วิกิพีเดีย

รัฐสภา

องค์กรนิติบัญญัติของรัฐบาล
สำหรับรัฐสภาของประเทศไทย ดูที่ รัฐสภาไทย
บทความนี้อ้างอิงคริสต์ศักราช/คริสต์ทศวรรษ/คริสต์ศตวรรษ ซึ่งเป็นสาระสำคัญของเนื้อหา

รัฐสภา (อังกฤษ: Parliament) ในทางรัฐศาสตร์ หมายถึง หน่วยงานฝ่ายนิติบัญญัติของรัฐบาล ทำหน้าที่หลัก 3 ประการ คือ การเป็นตัวแทนของประชาชน การออกกฎหมาย และ การตรวจสอบการทำงานของฝ่ายบริหาร ผ่านการจัดฟังความคิดเห็นและการไต่สวน โดยทั่วไปแล้ว รัฐสภาจะมีในประเทศที่ปกครองด้วยระบอบประชาธิปไตย

การจัดวางเบาะนั่งที่หันหน้าเข้าหากันในสภาสามัญชนสหราชอาณาจักร เชื่อกันว่าส่งเสริมรูปแบบการอภิปรายที่เป็นการโต้แย้งกัน[1]
สภาผู้แทนราษฎรของออสเตรเลีย
สภาผู้แทนราษฎร ของ ญี่ปุ่น
รัฐสภา ของ สวิตเซอร์แลนด์

คำว่า "รัฐสภา" นั้นมีความใกล้เคียงกับคำว่า "วุฒิสภา" "ซิโนด" หรือ "สภาคองเกรส" มักถูกใช้เรียกกันทั่วไปในประเทศที่มีหรือเคยมีระบบกษัตริย์ แม้ว่าในบางบริบท คำว่า "รัฐสภา" อาจจะถูกใช้เฉพาะกับประเทศที่ปกครองด้วยระบบรัฐสภาเท่านั้น แต่คำนี้ยังถูกนำไปใช้เรียกฝ่ายนิติบัญญัติในบางประเทศที่ปกครองด้วยระบบประธานาธิบดี ด้วย เช่น รัฐสภาของประเทศกานา ทั้งนี้ แม้ชื่อเรียกอย่างเป็นทางการอาจจะต่างกันก็ตาม ตัวอย่างประเทศที่มีรัฐสภา เช่น สหราชอาณาจักร ฝรั่งเศส สเปน ญี่ปุ่น เป็นต้น

ตามหลักฐานทางประวัติศาสตร์ รัฐสภาในยุคแรกมักประกอบด้วยสภาประเภทต่างๆ ที่ทำหน้าที่พิจารณา ให้คำปรึกษา และวินิจฉัยคดี ทั้งนี้กอร์เตสแห่งเลออน ค.ศ. 1188 (Cortes of Leon หรือ Decreta of Leon of 1188) ซึ่งจัดขึ้นใน ราชอาณาจักรเลออน (Kingdom of León) เมื่อปี ค.ศ. 1188 ถือว่าเป็นรัฐสภาสมัยใหม่แห่งแรก[2][3][4] องค์การยูเนสโก (UNESCO) ยกย่อง กอร์เตสแห่งเลออน ว่าเป็นเอกสารแสดงหลักฐานเก่าแก่ที่สุดของระบบรัฐสภายุโรป นอกจากนี้ ยูเนสโกยังมอบตำแหน่ง “ความทรงจำแห่งโลก” (Memory of the World) ให้แก่สภาเลออน ค.ศ. 1188 ของกษัตริย์อัลฟองโซที่ 9 (Alfonso IX) และยกย่องให้เมืองเลออนเป็น “แหล่งกำเนิดระบบรัฐสภา” (Cradle of Parliamentarism) อีกด้วย[5][6]

ศัพท์มูลวิทยา

แก้

ภาษาอังกฤษ

แก้

คำว่า "parliament" ในภาษาอังกฤษ มีที่มาจาก ภาษาแองโกล-นอร์มัน (Anglo-Norman language) ในช่วงศตวรรษที่ 14 ซึ่งเพี้ยนมาจากคำว่า "parlement" ในภาษาฝรั่งเศสโบราณ มีความหมายว่า "การอภิปราย ปาฐกถา" (discussion, discourse) ในศตวรรษที่ 11 คำนี้มีรากศัพท์มาจากคำว่า "parler" ในภาษาฝรั่งเศสโบราณเช่นกัน แปลว่า "พูด คุย" ความหมายของคำว่า "parliament" ได้เปลี่ยนแปลงไปตามกาลเวลา แต่เดิมหมายถึงการพูดคุย ประชุม หรือเจรจาใด ๆ ผ่านกลุ่มที่ปรึกษาหรือกลุ่มตุลาการรูปแบบต่าง ๆ ซึ่งมักถูกเรียกประชุมโดยพระมหากษัตริย์ ต่อมาในศตวรรษที่ 15 ในบริเตนใหญ่ คำนี้มีความหมายเฉพาะเจาะจงไปทางรัฐศาสตร์มากขึ้น[7]

ภาษาไทย

แก้

รัฐสภายุคแรก

แก้

ตั้งแต่สมัยโบราณ เมื่อสังคมยังเป็นแบบเผ่า จะมีสภาหรือหัวหน้าเผ่าที่การตัดสินใจจะได้รับการพิจารณาจากผู้อาวุโสของหมู่บ้าน ซึ่งระบบนี้เรียกว่า ภาวะชนเผ่า (tribalism)[8] นักวิชาการบางกลุ่มเสนอว่า ใน เมโสโปเตเมีย (Mesopotamia) โบราณ อาจมีลักษณะการปกครองแบบประชาธิปไตยยุคแรก เนื่องจากกษัตริย์จะได้รับการตรวจสอบจากสภา[9] ความคิดเห็นเดียวกันนี้ยังมีการกล่าวถึง อินเดียโบราณ เช่นเดียวกัน ที่มีการประชุมสภาในบางรูปแบบ ดังนั้นจึงอาจกล่าวได้ว่ามีลักษณะของ ประชาธิปไตย อยู่บ้าง[10] อย่างไรก็ตาม ข้อเสนอนี้ยังไม่ได้รับการยอมรับจากนักวิชาการกลุ่มอื่น ๆ ที่มองว่ารูปแบบการปกครองเหล่านี้เป็นเพียงระบอบคณาธิปไตย (oligarchy) เท่านั้น[11][12][13][14][15]

เอเธนส์ยุคโบราณ ถือเป็นแหล่งกำเนิดของ ประชาธิปไตย[16] การชุมนุมของชาวเอเธนส์ (หรือที่เรียกว่า เอคลีเซีย) เป็นสภานักวิชาการที่ถือเป็นสถาบันที่สำคัญที่สุด ประชาชนชายที่เป็นพลเมืองอิสระทุกคนสามารถเข้าร่วมการอภิปรายได้ ทาสและสตรีไม่สามารถเข้าร่วมได้ อย่างไรก็ตาม ประชาธิปไตยยุคเอเธนส์ ไม่ใช่ระบบตัวแทน แต่เป็นระบบโดยตรง ดังนั้น เอคลีเซีย จึงมีความแตกต่างจากระบบรัฐสภา

สาธารณรัฐโรมัน มี สภานิติบัญญัติ (legislative assemblies) ซึ่งมีอำนาจสูงสุดในการเลือกตั้งข้าราชการ การออก ธรรมนูญ (statutes) ใหม่ การดำเนินโทษประหารชีวิต การประกาศสงครามและสันติภาพ รวมถึงการสร้าง (หรือยุบ) พันธมิตร[17] วุฒิสภาโรมัน (Roman Senate) มีอำนาจควบคุมคลัง ทรัพย์สิน การบริหาร และรายละเอียดของนโยบายต่างประเทศ[18]

นักวิชาการมุสลิมบางกลุ่มโต้แย้งว่า ชูรอ (shura) (วิธีการตัดสินใจในสังคมอิสลาม) มีความคล้ายคลึงกับระบบรัฐสภา[19] อย่างไรก็ตาม นักวิชาการกลุ่มอื่น ๆ (ดยเฉพาะอย่างยิ่งจาก ฮิซบุตตะห์รีร (Hizb ut-Tahrir) เน้นย้ำถึงความแตกต่างพื้นฐานระหว่างระบบชูรอและระบบรัฐสภา[20][21][22]

