ผลต่างระหว่างรุ่นของ "หม่อมเจ้าดวงจิตร จิตรพงศ์"
Dukeadinbera (คุย | ส่วนร่วม) ลไม่มีความย่อการแก้ไข |
ไม่มีความย่อการแก้ไข |
||
(ไม่แสดง 32 รุ่นระหว่างกลางโดยผู้ใช้ 10 คน) | |||
บรรทัด 1: | บรรทัด 1: | ||
{{เพิ่มอ้างอิง}} |
|||
{{สั้นมาก}} |
|||
{{แหล่งอ้างอิงปฐมภูมิ}} |
|||
{{Infobox royalty |
{{Infobox royalty |
||
| image =หม่อมเจ้าดวงจิตร. |
| image = หม่อมเจ้าดวงจิตร.jpg |
||
| title = หม่อมเจ้า ชั้น 4 |
| title = หม่อมเจ้า ชั้น 4 |
||
| birth_date = {{วันเกิด|2451|9|26}} |
| birth_date = {{วันเกิด|2451|9|26}} |
||
บรรทัด 9: | บรรทัด 10: | ||
| mother1 = [[หม่อมราชวงศ์โต จิตรพงศ์]] |
| mother1 = [[หม่อมราชวงศ์โต จิตรพงศ์]] |
||
| dynasty = [[ราชวงศ์จักรี|จักรี]] |
| dynasty = [[ราชวงศ์จักรี|จักรี]] |
||
|ราชสกุล=จิตรพงศ์}} |
|||
}} |
|||
'''หม่อมเจ้าดวงจิตร จิตรพงศ์''' (26 กันยายน พ.ศ. 2451 – 6 กันยายน พ.ศ. 2548) เป็นพระธิดาใน[[สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์]] กับ[[หม่อมราชวงศ์โต จิตรพงศ์]] |
'''หม่อมเจ้าดวงจิตร จิตรพงศ์''' (26 กันยายน พ.ศ. 2451 – 6 กันยายน พ.ศ. 2548) เป็นพระธิดาใน [[สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์|พลเอก สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์]] กับ[[หม่อมราชวงศ์โต จิตรพงศ์]] ป.จ. |
||
==พระประวัติ== |
==พระประวัติ== |
||
[[ไฟล์:หม่อมเจ้าหญิงดวงจิตร จิตรพงศ์.jpg|thumb|หม่อมเจ้าหญิงดวงจิตร จิตรพงศ์|link=Special:FilePath/หม่อมเจ้าหญิงดวงจิตร_จิตรพงศ์.jpg]] |
|||
หม่อมเจ้าดวงจิตร จิตรพงศ์ |
หม่อมเจ้าดวงจิตร จิตรพงศ์ มีพระนามลำลองว่า '''ท่านหญิงอาม''' เป็นพระธิดาลำดับที่ 6 ใน[[สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์]] เป็นลำดับที่ 2 อันประสูติแต่[[หม่อมราชวงศ์โต จิตรพงศ์]] (ราชสกุลเดิม งอนรถ) ประสูติเมื่อวันที่ 26 กันยายน พ.ศ. 2451 ในปลายรัชสมัย[[พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว]] ประสูติที่ตำหนักเก้าห้องในบริเวณ[[วังท่าพระ]] [[ถนนหน้าพระลาน]] ซึ่งเป็นที่ประทับของพระบิดาในขณะนั้น หม่อมเจ้าดวงจิตรมีโสทรภคินีและโสทรอนุชารวม 4 องค์ คือ<ref>{{อ้างหนังสือ |
||
|ผู้แต่ง=[[สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์]] |
|ผู้แต่ง=[[สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์]] |
||
|ชื่อหนังสือ=มหามกุฎราชสันตติวงศ์ พระนามพระราชโอรสธิดา พระราชนัดดา |
|ชื่อหนังสือ=มหามกุฎราชสันตติวงศ์ พระนามพระราชโอรสธิดา พระราชนัดดา |
||
บรรทัด 27: | บรรทัด 28: | ||
}} |
}} |
||
</ref> |
</ref> |
||
