] |
|||
[[ja:地中海]] |
|||
[[jbo:mijytu'a xamsi]] |
|||
[[jv:Segara Tengah]] |
|||
[[ka:ხმელთაშუა ზღვა]] |
|||
[[kab:Ilel agrakal]] |
|||
[[kbd:Хы Курыт]] |
|||
[[kk:Жерорта теңізі]] |
|||
[[km:សមុទ្រ មេឌីទែរ៉ានេ]] |
|||
[[kn:ಮೆಡಿಟರೇನಿಯನ್ ಸಮುದ್ರ]] |
|||
[[ko:지중해]] |
|||
[[koi:Мушӧр саридз]] |
|||
[[ku:Deryaya Navîn]] |
|||
[[kw:Mor Kres]] |
|||
[[la:Mare Mediterraneum]] |
|||
[[lad:Mar Mediterraneo]] |
|||
[[lb:Mëttelmier]] |
|||
[[li:Middellandse Zie]] |
|||
[[lij:Mâ Mediterraneo]] |
|||
[[lmo:Mar Mediterani]] |
|||
[[ln:Mediterané]] |
|||
[[lt:Viduržemio jūra]] |
|||
[[lv:Vidusjūra]] |
|||
[[mg:Ranomasina Mediteranea]] |
|||
[[mhr:Мландыпокшел теҥыз]] |
|||
[[mk:Средоземно Море]] |
|||
[[ml:മദ്ധ്യധരണ്യാഴി]] |
|||
[[mn:Газрын Дундад тэнгис]] |
|||
[[mr:भूमध्य समुद्र]] |
|||
[[mrj:Муландыпокшалныш тангыж]] |
|||
[[ms:Laut Mediterranean]] |
|||
[[mt:Baħar Mediterran]] |
|||
[[mwl:Mar Mediterráneo]] |
|||
[[my:မြေထဲပင်လယ်]] |
|||
[[mzn:مدیترانه دریا]] |
|||
[[nds:Middellannsche See]] |
|||
[[nds-nl:Middellaanse Zee]] |
|||
[[nl:Middellandse Zee]] |
|||
[[nn:Middelhavet]] |
|||
[[no:Middelhavet]] |
|||
[[nrm:Mé du Mitan]] |
|||
[[nv:Médíwííyin Sii]] |
|||
[[oc:Mar Mediterranèa]] |
|||
[[om:Galaana Meditiraaniyaanii]] |
|||
[[os:Зæххастæуы денджыз]] |
|||
[[pam:Mediterranean Dayat Malat]] |
|||
[[pap:Laman Mediteranio]] |
|||
[[pl:Morze Śródziemne]] |
|||
[[pnb:بحیرہ روم]] |
|||
[[pt:Mar Mediterrâneo]] |
|||
[[qu:Allpapura hatun qucha]] |
|||
[[rm:Mar Mediterrana]] |
|||
[[ro:Marea Mediterană]] |
|||
[[roa-tara:Mar Mediterranèe]] |
|||
[[ru:Средиземное море]] |
|||
[[rue:Середоземне море]] |
|||
[[sah:Сир ортотунааҕы байҕал]] |
|||
[[sc:Mare Mesuderraniu]] |
|||
[[scn:Mari Meditirràniu]] |
|||
[[sco:Mediterranean Sea]] |
|||
[[sh:Sredozemno more]] |
|||
[[simple:Mediterranean Sea]] |
|||
[[sk:Stredozemné more]] |
|||
[[sl:Sredozemsko morje]] |
|||
[[sn:Gungwa Mediterranean]] |
|||
[[so:Bada Dhexe]] |
|||
[[sq:Deti Mesdhe]] |
|||
[[sr:Средоземно море]] |
|||
[[stq:Middelmeer]] |
|||
[[sv:Medelhavet]] |
|||
[[sw:Bahari ya Mediteranea]] |
|||
[[szl:Strzůdźymne Morze]] |
|||
[[ta:நடுநிலக் கடல்]] |
|||
[[te:మధ్యధరా సముద్రము]] |
|||
[[th:ทะเลเมดิเตอร์เรเนียน]] |
|||
[[tk:Ortaýer deňzi]] |
|||
[[tl:Dagat Mediteraneo]] |
|||
[[tr:Akdeniz]] |
|||
[[ts:Lwandle ra Meditera]] |
|||
[[tt:Урта диңгез]] |
|||
[[ug:يەر ئوتتۇرا دېڭىزى]] |
|||
[[uk:Середземне море]] |
|||
[[ur:بحیرہ روم]] |
|||
[[vec:Mar Mediteraneo]] |
|||
[[vi:Địa Trung Hải]] |
|||
[[vls:Middellandsche Zêe]] |
|||
[[wa:Mîtrinne Mer]] |
|||
[[war:Dagat Mediterraneo]] |
|||
[[wo:Géej gu Diggu]] |
|||
[[wuu:地中海]] |
|||
[[xmf:სქირონაშქა ზუღა]] |
|||
[[yi:מיטלענדישער ים]] |
|||
[[yo:Òkun Mẹditéránì]] |
|||
[[zea:Middellanse Zeê]] |
|||
[[zh:地中海]] |
|||
[[zh-classical:地中海]] |
|||
[[zh-min-nan:Tē-tiong-hái]] |
|||
[[zh-yue:地中海]] |
|||
Нусхаи кунунӣ то 15:27, 10 августи 2021
 | |
| Характеристики | |
| Наибольшая глубина | 5 121 м |
| Средняя глубина | 1 541 м |
| Ҷойгиршавӣ | |
| Парвандаҳо дар Викианбор | |
Баҳри Миёназамин (юн. Μεσόγειος Θάλασσα, лот. Mare Mediterraneum) — баҳри дохилии Уқёнуси Атлантик, дар байни қитъаҳои Аврупо, Осиё ва Африқо.