สหราชอาณาจักร

แก้
บทความหลัก: รัฐสภาอังกฤษ

รูปแบบสภายุคแรก

แก้

ประเทศอังกฤษมีประเพณีมาอย่างยาวนาน ในการมีกลุ่มบุคคลชายผู้ให้คำแนะนำและปรึกษาหารือกับกษัตริย์เกี่ยวกับเรื่องสำคัญๆ ในสมัยของราชวงศ์แองโกล-แซกซอน มีสภาที่ปรึกษาที่เรียกว่า "วิเทนเจมอท" (Witenagemot) ชื่อนี้มาจากภาษาอังกฤษเก่า ƿitena ȝemōt หรือ witena gemōt ซึ่งมีความหมายว่า "การประชุมของปราชญ์" บันทึกครั้งแรกเกี่ยวกับการประชุมวิเทนเจมอท คือ ประมวลกฎหมายที่ออกโดยกษัตริย์เอเธลเบอร์ทแห่งเค้นท์ (King Æthelberht of Kent) ราวปี ค.ศ. 600 ซึ่งเป็นเอกสารเก่าแก่ที่สุดที่ยังคงอยู่รอดในรูปแบบร้อยแก้วภาษาอังกฤษเก่า แต่อย่างไรก็ตาม เชื่อกันว่าวิเทนมีอยู่ก่อนหน้านั้นนานแล้ว[23] วิเทนร่วมกับโฟล์คม็อท (folkmoots) ซึ่งเป็นสภาประจำท้องถิ่น นับเป็นต้นกำเนิดที่สำคัญของรัฐสภาอังกฤษในปัจจุบัน[24]

ส่วนหนึ่งของ การพิชิตอังกฤษของชาวนอร์มัน (Norman Conquest) พระเจ้าวิลเลียมที่ 1 แห่งอังกฤษ ในฐานะกษัตริย์องค์ใหม่ ได้ยกเลิก วิเทนเจมอท (Witenagemot) และแทนที่ด้วย กูริอาเรกิส (Curia Regis) ซึ่งมีความหมายว่า "สภาของกษัตริย์" สมาชิกของคูเรีย เรจิส ส่วนใหญ่เป็น ผู้เช่าที่เป็นหัวหน้า (tenants in chief) ซึ่งหมายถึงขุนนางเพียงไม่กี่คนที่ "เช่า" ที่ดินขนาดใหญ่โดยตรงจากกษัตริย์ รวมไปถึง บุคคลทางศาสนา (ecclesiastics) ด้วย วิลเลียมนำ ระบบฟิวดัล (feudal system) จากนอร์ม็องดีมาใช้ในอังกฤษ และมักปรึกษาหารือกับคูเรีย เรจิสก่อนออกกฎหมาย คูเรีย เรจิส ถือเป็นต้นกำเนิดของสถาบันสำคัญหลายแห่งในปัจจุบัน ได้แก่

  1. รัฐสภา (Parliament): ทำหน้าที่ออกกฎหมาย ตรวจสอบการทำงานของรัฐบาล และเป็นตัวแทนของประชาชน
  2. ศาลยุติธรรม (Courts of law): ระบบศาลยุติธรรมของอังกฤษโดยมีผู้พิพากษานั่งบัลลังก์ศาลแห่งอังกฤษและเวลส์ (Supreme Court of Judicature)
  3. คณะองคมนตรี (Privy Council): ทำหน้าที่ให้คำปรึกษาแก่กษัตริย์
  4. คณะรัฐมนตรี (Cabinet): ทำหน้าที่บริหารประเทศ

ปัจจุบัน รัฐสภา ถือเป็นฝ่ายนิติบัญญัติอย่างเป็นทางการ ส่วนการบริหารประเทศไม่ได้ดำเนินการในราชสำนักอีกต่อไป

นักประวัติศาสตร์ส่วนใหญ่เชื่อว่า การกำเนิดของรัฐสภาที่มีอำนาจพอสมควร ซึ่งบัลลังก์จำเป็นต้องยอมรับ เกิดขึ้นไม่เกินรัชสมัยของ พระเจ้าเอ็ดเวิร์ดที่ 1 แห่งอังกฤษ [25]เช่นเดียวกับกษัตริย์องค์ก่อน ๆ พระเจ้าเอ็ดเวิร์ดทรงเรียกประชุมเหล่าขุนนางและผู้นำศาสนาชั้นผู้ใหญ่มาหารือเกี่ยวกับกิจการบ้านเมือง โดยเฉพาะเรื่อง การคลัง (finance) และ การเก็บภาษี (taxation) การประชุมครั้งหนึ่งในปี ค.ศ. 1295 ถูกเรียกว่า "รัฐสภาตัวอย่าง" (Model Parliament) เพราะเป็นต้นแบบให้กับรัฐสภาในเวลาต่อมา ความแตกต่างที่สำคัญระหว่างรัฐสภาตัวอย่างกับคูเรีย เรจิส ในยุคก่อน คือการมีสภาสามัญ (Commons) ซึ่งหมายถึง ตัวแทนที่มาจากการเลือกตั้งของเจ้าของที่ดินชนบทและชาวเมือง ในปี ค.ศ. 1307 พระเจ้าเอ็ดเวิร์ดที่ 1 ทรงยินยอมที่จะไม่เก็บภาษีบางประเภท โดยไม่ได้รับความ "ยินยอมจากอาณาจักร" ผ่านรัฐสภา พระองค์ยังทรงขยายระบบศาลให้กว้างขวางยิ่งขึ้นด้วย

มหากฎบัตร และ รัฐสภาตัวอย่าง

แก้
 
มหากฎบัตร (Magna Carta) ฉบับปี 1215 ที่จัดแสดงอยู่ที่หอสมุดของอังกฤษ

ตลอดประวัติศาสตร์อังกฤษ ผู้เช่าที่เป็นหัวหน้า (tenants-in-chief) ซึ่งเป็นเหล่าขุนนางผู้ถือครองที่ดินขนาดใหญ่โดยตรงจากกษัตริย์ มักต่อสู้แย่งชิงอำนาจกับทั้ง ฝ่ายศาสนา (ecclesiastics) และ กษัตริย์. ชัยชนะครั้งสำคัญเกิดขึ้นในปี ค.ศ. 1215 เมื่อพวกเขาสามารถพิชิต มหากฎบัตร (Magna Carta) จาก พระเจ้าจอห์นแห่งอังกฤษได้ เอกสารสำคัญนี้วางรากฐานในการจำกัดอำนาจของกษัตริย์ โดยห้ามมิให้กษัตริย์เรียกเก็บหรือจัดเก็บภาษีใด ๆ (ยกเว้นภาษีศักดินาตามเดิม) เว้นแต่จะได้รับความยินยอมจาก สภา (council) มหากฎบัตรยังกำหนดระบบการเรียกประชุมสภา โดย ผู้เช่าที่เป็นหัวหน้า และ ผู้นำศาสนา ที่สำคัญจะได้รับ คำเชิญเป็นการส่วนตัว (personal writs) จากกษัตริย์ ส่วนคนอื่น ๆ จะได้รับการเรียกตัวผ่าน ประกาศทั่วไป (general writs) จาก นายอำเภอ (sheriffs) ประจำมณฑลของตน ระบบรัฐบาลสมัยใหม่มีต้นกำเนิดมาจาก คูเรีย เรจิส (Curia Regis) สภาที่ปรึกษาของกษัตริย์ ส่วน รัฐสภา (Parliament) ในปัจจุบัน สืบทอดมาจาก สภาใหญ่ (Great Council) ซึ่งต่อมาเรียกว่า ปาร์ลาเมนตัม (parliamentum) ที่ก่อตั้งขึ้นตามมหากฎบัตร

ในรัชสมัยของ พระเจ้าเฮนรีที่ 3 (ศตวรรษที่ 13) รัฐสภาอังกฤษได้มีการรวมตัวแทนที่ ได้รับการเลือกตั้ง จาก มณฑล (shires) และ เมือง (towns) เข้ามาเป็นสมาชิก ดังนั้น รัฐสภาในยุคนั้นจึงถือเป็น ต้นแบบ ของรัฐสภาในระบบประชาธิปไตยสมัยใหม่[26]