* [[หม่อมเจ้าประโลมจิตร ไชยันต์]] เสกสมรสกับ[[หม่อมเจ้าตระนักนิธิผล ไชยันต์]] |
* [[หม่อมเจ้าหญิงประโลมจิตร ไชยันต์|หม่อมเจ้าประโลมจิตร ไชยันต์]] เสกสมรสกับ[[หม่อมเจ้าตระนักนิธิผล ไชยันต์]] |
||
* [[หม่อมเจ้ายาใจ จิตรพงศ์]] เสกสมรสกับหม่อมจักลิน (สกุลเดิม ดูบัวส์) |
* [[หม่อมเจ้ายาใจ จิตรพงศ์]] เสกสมรสกับหม่อมจักลิน (สกุลเดิม ดูบัวส์) |
||
* [[หม่อมเจ้าเพลารถ จิตรพงศ์]] เสกสมรสกับ[[หม่อมเจ้ากุมารีเฉลิมลักษณ์ จิตรพงศ์]] (ราชสกุลเดิม ดิศกุล) |
* [[หม่อมเจ้าเพลารถ จิตรพงศ์]] เสกสมรสกับ[[หม่อมเจ้ากุมารีเฉลิมลักษณ์ จิตรพงศ์]] (ราชสกุลเดิม ดิศกุล) |
||
บรรทัด 33: | บรรทัด 34: | ||
==การศึกษา== |
==การศึกษา== |
||
หม่อมเจ้าดวงจิตร จิตรพงศ์ ทรงศึกษาในระยะแรกที่[[วังท่าพระ]] โดยหลวงสำเร็จวรรณกิจเป็นผู้ถวายการสอนพระโอรสธิดาใน[[สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์]] ต่อมาทรงเข้าศึกษาที่[[โรงเรียนสตรีวิทยา]] เมื่อพระบิดาย้ายไปประทับที่[[ตำหนักปลายเนิน]] เป็นการถาวร หม่อมเจ้าดวงจิตรจึงทรงย้ายไปศึกษาที่โรงเรียนเอสพีจี |
หม่อมเจ้าดวงจิตร จิตรพงศ์ ทรงศึกษาในระยะแรกที่[[วังท่าพระ]] โดยหลวงสำเร็จวรรณกิจเป็นผู้ถวายการสอนพระโอรสธิดาใน[[สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์]] ต่อมาทรงเข้าศึกษาที่[[โรงเรียนสตรีวิทยา]] เมื่อพระบิดาย้ายไปประทับที่[[ตำหนักปลายเนิน]] เป็นการถาวร หม่อมเจ้าดวงจิตรจึงทรงย้ายไปศึกษาที่โรงเรียนเซนต์แมรี่ เอส.พี.จี. (Society for the Propagation of the Gospel) [[ถนนราชดำริ]] |
||
==การทรงงาน== |
==การทรงงาน== |
||
บรรทัด 41: | บรรทัด 42: | ||
ในการพระราชพิธีเฉลิมพระราชมณเฑียร[[พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว]] รัชกาลที่ 7 โปรดเกล้าฯ ให้หม่อมเจ้า พระราชนัดดาในรัชกาลที่ 4 และ 5 เชิญทั้งเครื่องเฉลิมพระราชมณเฑียร และเครื่องราชูปโภค ทั้งหมด 16 องค์ พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงยืนกลาง สมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี พระบรมราชินีทรงยืนเบื้องขวาพระองค์ แวดล้อมด้วยพระราชนัดดา ในรัชกาลที่ 4 และ 5 ทรงเชิญเครื่องเฉลิมพระราชมณเฑียร และเครื่องราชูปโภค โดยหม่อมเจ้าดวงจิตร จิตรพงศ์ พระราชนัดดาในรัชกาลที่ 4 เชิญพานพระศรี |
ในการพระราชพิธีเฉลิมพระราชมณเฑียร[[พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว]] รัชกาลที่ 7 โปรดเกล้าฯ ให้หม่อมเจ้า พระราชนัดดาในรัชกาลที่ 4 และ 5 เชิญทั้งเครื่องเฉลิมพระราชมณเฑียร และเครื่องราชูปโภค ทั้งหมด 16 องค์ พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงยืนกลาง สมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี พระบรมราชินีทรงยืนเบื้องขวาพระองค์ แวดล้อมด้วยพระราชนัดดา ในรัชกาลที่ 4 และ 5 ทรงเชิญเครื่องเฉลิมพระราชมณเฑียร และเครื่องราชูปโภค โดยหม่อมเจ้าดวงจิตร จิตรพงศ์ พระราชนัดดาในรัชกาลที่ 4 เชิญพานพระศรี |