Ҷуғрофиё
[вироиш | вироиши манбаъ]Баҳри миёназаминро дар ғарб гул. Гибралтар бо Уқёнуси Атлантик, дар шимолу шарқ гулӯгоҳи Дарданелл бо Баҳри Мармар ва гул. Босфор бо Баҳри Сиёҳ, дар ҷанубу шарқ наҳри Суэс бо Баҳри Сурх пайваст мекунад. Дар соҳилҳои Баҳри миёназамин 22 давлат ҷойгиранд; Аврупо (аз ғарб ба шарқ): Британияи Кабир (Гибралтар), Испания, Фаронса, Монако, Итолиё, Малта, Словения, Хорватия, Босния ва Герсоговина, Черногория, Албания, Юнон, Туркия; Осиё (аз шимол ба ҷануб): Туркия, Сурия, Кипр, Лубнон, Исроил, Миср (қисми осиёӣ); Африқо (аз шарқ ва ғарб): Миср (қисми африқоӣ), Либиё, Тунис, Алҷазоир, Марокаш ва Испания (Сеут ва Мелил). Баҳри миёназамин ба баҳрҳои Алборан, Балеар, Лигурия, Тиррен, Адриатика, Ион, Эгей, Крит, Либиё ва Кипр тақсим мешавад. Масоҳ. 2,5 млн км2, ҳаҷми об 3839 ҳазор км3, умқи миёнааш 1541 м, ҷойи амиқтаринаш 5121 м. Соҳилҳояш кӯҳсор ва пасти ҳамвор.
Халиҷҳо
[вироиш | вироиши манбаъ]Халиҷҳои калонаш: Валенсия, Лион, Генуя, Торонто, Сидра (Сирти Калон), Қобис (Сирти Хурд).
Ҷазираҳо
[вироиш | вироиши манбаъ]Ҷаз-ҳои бузургаш: Балеар, Корсика, Сардиния, Ситсилия, Крит ва Кипр. Ба Баҳри миёназамин д-ҳои Эбро, Рона, Тибр, По, Нил мерезанд. Ҳаҷми резиши солона наздики 430 км3.
Релйеф
[вироиш | вироиши манбаъ]Баҳри миёназамин дар минтақаи геосинклинали алпӣ ҷойгир буда, релйефи қаъраш мураккаб аст. Аз ҷиҳати геоморфологӣ Баҳри миёназаминро ба се ҳавза ҷудо мекунанд: Ғарбӣ — ҳавзаи Алҷазоиру Прованс — умқаш бештар аз 2800 м (пастхамии баҳрҳои Алборан, Балеар, Лигурия ва Тиррен); Марказӣ — умқаш зиёда аз 5100 м (хамии Марказӣ ва пастхамии баҳрҳои Адриатика ва Ион); Шарқӣ — Левант, умқаш наздики 4380 м (пастхамии баҳрҳои Левант, Эгей ва Мармар).