ในปี ค.ศ. 1265 ระหว่างที่ซีมง เดอ มงฟอร์ (Simon de Montfort) กำลังก่อกบฏต่อต้านพระเจ้าเฮนรีที่ 3 เขาเรียกประชุม รัฐสภา ที่ประกอบด้วยผู้สนับสนุนของเขาเอง โดยไม่ได้รับอนุญาตจากกษัตริย์ การประชุมครั้งนี้เรียกประชุม อัครมุขนายก (archbishops), มุขนายก (bishops), อธิการอาราม (abbots), เอิร์ล (earls) และ บารอน (barons) นอกจากนี้ ยังเรียก อัศวิน (knights) จากแต่ละมณฑล มาอย่างละ 2 คน และ [[]] (burgesses) จากแต่ละเมือง (borough) มาอย่างละ 2 คนด้วย แม้ว่าการเรียกอัศวินเข้าร่วมประชุมสภาไม่ใช่เรื่องแปลกใหม่ แต่การมีตัวแทนจากเมือง (borough) เข้าร่วมถือเป็น ครั้งแรก ในประวัติศาสตร์

ในปี ค.ศ. 1295 พระเจ้าเอ็ดเวิร์ดที่ 1 ทรงนำแนวคิดเรื่องตัวแทนและการเลือกตั้งของซีมง เดอ มงฟอร์ มาใช้ใน "รัฐสภาตัวอย่าง" (Model Parliament) ในช่วงแรก สมาชิกแต่ละ ฐานันดร (estate) จะทำการอภิปรายแยกกันเป็นอิสระ ต่อมาในรัชสมัยของ พระเจ้าเอ็ดเวิร์ดที่ 3 รัฐสภาได้วิวัฒนาการใกล้เคียงกับรูปแบบสมัยใหม่มากขึ้น โดยมีสภาผู้แทนราษฎรทำหน้าที่ออกกฎหมาย แบ่งเป็นสองสภาแยกกัน

รัฐสภาในรัชสมัยพระเจ้าเฮนรีที่ 8 และ พระเจ้าเอ็ดเวิร์ดที่ 6

แก้

ในรัชสมัยของพระเจ้าเฮนรีที่ 8 โครงสร้างและวัตถุประสงค์ของรัฐสภาอังกฤษในยุคทิวดอร์ (Tudor) ได้รับการเปลี่ยนแปลงครั้งสำคัญ เดิมทีวิธีการทำงานของรัฐสภายังคงเป็นแบบยุคกลาง โดยพระมหากษัตริย์ยังคงมีอำนาจเหนือการตัดสินใจของรัฐสภาอย่างเบ็ดเสร็จ นักประวัติศาสตร์ เอลตัน (Elton) ระบุว่า โธมัส ครอมเวลล์ เอิร์ลแห่งเอสเซ็กซ์คนที่ 1 ซึ่งขณะนั้นดำรงตำแหน่งหัวหน้าคณะรัฐมนตรีของพระเจ้าเฮนรีที่ 8 เป็นผู้ริเริ่มการเปลี่ยนแปลงอีกหลายอย่างภายในรัฐสภา

พระราชบัญญัติอำนาจสูงสุด (Acts of Supremacy) ประกาศให้พระมหากษัตริย์เป็นประมุಖของศาสนจักรอังกฤษ (Church of England)

สงครามกลางเมืองและหลังจากนั้น

แก้

หลังจากสงครามกลางเมือง (Civil War) และการปฏิวัติอันรุ่งโรจน์ (Glorious Revolution) อำนาจของรัฐสภาเทียบกับพระมหากษัตริย์นั้น เพิ่มขึ้นอย่างมาก ส่งผลให้ประเทศมีความมั่นคงอย่างที่ไม่เคยมีมาก่อน ความมั่นคงที่มากขึ้นนี้ ช่วยให้การบริหารจัดการ การจัดระเบียบ และประสิทธิภาพโดยรวมดีขึ้นตามไปด้วย รัฐสภาได้มีการจัดพิมพ์กฎหมาย (printed statutes) และออกแบบขั้นตอนของรัฐสภา (parliamentary procedure) ที่รัดกุมมากขึ้น

การเพิ่มขึ้นของรัฐสภาอังกฤษมีความสำคัญอย่างยิ่งในแง่ที่มันสามารถจำกัดผลกระทบจากความยุ่งยากภายในราชวงศ์ ซึ่งมักนำอังกฤษเข้าสู่สงครามกลางเมืองอยู่บ่อยครั้ง แม้ไม่มีรัชทายาทที่เหมาะสม รัฐสภายังคงทำหน้าที่บริหารประเทศ และความชอบธรรมของรัฐสภาในฐานะองค์กรตัดสินใจ ช่วยลดอำนาจเบ็ดเสร็จของกษัตริย์อย่าง พระเจ้าเฮนรีที่ 8 และความสำคัญของความแปรปรวนของกษัตริย์

ตัวอย่างเช่น พระเจ้าเฮนรีที่ 8 ไม่สามารถสถาปนาอำนาจสูงสุดของตนเองได้เพียงแค่การประกาศ พระองค์จำเป็นต้องอาศัยรัฐสภาในการบังคับใช้กฎหมายและเพิ่มโทษประเภทอาญา เสรีภาพสำคัญประการหนึ่งของรัฐสภาคือเสรีภาพในการพูด พระเจ้าเฮนรีที่ 8 อนุญาตให้สมาชิกพูดอะไรก็ได้อย่างเปิดเผยภายในรัฐสภา โดยไม่ต้องกังวลว่าจะถูกจับกุม ซึ่งเป็นสิทธิที่สมาชิกใช้ประโยชน์อย่างเต็มที่ อย่างไรก็ตาม รัฐสภาในสมัยของพระเจ้าเฮนรีที่ 8 แทบจะไม่มีการคัดค้านความต้องการของกษัตริย์เลย ภายใต้รัชสมัยของพระองค์และพระเจ้าเอ็ดเวิร์ด สภานิติบัญญัติยินยอมปฏิบัติตามคำตัดสินของกษัตริย์ส่วนใหญ่โดยไม่ลังเล

ความยินยอมต่อกษัตริย์ส่วนใหญ่นี้ เกิดขึ้นจากวิธีมองและความเข้าใจอำนาจตามประเพณีของชาวอังกฤษ วิลเลียมส์ บรรยายไว้ว่า "กษัตริย์กับรัฐสภาไม่ใช่สองหน่วยงานที่แยกจากกัน แต่เป็นองค์กรเดียวกัน โดยกษัตริย์เป็นหุ้นส่วนอาวุโส และสภาขุนนางกับสภาสามัญเป็นหุ้นส่วนรอง แต่ยังคงเป็นสมาชิกที่จำเป็น"[27]

 
รูปปั้นของ โอลิเวอร์ ครอมเวลล์ ซึ่งตั้งอยู่ด้านนอกสภาผู้แทนราษฎรในพระราชวังเวสต์มินสเตอร์

ย้อนกลับไปในช่วงกลางศตวรรษที่ 16 แม้บทบาทของรัฐสภาอังกฤษในระบบการปกครองจะขยายตัวอย่างมาก แต่ความสำคัญที่แท้จริงของรัฐสภานั้นเบ่งบานอย่างชัดเจนในศตวรรษที่ 17 ความขัดแย้งต่อเนื่องระหว่าง ราชวงศ์ (Crown) กับรัฐสภา จนนำไปสู่การประหารชีวิต พระเจ้าชาร์ลส์ที่ 1 (King Charles I) ในปี ค.ศ. 1649 ช่วงเวลาสั้นๆ อังกฤษปกครองในรูปแบบ สาธารณรัฐ (commonwealth) โดยมี โอลิเวอร์ ครอมเวลล์ (Oliver Cromwell) เป็นผู้ปกครองโดยพฤตินัย (de facto ruler) ภายใต้ตำแหน่ง เจ้าผู้อารักขา (Lord Protector) แต่ด้วยความไม่พอใจต่อการตัดสินใจของรัฐสภา ครอมเวลล์จึงได้ทำการกวาดล้างและยุบสภาไปหลายครั้ง