||
⚫ | |||
นอกจากนี้ในคราวที่เกิดเหตุการณ์คณะทหารออกปฏิบัติการเปลี่ยนแปลงการปกครองเมื่อ พ.ศ. 2475 เจ้านายสตรีบางพระองค์ก็ถูกนำไปเป็น “ตัวประกัน” ด้วยเช่นกัน เช่น [[หม่อมเจ้าประสงค์สม บริพัตร]] พระชายาในสมเด็จฯ เจ้าฟ้าบริพัตรสุขุมพันธุ์ฯ [[หม่อมเจ้าพัฒนายุ ดิศกุล]] พระธิดาในสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ และ'''หม่อมเจ้าดวงจิตร จิตรพงศ์''' พระธิดาในสมเด็จฯ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ ซึ่งล้วนเข้าไปอยู่ใน[[พระที่นั่งอนันตสมาคม]]เพื่อดูแลพระสวามีและพระบิดาที่ถูกนำไปเป็นตัวประกัน<ref>[http://www.siammanussati.com/%E0%B9%80%E0%B8%9B%E0%B8%B4%E0%B8%94%E0%B8%A7%E0%B8%B4%E0%B8%99%E0%B8%B2%E0%B8%97%E0%B8%B5%E0%B8%97%E0%B8%AB%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%84%E0%B8%93%E0%B8%B0%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%A9%E0%B8%8E%E0%B8%A3-2/ การทรงงาน]</ref> |
|||
⚫ | |||
==งานอดิเรก== |
==งานอดิเรก== |
||
หม่อมเจ้าดวงจิตรโปรดใช้เวลาว่างในการอ่านหนังสือทั้งภาษาไทยและภาษาอังกฤษอยู่เสมอ ทรงเริ่มงานประพันธ์ด้วยการแปลตำรากับข้าวจากหนังสือของมิสซิสบีตันไปลงพิมพ์ในหนังสือไทยเกษมและหนังสือนารีนาถ โปรดประพันธ์บทความและบทกลอนให้พรเป็นงานอดิเรก และนิพนธ์บทประพันธ์เพื่อใช้ในงานนักเรียนเก่าอังกฤษและงานนักเรียนเก่าอเมริกัน |
หม่อมเจ้าดวงจิตร จิตรพงศ์ โปรดใช้เวลาว่างในการอ่านหนังสือทั้งภาษาไทยและภาษาอังกฤษอยู่เสมอ ทรงเริ่มงานประพันธ์ด้วยการแปลตำรากับข้าวจากหนังสือของมิสซิสบีตันไปลงพิมพ์ในหนังสือไทยเกษมและหนังสือนารีนาถ โปรดประพันธ์บทความและบทกลอนให้พรเป็นงานอดิเรก และนิพนธ์บทประพันธ์เพื่อใช้ในงานนักเรียนเก่าอังกฤษและงานนักเรียนเก่าอเมริกัน |
||
งานนิพนธ์เรื่องสำคัญที่นิพนธ์ขึ้นได้แก่ |
งานนิพนธ์เรื่องสำคัญที่นิพนธ์ขึ้นได้แก่ |
||
*หนังสือ "สาส์นสมเด็จ" หม่อมเจ้าดวงจิตรทรงพิมพ์เป็นฉบับสมบูรณ์จากต้นร่างลายพระหัตถ์ของ[[สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์]] |
*หนังสือ '''"สาส์นสมเด็จ"''' หม่อมเจ้าดวงจิตรทรงพิมพ์เป็นฉบับสมบูรณ์จากต้นร่างลายพระหัตถ์ของ[[สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์]] |
||