Иқлим
[вироиш | вироиши манбаъ]Иқлими Баҳри миёназамин мустақили баҳримиёназаминӣ буда, хусусиятҳои махсуси субтропикӣ дорад (зимистонаш нарми сернам ва тобистон гарми хушк). Антисиклони Азор сабаби зиёдтар вазидани бодҳои шимолу ғарбӣ мегардад. Ҳарорати миёнаи ҳавои январ дар соҳилҳои шимол 7-10°С, дар соҳилҳои ҷанубӣ 14-16°С, август мувофиқан 22-24°С ва 25-30°С. Боришоти солона дар ҷанубу шарқ 100 мм, дар шимолу ғарб 1100—1300 мм. Боришоти зиёд шӯрии оби Баҳри миёназаминро паст мекунад, вале бо дохил шудани обҳои Уқёнуси Атлантик ва Баҳри Сиёҳ шӯрӣ боз барқарор мегардад. Шӯрии об −36-39 дарсад. Мадди баҳр нимшабонарӯзист, дар аксари ноҳияҳо 0,1-0,5 м; дар соҳилҳои шарқии Тунис 1,7 м баланд мегардад. Зимистон баландии мавҷи баҳр то ба 7-8 м мерасад. Ҷараёни об қад-қади соҳил ҳамеша давр мезанад. Ҳарорати миёнаи сатҳи об феврал дар ғарб 13°С, дар шарқ то 17°С, авг. дар халиҷи Лион 200С, дар шарқ то ба 30°С мерасад.
Ҳайвоноту наботот
[вироиш | вироиши манбаъ]Дар Баҳри миёназамин қариб 7 ҳазор намуд ҳайвоноти обӣ ва рустаниҳо, аз ҷумла 550 навъи моҳӣ, делфин, як навъи тюлен, сангпушти баҳрӣ, ҳаштпо, харчанги баҳрӣ, калмар, лангуст, сагчаҳои баҳрӣ ва ғарб мавҷуданд. Моҳиҳои шикорбобаш: сардин, суфрамоҳӣ, самак, шӯрмоҳӣ, гулмоҳӣ, зағутамоҳӣ. Дар баъзе минтақаҳои Баҳри миёназамин, хусусан дар Баҳри Эгей, мармарак ва марҷони сурх мавҷуданд.
Аҳамияти иқтисодӣ
[вироиш | вироиши манбаъ]Баҳри миёназамин дорои аҳаммияти иқтисодӣ аст. Дар равобити иқтисодии мамлакатҳои гирду атрофаш ҳамчун роҳи транзитӣ нақши муҳим дорад. Ба воситаи Баҳри миёназамин роҳҳои муҳимми баҳрие мегузаранд, ки Аврупо, Африқо, мамлакатҳои Осиёи Ҷанубӣ ва Шарқӣ, Австралияро мепайвандад.
Бандарҳо
[вироиш | вироиши манбаъ]Бандарҳои асосиаш: Барселона (Испания), Марсел (Фаронса), Генуя, Неапол (Итолиё), Пирей (Юнон), Бейрут (Лубнон), Порт-Саид, Искандария (Ҷумҳурии Мисри Араб), Тунис, Бизерта (Тунис), Банғозӣ, Марса-ал-Брега, Триполи (Либиё), Алҷазира, Беҷоия (Алҷазоир).
Эзоҳ
[вироиш | вироиши манбаъ]Адабиёт
[вироиш | вироиши манбаъ]- Баҳри миёназамин // Асос — Боз. — Д. : СИЭМТ, 2013. — (Энсиклопедияи Миллии Тоҷик : [тахм. 25 ҷ.] / сармуҳаррир Н. Амиршоҳӣ ; 2011—2023, ҷ. 2). — ISBN 978-99947-33-52-4.
- Грацианский А. Н. Природа Средиземноморья. — М., 1971.
- Основные черты геологического строения, гидрологического режима и биологии Средиземного моря. — М., 1965.
- Циргоффер А. Атлантический океан и его моря. : Пер. с польск. — M., 1975.
- Lacombe H., Tehernia P. Caracteres Hydrologiques et circulation deseaux en Mediterranee. В кн.: The Mediterrnean Sea, 1972.
Пайвандҳо
[вироиш | вироиши манбаъ]
|
Баҳри миёназамин дар Викианбор |
|---|
- Физико-географический очерк(пайванди дастнорас).
- Средиземное море. Геологическое строение и рельеф дна. Гидрологический режим Бойгонӣ шудааст 22 июни 2013 сол..
- Средиземное море. Кругосвет. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 2 Январ 2008.
 |
| |||
|---|---|---|---|---|
| ||||
Шаблон:Ҷазираҳои Баҳри миёназамин
| Внутренние моря Евразии |  | |
|---|---|---|
| Средиземное море |
| |
| Моря на севере и западе Европы | ||
| Моря в Америке | ||
| Моря в Антарктике | ||
|
Ин мақолаи нопурра аз ҷуғрофияи Ҷаҳон мебошад. Шумо метавонед бо пурра кардани ин ба Википедия кумак кунед. |