โอลิเวอร์ ครอมเวลล์ ถือเป็นบุคคลสำคัญต่อการเติบโตของประชาธิปไตยในอังกฤษ แม้จะมีชื่อเสียงด้านลบจากการกระทำของเขาในไอร์แลนด์ (Ireland)[28] ช่วงเวลาของ สาธารณรัฐ ควบคู่ไปกับการฟื้นฟูราชวงศ์อังกฤษ ในปี ค.ศ. 1660 และ การปฏิวัติอันรุ่งโรจ ในปี ค.ศ. 1688 ล้วนส่งผลต่อการเสริมสร้างและยืนยันสถานะของรัฐสภาในฐานะสถาบันที่แยกออกจากราชวงศ์

พระราชบัญญัติของสหภาพ

แก้

รัฐสภาอังกฤษ ทำหน้าที่บริหารประเทศมาอย่างยาวนาน จนกระทั่งเกิดการรวมตัวกับรัฐสภาสกอตแลนด์ ภายใต้เงื่อนไขของ พระราชบัญญัติสหภาพ ค.ศ. 1707 การรวมตัวครั้งนี้ก่อให้เกิด รัฐสภาบริเตนใหญ่ ที่เป็นองค์กรใหม่ ต่อมา เกิดการรวมตัวกับไอร์แลนด์อีกครั้ง จึงกลายเป็น รัฐสภาแห่งสหราชอาณาจักร (Parliament of the United Kingdom) ตามลำดับ

ฝรั่งเศส

แก้
บทความหลัก: สภาฐานันดร (ประเทศฝรั่งเศส)

ในยุคแรกของระบบกฎหมายฝรั่งเศส มีเพียง ปาร์เลอม็องแห่งปารีส (Parlement of Paris) เพียงองค์กรเดียว ถือกำเนิดขึ้นในปี ค.ศ. 1307 โดยพัฒนาการมาจาก คูเรีย เรจิส ซึ่งเป็นสภาที่ปรึกษาของกษัตริย์ ศาลปาเลอเมนท์แห่งปารีสตั้งอยู่ภายในพระราชวังหลวงยุคกลาง ซึ่งปัจจุบันคือ ศาลยุติธรรมปารีส (Paris Hall of Justice) อำนาจของศาลปาเลอเมนท์แห่งปารีสแผ่ขยายไปทั่วทั้งราชอาณาจักร เบื้องต้น องค์กรนี้มีบทบาทหลักในการให้คำปรึกษาแก่กษัตริย์ ร่างกฎหมาย และทำหน้าที่เป็นศาลยุติธรรมสูงสุด ต่อมาในศตวรรษที่ 13 ศาลปาเลอเมนท์แห่งปารีสได้รับมอบหมายหน้าที่พิจารณาคดี ขยายบทบาทจากการให้คำปรึกษาและร่างกฎหมาย ไปสู่การตัดสินคดีความ ส่งผลให้กลายเป็นศาลยุติธรรมที่มีอำนาจสูงสุดของฝรั่งเศส

หลังจากความวุ่นวายของ สงครามร้อยปี ในปี ค.ศ. 1443 พระเจ้าชาร์ลที่ 7 แห่งฝรั่งเศส ทรงสถาปนา ศาลปาเลอเมนท์แห่งตูลูซ (Parlement of Toulouse) เป็นศาลยุติธรรมประจำ แคว้นล็องก์ด็อก (Languedoc) กลายเป็นศาลยุติธรรมแห่งแรกที่ตั้งอยู่ภายนอกกรุงปารีส โดยมีเขตอำนาจศาลครอบคลุมพื้นที่ส่วนใหญ่ทางตอนใต้ของฝรั่งเศส ถือเป็นจุดเริ่มต้นสำคัญของระบบศาลยุติธรรมในภาคใต้ของฝรั่งเศส ตั้งแต่นั้น (ค.ศ. 1443) จนกระทั่งเกิดการปฏิวัติฝรั่งเศส (French Revolution) ยังมีการก่อตั้งศาลปาเลอเมนท์เพิ่มเติมในอีกหลายแคว้นของฝรั่งเศส เช่น เกรอนอบล์ (Grenoble) และ บอร์โด (Bordeaux)

ศาลปาเลอเมนท์ต่าง ๆ ในฝรั่งเศสมีหน้าที่ออก พระราชกฤษฎีกา (regulatory decrees) เพื่อใช้บังคับ พระราชโองการ (royal edicts) หรือ ประเพณีท้องถิ่น (customary practices) นอกจากนี้ ศาลปาเลอเมนท์ยังมีอำนาจปฏิเสธการลงทะเบียนกฎหมายที่พวกเขาเห็นว่าขัดต่อ กฎหมายพื้นฐาน (fundamental law) หรือไม่เหมาะสมกับสถานการณ์

อำนาจของศาลปาเลอเมนท์ ในฝรั่งเศสถูกจำกัดมากกว่าอังกฤษ เนื่องจากระบบ การปกครองแบบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ บทบาทของศาลปาเลอเมนท์จึงถูกบดบังรัศมีโดย สภาฐานันดร (Estates General) ที่มีขนาดใหญ่กว่า จนกระทั่งเกิด การปฏิวัติฝรั่งเศส สภาฐานันดรครั้งสุดท้ายได้เปลี่ยนแปลงตัวเองเป็น สภาร่างรัฐธรรมนูญ (National Assembly) ซึ่งเป็นองค์กรนิติบัญญัติที่แยกอิสระจากอำนาจของกษัตริย์

ประเทศเยอรมันและนอร์ดิก

แก้
 
อาคารรัฐสภาในไอซ์แลนด์ อัลซิญจิสฮูซิซ (Alþingishúsið) ที่ เอิวส์ตือร์เวิตลือร์ (Austurvöllur) ใน เรคยาวิกสร้างขึ้นระหว่างปี 1880–1881 เป็นที่ตั้งของรัฐสภาที่เก่าแก่ที่สุดแห่งหนึ่งในโลก

ธิง หรือ ติง (ภาษานอร์สโบราณ และ ภาษาไอซ์แลนด์: þing; ภาษาอื่นๆ ในแถบสแกนดิเนเวียยุคปัจจุบัน: ติง, ดิง ในภาษาดัตช์) เป็นการประชุมสภาปกครองที่มีมาแต่โบราณในสังคมเจอร์แมนิก ซึ่งประกอบด้วยชายอิสระในชุมชนและมีผู้กล่าวกฎหมายเป็นประธานในการประชุม

ธิง เป็นการประชุมสภาของ ชายอิสระ ในชุมชน โดยมีขอบเขตการปกครองตั้งแต่ระดับกลุ่มร้อยบ้าน (หรือ กลุ่มบ้านประมาณ 100 หลัง เรียกต่างกันไปตามภาษา เช่น hundare ในภาษานอร์สโบราณ härad ในภาษาสวีเดน herred ในภาษาดัตช์) แคว้น ไปจนถึงประเทศ ระบบธิงมีความซับซ้อน โดยมีลำดับชั้นของการประชุม ตัวแทนจาก ธิง ระดับท้องถิ่น จะเข้าร่วมประชุมใน ธิง ระดับที่ใหญ่กว่า ซึ่งครอบคลุมพื้นที่ทั้งแคว้นหรือประเทศ

การประชุมธิง มีการประชุมตามวาระปกติ หน้าที่หลักของแต่ละประชุม ได้แก่ ออกกฎหมาย, เลือกผู้นำระดับท้องถิ่น อย่าง หัวหน้าเผ่า และ กษัตริย์ขึ้นอยู่กับระดับของธิงนั้นๆ, ตัดสินตามกฎหมายโดยอาศัยกฎหมายที่ไม่มีการบันทึกเป็นลายลักษณ์อักษร แต่ถูกจดจำ และถ่ายทอดโดย ผู้กล่าวกฎหมาย (ในฐานะผู้พิพากษา)