*หนังสือ "ป้าป้อนหลาน" เบื้องต้นนิพนธ์ขึ้นเพื่อประทานความรู้แก่หลาน ๆ พิมพ์ครั้งแรกเมื่องานฉลองชันษา 5 รอบ เมื่อปี พ.ศ. 2511 และได้นิพนธ์เพิ่มอีกสองชุด จากนั้นได้รวบรวมทั้งสามชุดมาพิมพ์ประทานในงานฉลองชันษา 90 ปี เมื่อปี พ.ศ. 2541 และสุดท้ายได้นำมาพิมพ์แจกในงานพระราชทานเพลิงศพในปี พ.ศ. 2550 โดยหนังสือเล่มนี้[[กระทรวงศึกษาธิการ]]ได้ถวายถ้วยรางวัลดีเด่นด้านการใช้ภาษาไทย |
*หนังสือ '''"ป้าป้อนหลาน"''' เบื้องต้นนิพนธ์ขึ้นเพื่อประทานความรู้แก่หลาน ๆ พิมพ์ครั้งแรกเมื่องานฉลองชันษา 5 รอบ เมื่อปี พ.ศ. 2511 และได้นิพนธ์เพิ่มอีกสองชุด จากนั้นได้รวบรวมทั้งสามชุดมาพิมพ์ประทานในงานฉลองชันษา 90 ปี เมื่อปี พ.ศ. 2541 และสุดท้ายได้นำมาพิมพ์แจกในงานพระราชทานเพลิงศพในปี พ.ศ. 2550 โดยหนังสือเล่มนี้[[กระทรวงศึกษาธิการ]]ได้ถวายถ้วยรางวัลดีเด่นด้านการใช้ภาษาไทย |
||
*หนังสือ "ตาลปัตร" พระนิพนธ์ของหม่อมเจ้าดวงจิตร จิตรพงศ์ กล่าวถึงเรื่องตาลปัตรกับกฎราชสำนักว่า "มีประเพณีมาแต่ดั้งเดิมว่า พระราชาคณะซึ่งได้รับพระราชทานตาลปัตรแฉกเป็นพัดยศเมื่อได้รับนิมนต์ ให้เข้าไปเทศน์ถวาย จะต้องนำตาลปัตรเข้าไป 2 เล่ม คือ พัดแฉก ที่ได้รับพระราชทานเล่มหนึ่งกับพัดรองอีกเล่มหนึ่งในขณะที่ขึ้นไปบนธรรมาสน์นั้น จะถือพัดแฉกไม่ได้ ต้องถือพัดรองขึ้นไปถวายศีลแทนต่อเมื่อเทศน์แล้ว กลับลงมานั่งยังอาสน์จะถวายอนุโมทนาถวายอดิเรก จึงให้ใช้พัดยศ ประเพณีนี้ในปัจจุบันมีระบุไว้ในกฎพระราชสำนักว่าพัดยศนั้น พระสงฆ์จะนำมาใช้ได้ เฉพาะงานพระราชพิธี ที่มีการถวายอนุโมทนาถวายอดิเรกเท่านั้น" |
*หนังสือ '''"ตาลปัตร ฝีพระหัตถ์สมเด็จฯ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์"''' พระนิพนธ์ของหม่อมเจ้าดวงจิตร จิตรพงศ์ กล่าวถึงเรื่องตาลปัตรกับกฎราชสำนักว่า ''"มีประเพณีมาแต่ดั้งเดิมว่า พระราชาคณะซึ่งได้รับพระราชทานตาลปัตรแฉกเป็นพัดยศเมื่อได้รับนิมนต์ ให้เข้าไปเทศน์ถวาย จะต้องนำตาลปัตรเข้าไป 2 เล่ม คือ พัดแฉก ที่ได้รับพระราชทานเล่มหนึ่งกับพัดรองอีกเล่มหนึ่งในขณะที่ขึ้นไปบนธรรมาสน์นั้น จะถือพัดแฉกไม่ได้ ต้องถือพัดรองขึ้นไปถวายศีลแทนต่อเมื่อเทศน์แล้ว กลับลงมานั่งยังอาสน์จะถวายอนุโมทนาถวายอดิเรก จึงให้ใช้พัดยศ ประเพณีนี้ในปัจจุบันมีระบุไว้ในกฎพระราชสำนักว่าพัดยศนั้น พระสงฆ์จะนำมาใช้ได้ เฉพาะงานพระราชพิธี ที่มีการถวายอนุโมทนาถวายอดิเรกเท่านั้น"'' ตาลปัตร เป็นหนังสือที่รวบรวมความรู้ต่างๆ เกี่ยวกับตาลปัตรและพัดรองฝีพระหัตถ์[[สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์]] ที่ทรงออกแบบสำหรับใช้ในงานพระราชพิธีและงานพิธีของผู้มีบรรดาศักดิ์ตั้งแต่แผ่นดินพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเป็นต้นมา ผลงานฝีพระหัตถ์เหล่านี้นับเป็นแบบอย่างของงานประณีตศิลป์ชั้นเยี่ยมประเภทหนึ่งของสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ หนังสือเล่มนี้ตีพิมพ์ครั้งแรกในงานพระราชทานเพลิงศพ[[หม่อมราชวงศ์โต จิตรพงศ์]] พระชายาในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ โดยหม่อมเจ้าหญิงดวงจิตร จิตรพงศ์ เป็นผู้รวบรวม และ[[หม่อมเจ้ายาใจ จิตรพงศ์]] ถ่ายภาพ |