รัฐสภาของประเทศไอซ์แลนด์ (อัลทิงกิ) หมู่เกาะฟาโร (ลอยทิง) และ[[|เกาะแมน]] (ทินวอลด์) ล้วนสืบย้อนรากฐานมาจากยุคขยายดินแดนของพวกไวกิ้ง ซึ่งมีจุดเริ่มต้นมาจากอาณาจักรเล็กๆ ในนอร์เวย์และเดนมาร์ก พวกไวกิ้งนำระบบการปกครองแบบของตนเองไปใช้ในดินแดนที่พิชิตมา เช่น ระบบการประชุมตามแบบฉบับของกือลาติง (Gulating) ใกล้กับเมืองเบอร์เกน ทางตะวันตกของประเทศนอร์เวย์

อัลทิงกิ ของไอซ์แลนด์ ก่อตั้งขึ้นเมื่อปี ค.ศ. 930[29] ล็อกติง ของหมู่เกาะฟาโร มีช่วงเวลาการก่อตั้งใกล้เคียงกับอัลทิงกิ[30] [[|ทินวอลด์]] ของเกาะแมน อ้างว่ามีประวัติยาวนานกว่า 1,000 ปี[31][32][33]

 
ห้องโถงเซสชั่นสไตล์อาร์ตเดโคของรัฐสภาแห่งฟินแลนด์

ในช่วงเวลาต่อมา ระบบรัฐสภาประจำชาติที่มีสภาแยกตามฐานะทางสังคม (Estates) ได้รับการพัฒนาขึ้น ตัวอย่างเช่น ประเทศสวีเดนและฟินแลนด์ (ซึ่งเคยเป็นส่วนหนึ่งของสวีเดนจนถึงปี ค.ศ. 1809) โดยทั้งสองประเทศต่างมี สภาขุนนาง (House of Knights) สำหรับชนชั้นขุนนาง คำว่า ริกสดัก (Riksdag) ในทั้งสองประเทศ ซึ่งยังคงใช้มาจนถึงปัจจุบัน (ในฟินแลนด์ ใช้คู่กับคำว่า เอดูสคุนตา (Eduskunta)) เป็นคำที่ใช้มาตั้งแต่ยุคกลาง มีความหมายเทียบเท่ากับคำว่า ไรชส์ทาค (Reichstag) ในภาษาเยอรมัน คำเหล่านี้ทั้งหมดมีความหมายโดยทั่วไปว่า "รัฐสภา"

ปัจจุบัน คำว่า ริกสดัก (Riksdag) และคำที่เกี่ยวข้องยังคงปรากฏอยู่ในชื่อทางการของสถาบันนิติบัญญัติประจำชาติและสถาบันอื่นๆ ในกลุ่มประเทศนอร์ดิก นอกจากนี้ ใน ยอร์กเชอร์ (Yorkshire) และพื้นที่ เดนลอว์ (Danelaw) ทางตอนเหนือของอังกฤษ ซึ่งเคยถูกชาวนอร์สบุกรุกและตั้งถิ่นฐาน คำว่า วาเปนเทค (Wapentake) ก็เคยถูกใช้เรียกสถาบันที่ทำหน้าที่คล้ายคลึงกัน

อิตาลี

แก้

รัฐสภาซิซิลี (Sicilian Parliament) ถือเป็นหนึ่งในสภานิติบัญญัติที่เก่าแก่ที่สุดในยุโรป โดยมีจุดกำเนิดย้อนกลับไปได้ถึงปี ค.ศ. 1097 ในฐานะสภาที่ปรึกษาและออกกฎหมายของ ราชอาณาจักรซิซิลี (Kingdom of Sicily)[34][35]

ฮังการี

แก้
บทความหลัก: สภานิติบัญญัติฮังการี

สภาฮังการี (Diet of Hungary) หรือเดิมทีเรียกว่า ปาร์ลาเมนทาม พับลิคัม (Parlamentum Publicum) และ ปาร์ลาเมนทาม เจเนราเล (Parlamentum Generale) [36] (ฮังการี: Országgyűlés) กลายเป็นสถาบันนิติบัญญัติสูงสุดของ ราชอาณาจักรฮังการีในยุคกลาง ตั้งแต่ช่วงทศวรรษ 1290[37] และยังคงทำหน้าที่นี้ต่อเนื่องในรัฐที่สืบทอดอาณาจักร ได้แก่ ราชอาณาจักรฮังการี และ ดินแดนแห่งมงกุฎนักบุญอิชต์วาน ตลอดช่วงยุคใหม่ตอนต้น ชื่อเดิมของสภานี้ในยุคกลางคือ ปาร์ลาเมนทัม (Parlamentum) คำว่า ไดเอ็ท (Diet) เริ่มนิยมใช้มากขึ้นในช่วงยุคสมัยใหม่ตอนต้น[38] สภาฮังการีประชุมเป็นวาระปกติ ยกเว้นช่วงปี ค.ศ. 1527 - 1918 และกลับมาประชุมอีกครั้งจนถึงปี ค.ศ. 1946

นักวิจัยบางกลุ่มสืบย้อนรากฐานของสถาบันสภาประชาชาติฮังการี ไปไกลถึงศตวรรษที่ 11 โดยอาศัยหลักฐานทางเอกสารที่ระบุว่า ในรัชสมัยของ กษัตริย์ลาดิสเลาส์ที่ 1 (King Ladislaus I) และ กษัตริย์โคโลแมนผู้ทรงความรู้ (King Coloman the Learned) มีการจัดการประชุมระดับชาติในบาง "โอกาสสำคัญ" โดยมีทั้งผู้นำทางศาสนา และผู้นำทางโลกเข้าร่วมประชุมด้วย[39] หลักฐานการใช้คำว่า "ปาร์ลาเมนทัม (Parlamentum)" อย่างชัดเจนเป็นครั้งแรก เพื่อเป็นเครื่องหมายถึงการรวมตัวของประชาชาติ ปรากฏขึ้นในรัชสมัยของ พระเจ้าแอนดรูว์ที่ 2 แห่งฮังการีกษัตริย์แอนดรูว์ที่ 2 (King Andrew II) ใน หมายทองคำปี 1222 (Golden Bull) ซึ่งเป็นหมายที่ยืนยันสิทธิ์ของเหล่าขุนนางชั้นรอง ทั้งชนชั้นขุนนางเก่า และขุนนางชั้นใหม่จากกลุ่มผู้รับใช้ราชวงศ์ (servientes regis) ทั้งในด้านการต่อรองกับราชวงศ์ และการต่อรองกับขุนนางชั้นสูง (magnates) อีกทั้งยังเป็นการปกป้องสิทธิ์ของทั้งชาติ โดยการจำกัดอำนาจของกษัตริย์ในบางด้าน และรองรับสิทธิ์ในการปฏิเสธการปฏิบัติตามคำสั่งที่ผิดกฎหมาย/ไม่เป็นไปตามรัฐธรรมนูญ (ius resistendi) เหล่าขุนนางชั้นรองยังเริ่มยื่นคำร้องต่อกษัตริย์อังเดรที่ 2 ซึ่งถือเป็นจุดเริ่มต้นของประเพณีการยื่นคำร้องต่อสภาฮังการีในเวลาต่อมา

ยุคศตวรรษที่ 14-15 ถือเป็นช่วงเวลาสำคัญในการก่อรูปของ สภาฮังการี (Diet of Hungary) ในฐานะสถาบันทางการเมืองอย่างเป็นทางการ จุดเริ่มต้นภายใต้พระเจ้าชาร์ลที่ 1 แห่งฮังการี (King Charles I) และสืบทอดต่อโดยกษัตริย์องค์ต่อๆ มาจนถึงรัชสมัยของ พระเจ้ามาจาชที่ 1 (King Matthias I) โดยพื้นฐานแล้ว กษัตริย์ เป็นผู้มีอำนาจในการเรียกประชุมสภา ภายใต้รัชสมัยของกษัตริย์ที่มีอำนาจเบ็ดเสร็จ เช่น กษัตริย์หลุยส์ผู้ยิ่งใหญ่ (Louis the Great) และ มาจาช ฮูญอดี (Matthias Corvinus) ซึ่งเป็นกษัตริย์แนวสมบูรณาญาสิทธิ์ในช่วงแรก การประชุมสภามักถูกใช้เพื่อประกาศคำตัดสินของกษัตริย์ โดยสภาไม่มีอำนาจตัดสินใจใดๆ อย่างแท้จริง