||
*พระนิพนธ์เรื่อง '''"สมเด็จฯ เจ้าฟ้า กรมพระยานิรศรานุวัดติวงศ์ ผู้ได้รับพระราชทานสร้อยพระนามว่า''' '''"สังคีตวาทิตวิธีวิจารณ์""''' พิมพ์ในหนังสือครบรอบ 100 ปี เพลง[[เขมรไทรโยค]] วันที่ 20 พฤษภาคม พุทธศักราช 2531 ถึงวันที่ 20 กันยายน พุทธศักราช 2531 ที่ระลึกในวโรกาสที่[[สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี]] เสด็จพระราชดำเนินเป็นองค์ประธาน ในงานเฉลิมฉลอง 100 ปี เพลงเขมรไทรโยค ณ [[ศูนย์วัฒนธรรมแห่งประเทศไทย]] วันจันทร์ ที่ 19 กันยายน 2531 หน้า 74-82 |
|||
==สิ้นชีพตักษัย== |
==สิ้นชีพตักษัย== |
||
หม่อมเจ้าดวงจิตร จิตรพงศ์ สิ้นชีพิตักษัยเมื่อวันที่ 6 กันยายน พ.ศ. 2548 สิริชันษา 96 ปี |
หม่อมเจ้าดวงจิตร จิตรพงศ์ สิ้นชีพิตักษัยเมื่อวันที่ 6 กันยายน พ.ศ. 2548 สิริชันษา 96 ปี ในการนี้[[สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา สยามบรมราชกุมารี]] เสด็จพระราชดำเนินพระราชทานเพลิงศพ หม่อมเจ้าดวงจิตร จิตรพงศ์ ณ เมรุหลวงหน้าพลับพลาอิศริยาภรณ์ วัดเทพศิรินทราวาส เมื่อวันที่ 14 มีนาคม พุทธศักราช 2550 |
||
== เครื่องราช |
== เครื่องราชอิสริยาภรณ์ == |
||
{{ท.จ.ว.|2527}}<ref> |
{{ท.จ.ว.ฝ่ายใน|ปี=2527}}<ref>{{cite journal| url = http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2527/D/067/7.PDF | title = แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ฝ่ายหน้าและฝ่ายใน ประจำปี 2527 | journal = ราชกิจจานุเบกษา | volume = เล่ม 101 | issue = ตอนที่ 67ง ฉบับพิเศษ | date = 24 พฤษภาคม 2527 | pages = 9}}</ref> |
||
{{ต. |
{{ต.ช.|ปี=2501}} |
||
{{ต. |
{{ต.ม.|ปี=2498}} |
||
{{ร.ฉ.พ.|ปี=2475}} |
|||
{{ช.ร.เอเชียบูรพา|ปี=2487}} |
|||
{{ร.ร.ศ.7|ปี=2469}} |
|||
* พ.ศ. 2469 - เสมาบรมราชาภิเษกทอง รัชกาลที่ 7<ref>{{cite journal| journal = ราชกิจจานุเบกษา | url = http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2469/D/3718.PDF | title = ประกาศกระทรวงวัง เรื่อง การประดับเสมาบรมราชาภิเษก | volume = เล่ม 43 | pages = หน้า 3719 | date = 16 มกราคม 2470}}</ref> |
|||
{{ร.ร.ศ.9|ปี=2493}} |
|||
== พงศาวลี == |
== พงศาวลี == |
||
บรรทัด 110: | บรรทัด 119: | ||
[[หมวดหมู่:ราชสกุลจิตรพงศ์]] |
[[หมวดหมู่:ราชสกุลจิตรพงศ์]] |
||
[[หมวดหมู่:หม่อมเจ้าหญิง]] |
[[หมวดหมู่:หม่อมเจ้าหญิง]] |
||
[[หมวดหมู่:ผู้ได้รับเครื่องราชอิสริยาภรณ์ ท.จ.ว.]] |
[[หมวดหมู่:ผู้ได้รับเครื่องราชอิสริยาภรณ์ ท.จ.ว. (ฝ่ายใน)]] |
||
[[หมวดหมู่:ผู้ได้รับเครื่องราชอิสริยาภรณ์ ต.ช.]] |
[[หมวดหมู่:ผู้ได้รับเครื่องราชอิสริยาภรณ์ ต.ช.]] |
||
[[หมวดหมู่:ผู้ได้รับเครื่องราชอิสริยาภรณ์ ต.ม.]] |
[[หมวดหมู่:ผู้ได้รับเครื่องราชอิสริยาภรณ์ ต.ม.]] |
รุ่นแก้ไขปัจจุบันเมื่อ 21:43, 7 พฤษภาคม 2567
บทความนี้ยังต้องการเพิ่มแหล่งอ้างอิงเพื่อพิสูจน์ความถูกต้อง |
บทความนี้อาศัยการอ้างอิงจากแหล่งข้อมูลปฐมภูมิมากเกินไป |
หม่อมเจ้าดวงจิตร จิตรพงศ์ | |
---|---|
หม่อมเจ้า ชั้น 4 | |
ประสูติ | 26 กันยายน พ.ศ. 2451 |
สิ้นชีพตักษัย | 6 กันยายน พ.ศ. 2548 (96 ปี) |
ราชสกุล | จิตรพงศ์ |
ราชวงศ์ | จักรี |
พระบิดา | สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ |
พระมารดา | หม่อมราชวงศ์โต จิตรพงศ์ |
หม่อมเจ้าดวงจิตร จิตรพงศ์ (26 กันยายน พ.ศ. 2451 – 6 กันยายน พ.ศ. 2548) เป็นพระธิดาใน พลเอก สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ กับหม่อมราชวงศ์โต จิตรพงศ์ ป.จ.
พระประวัติ[แก้]
หม่อมเจ้าดวงจิตร จิตรพงศ์ มีพระนามลำลองว่า ท่านหญิงอาม เป็นพระธิดาลำดับที่ 6 ในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ เป็นลำดับที่ 2 อันประสูติแต่หม่อมราชวงศ์โต จิตรพงศ์ (ราชสกุลเดิม งอนรถ) ประสูติเมื่อวันที่ 26 กันยายน พ.ศ. 2451 ในปลายรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ประสูติที่ตำหนักเก้าห้องในบริเวณวังท่าพระ ถนนหน้าพระลาน ซึ่งเป็นที่ประทับของพระบิดาในขณะนั้น หม่อมเจ้าดวงจิตรมีโสทรภคินีและโสทรอนุชารวม 4 องค์ คือ[1]
- หม่อมเจ้าประโลมจิตร ไชยันต์ เสกสมรสกับหม่อมเจ้าตระนักนิธิผล ไชยันต์
- หม่อมเจ้ายาใจ จิตรพงศ์ เสกสมรสกับหม่อมจักลิน (สกุลเดิม ดูบัวส์)
- หม่อมเจ้าเพลารถ จิตรพงศ์ เสกสมรสกับหม่อมเจ้ากุมารีเฉลิมลักษณ์ จิตรพงศ์ (ราชสกุลเดิม ดิศกุล)
- หม่อมเจ้ากรณิกา จิตรพงศ์
การศึกษา[แก้]
หม่อมเจ้าดวงจิตร จิตรพงศ์ ทรงศึกษาในระยะแรกที่วังท่าพระ โดยหลวงสำเร็จวรรณกิจเป็นผู้ถวายการสอนพระโอรสธิดาในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ ต่อมาทรงเข้าศึกษาที่โรงเรียนสตรีวิทยา เมื่อพระบิดาย้ายไปประทับที่ตำหนักปลายเนิน เป็นการถาวร หม่อมเจ้าดวงจิตรจึงทรงย้ายไปศึกษาที่โรงเรียนเซนต์แมรี่ เอส.พี.จี. (Society for the Propagation of the Gospel) ถนนราชดำริ
การทรงงาน[แก้]
ระหว่างที่หม่อมเจ้าดวงจิตรทรงศึกษาที่โรงเรียนเอสพีจีแมรี พระบิดาทรงกลับเข้ารับราชการในตำแหน่งอภิรัฐมนตรี มีงานราชการเพิ่มมากขึ้น หม่อมเจ้าดวงจิตรจึงทรงลาออกจากโรงเรียน มาเป็นเลขานุการิณีในพระบิดาอย่างเต็มเวลา