โปแลนด์

แก้
 
สภาไซม์ (Sejm) แรกในเล็งจิตซา (Łęczyca) การบันทึกกฎหมาย ค.ศ. 1180

ในพงศาวดาร ของ กัลลุส อาโนนือมุส (Chronicles of Gallus Anonymus) แชมอวิต (Siemowit) ผู้ปกครองคนแรกในตำนานของโปแลนด์ ซึ่งเป็นผู้ก่อตั้ง ราชวงศ์เปียสต์ (Piast dynasty) ได้รับเลือกโดยสภาชนเผ่าโบราณที่เรียกว่า เวียค (wiec) แนวคิดของการประชุม "เวียค" กลายเป็นรากฐานสำคัญในการพัฒนา สภาไซม์ (Sejm) ซึ่งเป็นรัฐสภาของโปแลนด์ โดยสภาไซม์ เริ่มก่อตั้งขึ้นราวปี ค.ศ. 1180

การพัฒนารัฐสภาสมัยใหม่

แก้

รากฐานของแนวคิดการปกครองแบบรัฐสภาในสมัยใหม่นั้น สืบย้อนไปถึง ราชอาณาจักรบริเตนใหญ่ (Kingdom of Great Britain) ระหว่างปี ค.ศ. 1707 ถึง ค.ศ. 1800

สหราชอาณาจักร

แก้
บทความหลัก: ระบบเวสต์มินสเตอร์, รัฐสภาบริเตนใหญ่, และ รัฐสภาสหราชอาณาจักร
 
พระราชวังเวสต์มินสเตอร์, ลอนดอน

รัฐสภาของบริเตนใหญ่ (Parliament of Great Britain) ก่อตั้งขึ้นในปี ค.ศ. 1707 ผ่าน พระราชบัญญัติสหภาพ (Acts of Union) ซึ่งยุบเลิกสภาของอังกฤษ และ สภาของรัฐสภาสกอตแลนด์เดิม ต่อมาในปี ค.ศ. 1801 มีการรวมเอา รัฐสภาของบริเตนใหญ่ เข้ากับ รัฐสภาไอร์แลนด์ กลายเป็น รัฐสภาสหราชอาณาจักร ในปัจจุบัน

รัฐสภาอังกฤษ มักถูกเรียกขานว่า "มารดาแห่งรัฐสภา" (ความจริงแล้วเป็นการอ้างผิดจากคำพูดของ จอห์น ไบรต์ (John Bright) ซึ่งกล่าวไว้ในปี 1865 ว่า "อังกฤษคือมารดาแห่งรัฐสภา") เนื่องจากรัฐสภาอังกฤษเป็นต้นแบบให้กับระบบรัฐสภาในหลายประเทศ และพระราชบัญญัติต่าง ๆ ของอังกฤษ ยังเป็นที่มาของรัฐสภาในอีกหลายประเทศด้วยเช่นกัน[40] หลายประเทศที่มีรัฐสภา ได้ยึดถือรูปแบบ "สามชั้น" ของอังกฤษ ซึ่งเป็นที่รู้จักกันในชื่อ ระบบเวสต์มินสเตอร์ ในระดับหนึ่ง โดยส่วนใหญ่ ประเทศต่างๆ ในยุโรป และ เครือจักรภพแห่งประชาชาติ (Commonwealth) มีการจัดระบบรัฐสภาที่คล้ายคลึงกัน โดยมีประมุขแห่งรัฐ ซึ่งทำหน้าที่เป็นสัญลักษณ์ เป็นผู้เปิดและปิดสมัยประชุมรัฐสภา มีสภาผู้แทนราษฎรที่มาจากการเลือกตั้งเป็นสภาล่าง และมีสภาสูงที่มีขนาดเล็กกว่า[41][42] รัฐสภาแห่งสหราชอาณาจักร ได้รับการยกย่องว่า มีระบบการบริหารที่มั่นคง และมีความสามารถในการปรับตัวรับกับการเปลี่ยนแปลง[43]

รัฐสภาสหราชอาณาจักร ประกอบด้วย 3 ส่วนหลัก คือ สภาสามัญชน, สภาขุนนาง, กษัตริย์ โดยที่

  • สภาสามัญชน (House of Commons): มีสมาชิก 650 คน (ในอนาคตจะลดลงเหลือ 600 คน) มาจากการเลือกตั้งโดยตรงจากประชาชนชาวอังกฤษ โดยแต่ละเขตเลือกตั้งจะมีผู้แทนเพียงคนเดียว พรรคการเมืองที่ได้รับเลือกตั้งมากที่สุด (เกินกึ่งหนึ่งของสภา) หรือสามารถรวมเสียงกับพรรคเล็กๆ จนมีเสียงข้างมากในสภา จะได้รับการแต่งตั้งจากพระมหากษัตริย์ ให้เป็นผู้นำในการจัดตั้งรัฐบาล
  • สภาขุนนาง (House of Lords): เป็นสภาที่สมาชิกมาจากการแต่งตั้งหรือสืบทอดตำแหน่ง โดยแบ่งออกเป็น 2 กลุ่ม ดังนี้
    • ขุนนางฝ่ายอาณาจักร (Lords Temporal): มีทั้งหมด 92 คน ได้ตำแหน่งมาจากการสรรหาแต่งตั้ง ประกอบด้วย
      • 2 คน ได้รับแต่งตั้งโดยกษัตริย์ สืบทอดตำแหน่งต่อกัน
      • 90 คน ได้รับเลือกจากสมาชิกสภาขุนนางด้วยกันเอง ดำรงตำแหน่งตลอดชีพ
    • ขุนนางฝ่ายศาสนจักร (Lords Spiritual): มีบิชอปทั้งหมด 26 คน ซึ่งดำรงตำแหน่งในสภาตลอดช่วงเวลาที่ยังอยู่ในวาระการเป็นบิชอป

ความแตกต่างที่สำคัญระหว่างสภาผู้แทนราษฎรและสภาขุนนาง

  • สภาสามัญชน: มาจากการเลือกตั้งโดยตรง มีบทบาทสำคัญในการออกกฎหมาย และควบคุมการทำงานของรัฐบาล
  • สภาขุนนาง: มาจากการแต่งตั้งหรือสืบทอดตำแหน่ง มีบทบาทในการพิจารณาตรากฎหมาย เสนอแนะแก้ไขกฎหมาย แต่โดยรวมมีอำนาจน้อยกว่าสภาผู้แทนราษฎร

ร่างกฎหมายในสหราชอาณาจักร เริ่มต้นได้จากทั้งสภาขุนนาง (Lords) หรือสภาสามัญชน (Commons) โดยต้องผ่านการลงคะแนนในแต่ละสภา แบ่งเป็น 3 วาระ ดังนี้

  • วาระที่ 1: เสนอ - เป็นการนำเสนอร่างกฎหมายเบื้องต้น ไม่มีการลงคะแนน เน้นความเป็นพิธีการ
  • วาระที่ 2: พิจารณาร่างกฎหมายโดยรวม - สมาชิกจะถกเถียง วิเคราะห์ เนื้อหาโดยรวมของร่างกฎหมาย มีการลงคะแนนเพื่อพิจารณาต่อไป
  • วาระที่ 3: พิจารณาเนื้อหาละเอียด - สมาชิกจะพิจารณาแต่ละข้อความ (Clauses) ของร่างกฎหมายอย่างละเอียด อาจมีการเสนอแก้ไข และลงคะแนนทีละข้อความ

แม้จะผ่านการลงคะแนนใน 3 วาระแล้ว ร่างกฎหมายยังต้องผ่านการพิจารณาในชั้นกรรมาธิการ ซึ่งเป็นขั้นตอนที่ละเอียดมาก มีการตรวจสอบเนื้อหาของร่างกฎหมายทีละข้อความ อาจมีการเสนอให้ปรับแก้ไขเพิ่มเติมด้วย เมื่อผ่านขั้นตอนนี้ ร่างกฎหมายจะถูกส่งต่อไปยังอีกสภา (สภาที่ไม่ได้พิจารณาในตอนแรก) เพื่อนำไปพิจารณาในลักษณะเดียวกัน ผ่านการลงคะแนน 3 วาระ และอาจมีการพิจารณาในคณะกรรมธิการของอีกสภาด้วย หากทั้งสองสภาเห็นต่างกันเกี่ยวกับเนื้อหาของร่างกฎหมายที่ลงคะแนนผ่าน ร่างกฎหมายจะถูกส่งกลับไปยังสภาแรกเพื่อพิจารณาข้อแก้ไขที่สภาที่สองเสนอมา เมื่อผ่านกระบวนการประนีประนอมระหว่างสองสภา และได้รับการอนุมัติจากพระมหากษัตริย์ ร่างกฎหมายจึงจะถือว่าสมบูรณ์และมีผลบังคับใช้กลายเป็นกฎหมาย (Act of Parliament)

สภาขุนนาง ถือเป็นสภาที่มีอำนาจน้อยกว่าสภาสามัญชนตามพระราชบัญญัติรัฐสภา ค.ศ. 1911 และ 1949 (Parliament Acts 1911 and 1949) พระราชบัญญัติเหล่านี้ได้ลบอำนาจวีโต้ (veto power) ของสภาขุนนางออกจากกฎหมายจำนวนมาก กรณีที่ร่างกฎหมายได้รับการรับรองจากประธานสภาสามัญชน ว่าเป็นร่างกฎหมายเกี่ยวกับเงิน (money bill) (เช่น กฎหมายที่เพิ่มภาษีและกฎหมายที่คล้ายคลึงกัน) สภาขุนนางสามารถขัดขวางได้เพียงหนึ่งเดือนเท่านั้น หากร่างกฎหมายทั่วไปมีต้นกำเนิดจากสภาสามัญชน สภาขุนนางสามารถขัดขวางได้เพียงสูงสุด 1 สมัยประชุม (session) ของรัฐสภา อย่างไรก็ตาม กฎเกณฑ์นี้มีข้อยกเว้น เช่น ร่างกฎหมายที่ขยายเวลาการดำรงตำแหน่งของรัฐสภาเกินกว่าห้าปี

นอกเหนือจากการทำหน้าที่เป็นสภาสูงของรัฐสภาแล้ว สภาขุนนางยังเคยเป็นศาลอุทธรณ์ (court of appeal) สูงสุดสำหรับคดีความจำนวนมากในสหราชอาณาจักรอีกด้วย ซึ่งการรวมกันของหน้าที่ฝ่ายตุลาการและนิติบัญญัติ (judicial and legislative function) นี้สะท้อนถึงต้นกำเนิดของสภาฯ ที่มาจากคูเรียรีจิส (Curia Regis) บทบาทนี้ได้เปลี่ยนแปลงไปในเดือนตุลาคม 2009 เมื่อศาลฎีกาสหราชอาณาจักร (Supreme Court of the United Kingdom) ได้เปิดดำเนินการและรับช่วงต่อหน้าที่เดิมของสภาขุนนาง

ตั้งแต่ปี 1999 สกอตแลนด์มีรัฐสภาสกอตแลนด์ (Scottish Parliament) ตั้งอยู่ที่เอดินบะระ และตั้งแต่ปี 2020 เวสต์มินสเตอร์ หรือรัฐสภาเวลส์ (Senedd - Welsh Parliament) ตั้งอยู่ที่คาร์ดิฟฟ์ อย่างไรก็ตาม สภานิติบัญญัติแห่งชาติแห่งเดียวเหล่านี้ไม่มีอำนาจเต็มเหนือประเทศของตนเองในสหราชอาณาจักร พวกเขามีเพียงอำนาจที่ได้รับการมอบหมาย (devolved) จากเวสต์มินสเตอร์ตั้งแต่ปี 1997 เท่านั้น พวกเขาไม่สามารถออกกฎหมายเกี่ยวกับเรื่องกลาโหม สกุลเงิน หรือภาษีแห่งชาติ (เช่น ภาษีมูลค่าเพิ่ม (VAT) หรือภาษีเงินได้) นอกจากนี้ สภาเหล่านี้อาจถูกยุบสภา (dissolved) ได้ตามทฤษฎี โดยรัฐสภาอังกฤษ โดยไม่ต้องได้รับความยินยอมจากรัฐบาลที่ได้รับการมอบหมายอำนาจ

สวีเดน

แก้
บทความหลัก: ยุคแห่งเสรีภาพ

ในสวีเดน ช่วงเวลาครึ่งศตวรรษของระบบรัฐสภาที่เริ่มต้นด้วยการสิ้นพระชนม์ของคิงคาร์ลที่ 12 ในปี 1718 และสิ้นสุดลงด้วยการยึดอำนาจของกษัตริย์กุสตาฟที่ 3 ในปี 1772 ถูกเรียกว่า "ยุคแห่งเสรีภาพ" (Age of Liberty) ในช่วงเวลานี้ สิทธิพลเมือง (civil rights) ได้รับการขยายตัว และอำนาจได้เปลี่ยนจากพระมหากษัตริย์ไปสู่รัฐสภา

แม้สิทธิ์ออกเสียงยังไม่แพร่หลายไปทั่ว แต่ราษฎรที่เป็นชาวไร่ชาวนาที่เสียภาษี มีตัวแทนในสภา ถึงกระนั้น ตัวแทนเหล่านี้ก็มีอำนาจน้อย และราษฎรทั่วไปที่ไม่มีที่ดินหรือทรัพย์สินที่ต้องเสียภาษีนั้น ไม่มีสิทธิ์ออกเสียงเลย

โปแลนด์

แก้

ทศวรรษ 1980 เป็นช่วงเวลาแห่งการเปลี่ยนแปลงทางการเมืองครั้งสำคัญสำหรับโปแลนด์ เหตุการณ์สำคัญๆ ที่นำไปสู่การเปลี่ยนแปลงเหล่านี้มีดังนี้

การเจรจารอบโต๊ะกลม (Round Table Talks): ในช่วงทศวรรษ 1980 โปแลนด์เผชิญกับความไม่สงบทางสังคมและการประท้วงต่อต้านระบอบคอมมิวนิสต์ รัฐบาลได้จัดการเจรจารอบโต๊ะกลมกับฝ่ายค้าน ซึ่งนำไปสู่การลงนามใน "ข้อตกลงรอบโต๊ะกลม" (Round Table Agreement) เมื่อวันที่ 5 เมษายน 1989 ข้อตกลงนี้เป็นจุดเปลี่ยนสำคัญ เปิดทางสู่การปฏิรูประบบการเมืองและนำไปสู่การเลือกตั้งที่เสรีครั้งแรกในโปแลนด์

การแก้ไขรัฐธรรมนูญ: หลังจากข้อตกลงรอบโต๊ะกลม รัฐธรรมนูญได้รับการแก้ไขเพื่อรองรับการเปลี่ยนแปลงทางการเมือง การแก้ไขที่สำคัญๆ ได้แก่:

  • ฟื้นฟูตำแหน่งประธานาธิบดี (President of the Polish People's Republic) และวุฒิสภา (Senate) ซึ่งต้องมาจากการเลือกตั้งอย่างเสรี
  • มอบหมายให้สภาผู้แทนราษฎร (Sejm) ฝ่ายค้านมีจำนวน 35% ของเก้าอี้
  • จัดตั้งสถาบันสมัชชาแห่งชาติ (National Assembly) ประกอบด้วย Sejm และ Senate ร่วมกันเพื่อเลือกประธานาธิบดี

กฎหมายใหม่: คณะกรรมการพลเมืองโซลิดาริตี (Solidarity Citizens' Committee) ซึ่งเป็นองค์กรฝ่ายค้านหลัก ได้ประกาศให้มีการตรากฎหมายรัฐธรรมนูญฉบับใหม่และกฎหมายเลือกตั้งที่เป็นประชาธิปไตย โซลิดาริตีประสบความสำเร็จในการเลือกตั้งสมาชิก Sejm และ Senate ซึ่งนำไปสู่การปฏิรูประบบการเมืองอย่างลึกซึ้ง