หม่อมเจ้าดวงจิตรมักตามเสด็จพระบิดาไปในงานพระราชพิธีต่าง ๆ และยังตามเสด็จเวลาไปทรงงานราชการด้วย สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์มีปัญหาเรื่องพระกรรณไม่ดี หม่อมเจ้าดวงจิตรต้องช่วยทูลเรื่องที่พระบิดาไม่ทรงได้ยินถนัดถวายเพิ่มเติม หม่อมเจ้าดวงจิตรจึงรู้จักข้าราชการกรมศิลปากรทุกคนในสมัยนั้น สามารถติดตามงานต่าง ๆ ถวายพระบิดาได้
ในการพระราชพิธีเฉลิมพระราชมณเฑียรพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 7 โปรดเกล้าฯ ให้หม่อมเจ้า พระราชนัดดาในรัชกาลที่ 4 และ 5 เชิญทั้งเครื่องเฉลิมพระราชมณเฑียร และเครื่องราชูปโภค ทั้งหมด 16 องค์ พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงยืนกลาง สมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี พระบรมราชินีทรงยืนเบื้องขวาพระองค์ แวดล้อมด้วยพระราชนัดดา ในรัชกาลที่ 4 และ 5 ทรงเชิญเครื่องเฉลิมพระราชมณเฑียร และเครื่องราชูปโภค โดยหม่อมเจ้าดวงจิตร จิตรพงศ์ พระราชนัดดาในรัชกาลที่ 4 เชิญพานพระศรี
นอกจากนี้ในคราวที่เกิดเหตุการณ์คณะทหารออกปฏิบัติการเปลี่ยนแปลงการปกครองเมื่อ พ.ศ. 2475 เจ้านายสตรีบางพระองค์ก็ถูกนำไปเป็น “ตัวประกัน” ด้วยเช่นกัน เช่น หม่อมเจ้าประสงค์สม บริพัตร พระชายาในสมเด็จฯ เจ้าฟ้าบริพัตรสุขุมพันธุ์ฯ หม่อมเจ้าพัฒนายุ ดิศกุล พระธิดาในสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ และหม่อมเจ้าดวงจิตร จิตรพงศ์ พระธิดาในสมเด็จฯ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ ซึ่งล้วนเข้าไปอยู่ในพระที่นั่งอนันตสมาคมเพื่อดูแลพระสวามีและพระบิดาที่ถูกนำไปเป็นตัวประกัน[2]
งานอดิเรก[แก้]
หม่อมเจ้าดวงจิตร จิตรพงศ์ โปรดใช้เวลาว่างในการอ่านหนังสือทั้งภาษาไทยและภาษาอังกฤษอยู่เสมอ ทรงเริ่มงานประพันธ์ด้วยการแปลตำรากับข้าวจากหนังสือของมิสซิสบีตันไปลงพิมพ์ในหนังสือไทยเกษมและหนังสือนารีนาถ โปรดประพันธ์บทความและบทกลอนให้พรเป็นงานอดิเรก และนิพนธ์บทประพันธ์เพื่อใช้ในงานนักเรียนเก่าอังกฤษและงานนักเรียนเก่าอเมริกัน
งานนิพนธ์เรื่องสำคัญที่นิพนธ์ขึ้นได้แก่
- หนังสือ "สาส์นสมเด็จ" หม่อมเจ้าดวงจิตรทรงพิมพ์เป็นฉบับสมบูรณ์จากต้นร่างลายพระหัตถ์ของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์
- หนังสือ "ป้าป้อนหลาน" เบื้องต้นนิพนธ์ขึ้นเพื่อประทานความรู้แก่หลาน ๆ พิมพ์ครั้งแรกเมื่องานฉลองชันษา 5 รอบ เมื่อปี พ.ศ. 2511 และได้นิพนธ์เพิ่มอีกสองชุด จากนั้นได้รวบรวมทั้งสามชุดมาพิมพ์ประทานในงานฉลองชันษา 90 ปี เมื่อปี พ.ศ. 2541 และสุดท้ายได้นำมาพิมพ์แจกในงานพระราชทานเพลิงศพในปี พ.ศ. 2550 โดยหนังสือเล่มนี้กระทรวงศึกษาธิการได้ถวายถ้วยรางวัลดีเด่นด้านการใช้ภาษาไทย