รัฐธรรมนูญฉบับใหม่: รัฐธรรมนูญฉบับใหม่ได้รับการประกาศใช้เมื่อวันที่ 29 ธันวาคม 1989 กำหนดให้โปแลนด์เป็นรัฐประชาธิปไตยที่ปกครองโดยกฎหมาย รัฐธรรมนูญฉบับนี้แทนที่รัฐธรรมนูญชั่วคราวที่ใช้มาตั้งแต่ปี 1982 รัฐธรรมนูญฉบับใหม่ยังมีการใช้ "รัฐธรรมนูญขนาดเล็ก" (Small Constitution) ลงนามเมื่อวันที่ 17 ตุลาคม 1992 ควบคุมความสัมพันธ์ระหว่างฝ่ายบริหารและฝ่ายนิติบัญญัติ

การเปลี่ยนแปลงทางการเมืองในทศวรรษ 1980 ถือเป็นจุดเริ่มต้นของยุคใหม่สำหรับโปแลนด์ ประเทศได้เปลี่ยนจากระบอบคอมมิวนิสต์ไปสู่ประชาธิปไตย การเปลี่ยนแปลงเหล่านี้เป็นผลมาจากความกล้าหาญ การเสียสละ และความมุ่งมั่นของประชาชนชาวโปแลนด์

อ้างอิง

แก้
  1. ↑ Rush, Michael (2005). Parliament Today. Manchester University Press. p. 141. ISBN 9780719057953.
  2. ↑ Michael Burger: The Shaping of Western Civilization: From Antiquity To the Enlightenment. Page: 190
  3. ↑ Susana Galera: Judicial Review: A Comparative Analysis Inside the European Legal System. Page: 21
  4. ↑ Gaines Post: Studies in Medieval Legal Thought: Public Law And the State, 1100–1322 Page 62
  5. ↑ "Ayuntamiento de León – León, cradle of parliamentarism". www.aytoleon.es. สืบค้นเมื่อ 22 February 2018.
  6. ↑ Internet, Unidad Editorial. "La Unesco reconoce a León Como Cuna Mundial del parlamentarismo". สืบค้นเมื่อ 22 February 2018.
  7. ↑ "parliament". Oxford English Dictionary (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 2024-07-09.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (ลิงก์)
  8. ↑ Political System Encyclopædia Britannica Online
  9. ↑ Jacobsen, T. (July 1943). "Primitive Democracy in Ancient Mesopotamia". Journal of Near Eastern Studies 2 (3): 159–172. doi:10.1086/370672. JSTOR 542482.
  10. ↑ Robinson, E. W. (1997). The First Democracies: Early Popular Government Outside Athens. Franz Steiner Verlag. ISBN 3-515-06951-8.
  11. ↑ Bailkey, N. (July 1967). "Early Mesopotamian Constitutional Development". American History Review 72 (4): 1211–1236. doi:10.2307/1847791. JSTOR 1847791.
  12. ↑ Larsen, J.A.O. (Jan. 1973). "Demokratia". Classical Philology 68 (1): 45–46. doi:10.1086/365921. JSTOR 268788.
  13. ↑ de Sainte, C.G.E.M. (2006). The Class Struggle in the Ancient Greek World. Cornell University Press. ISBN 0-8014-1442-3.
  14. ↑ Bongard-Levin, G.M. (1986). A complex study of Ancient India. South Asia Books. ISBN 81-202-0141-8.
  15. ↑ Sharma, J.P. (1968). Aspects of Political Ideas and Institutions in Ancient India. Motilal Banarsidass Publ.
  16. ↑ Dunn, John (2005). John Dunn:Democracy: A History, p.24. Atlantic Monthly Press. ISBN 9780871139313.
  17. ↑ Abbott, Frank Frost (1901). A History and Description of Roman Political Institutions. Elibron Classics. ISBN 0-543-92749-0.
  18. ↑ Byrd, Robert (1995). The Senate of the Roman Republic. US Government Printing Office Senate Document 103–23.
  19. ↑ "The Shura Principle in Islam – by Sadek Sulaiman". alhewar.com.
  20. ↑ The System of Islam, (Nidham ul Islam) by Taqiuddin an-Nabhani เก็บถาวร 13 กันยายน 2022 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, Al-Khilafa Publications, 1423 AH – 2002 CE, p.61
  21. ↑ The System of Islam, by Taqiuddin an-Nabhani เก็บถาวร 13 กันยายน 2022 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, p.39
  22. ↑ "Shura and Democracy". ijtihad.org.
  23. ↑ Liebermann, Felix, The National Assembly in the Anglo-Saxon Period (Halle, 1913; repr. New York, 1961).
  24. ↑ "Anglo-Saxon origins". UK Parliament.
  25. ↑ Kaeuper, Richard W. (1988). War Justice and Public Order: England and France in the Later Middle Ages. Oxford University Press. ISBN 9780198228738.
  26. ↑ "Birth of the English Parliament: The first Parliaments". Parliament.uk. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 13 ตุลาคม 2010. สืบค้นเมื่อ 13 พฤษภาคม 2010.
  27. ↑ Monaghan, E. Jennifer (2002). Learning to Read and Write in Colonial America. University of Massachusetts Press.
  28. ↑ "Was Oliver Cromwell the father of British democracy?". iWonder. BBC. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ Nov 21, 2015. สืบค้นเมื่อ 5 November 2015.
  29. ↑ "Viking-age Laws and Legal Procedures". Hurstwic. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ Dec 14, 2023.
  30. ↑ "The Faroese Parliament" (PDF). Løgting. เก็บ (PDF)จากแหล่งเดิมเมื่อ Nov 26, 2023.
  31. ↑ About, Tynwald, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ Jun 2, 2012, สืบค้นเมื่อ 14 November 2011
  32. ↑ Downie, Leonard Jr. (6 July 1979). "Isle of Man Marks Millennium with Pomp, Circumstance". The Washington Post. Washington DC. สืบค้นเมื่อ 24 March 2013.
  33. ↑ Robinson, Vaughan; McCarroll, Danny (1990), The Isle of Man: celebrating a sense of place, Liverpool University Press, p. 123, ISBN 978-0-85323-036-6
  34. ↑ "Storia del Parlamento – Il Parlamento". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 27 June 2022. สืบค้นเมื่อ 24 March 2014.
  35. ↑ Enzo Gancitano, Mazara dopo i Musulmani fino alle Signorie – Dal Vescovado all'Inquisizione, Angelo Mazzotta Editore, 2001, p. 30.
  36. ↑ András Gergely, Gábor Máthé: The Hungarian state: thousand years in Europe (published in 2000)
  37. ↑ Elemér Hantos: The Magna Carta of the English And of the Hungarian Constitution (1904)
  38. ↑ Cecil Marcus Knatchbull-Hugessen Brabourne (4th Baron): The political evolution of the Hungarian nation: (Volume I. in 1908)
  39. ↑ Szente, Zoltán. "The Historic Origins of the National Assembly in Hungary". Historia Constitucional. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ Nov 22, 2015.
  40. ↑ Seidle, F. Leslie; Docherty, David C. (2003). Reforming parliamentary democracy. McGill-Queen's University Press. p. 3. ISBN 9780773525085.
  41. ↑ Julian Go (2007). "A Globalizing Constitutionalism? Views from the Postcolony, 1945–2000". ใน Arjomand, Saïd Amir (บ.ก.). Constitutionalism and political reconstruction. Brill. pp. 92–94. ISBN 978-9004151741.
  42. ↑ "How the Westminster Parliamentary System was exported around the World". University of Cambridge. 2 December 2013. สืบค้นเมื่อ 16 December 2013.
  43. ↑ Mc Manamon, Anthony (2012). The House of Lords and the British political tradition (วิทยานิพนธ์ Ph.D.) (ภาษาEnglish). University of Birmingham.{{cite thesis}}: CS1 maint: unrecognized language (ลิงก์)

ดูเพิ่ม

แก้
 

บทความเกี่ยวกับการเมือง การปกครองนี้ยังเป็นโครง คุณสามารถช่วยวิกิพีเดียได้โดยการเพิ่มเติมข้อมูล

เข้าถึงจาก "https://th.wikipedia.org/w/index.php?title=รัฐสภา&oldid=11622824"