- หนังสือ "ตาลปัตร ฝีพระหัตถ์สมเด็จฯ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์" พระนิพนธ์ของหม่อมเจ้าดวงจิตร จิตรพงศ์ กล่าวถึงเรื่องตาลปัตรกับกฎราชสำนักว่า "มีประเพณีมาแต่ดั้งเดิมว่า พระราชาคณะซึ่งได้รับพระราชทานตาลปัตรแฉกเป็นพัดยศเมื่อได้รับนิมนต์ ให้เข้าไปเทศน์ถวาย จะต้องนำตาลปัตรเข้าไป 2 เล่ม คือ พัดแฉก ที่ได้รับพระราชทานเล่มหนึ่งกับพัดรองอีกเล่มหนึ่งในขณะที่ขึ้นไปบนธรรมาสน์นั้น จะถือพัดแฉกไม่ได้ ต้องถือพัดรองขึ้นไปถวายศีลแทนต่อเมื่อเทศน์แล้ว กลับลงมานั่งยังอาสน์จะถวายอนุโมทนาถวายอดิเรก จึงให้ใช้พัดยศ ประเพณีนี้ในปัจจุบันมีระบุไว้ในกฎพระราชสำนักว่าพัดยศนั้น พระสงฆ์จะนำมาใช้ได้ เฉพาะงานพระราชพิธี ที่มีการถวายอนุโมทนาถวายอดิเรกเท่านั้น" ตาลปัตร เป็นหนังสือที่รวบรวมความรู้ต่างๆ เกี่ยวกับตาลปัตรและพัดรองฝีพระหัตถ์สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ ที่ทรงออกแบบสำหรับใช้ในงานพระราชพิธีและงานพิธีของผู้มีบรรดาศักดิ์ตั้งแต่แผ่นดินพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเป็นต้นมา ผลงานฝีพระหัตถ์เหล่านี้นับเป็นแบบอย่างของงานประณีตศิลป์ชั้นเยี่ยมประเภทหนึ่งของสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ หนังสือเล่มนี้ตีพิมพ์ครั้งแรกในงานพระราชทานเพลิงศพหม่อมราชวงศ์โต จิตรพงศ์ พระชายาในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ โดยหม่อมเจ้าหญิงดวงจิตร จิตรพงศ์ เป็นผู้รวบรวม และหม่อมเจ้ายาใจ จิตรพงศ์ ถ่ายภาพ
- พระนิพนธ์เรื่อง "สมเด็จฯ เจ้าฟ้า กรมพระยานิรศรานุวัดติวงศ์ ผู้ได้รับพระราชทานสร้อยพระนามว่า "สังคีตวาทิตวิธีวิจารณ์"" พิมพ์ในหนังสือครบรอบ 100 ปี เพลงเขมรไทรโยค วันที่ 20 พฤษภาคม พุทธศักราช 2531 ถึงวันที่ 20 กันยายน พุทธศักราช 2531 ที่ระลึกในวโรกาสที่สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชดำเนินเป็นองค์ประธาน ในงานเฉลิมฉลอง 100 ปี เพลงเขมรไทรโยค ณ ศูนย์วัฒนธรรมแห่งประเทศไทย วันจันทร์ ที่ 19 กันยายน 2531 หน้า 74-82
สิ้นชีพตักษัย[แก้]
หม่อมเจ้าดวงจิตร จิตรพงศ์ สิ้นชีพิตักษัยเมื่อวันที่ 6 กันยายน พ.ศ. 2548 สิริชันษา 96 ปี ในการนี้สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชดำเนินพระราชทานเพลิงศพ หม่อมเจ้าดวงจิตร จิตรพงศ์ ณ เมรุหลวงหน้าพลับพลาอิศริยาภรณ์ วัดเทพศิรินทราวาส เมื่อวันที่ 14 มีนาคม พุทธศักราช 2550
เครื่องราชอิสริยาภรณ์[แก้]
- พ.ศ. 2527 –
เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 2 ทุติยจุลจอมเกล้าวิเศษ (ท.จ.ว.) (ฝ่ายใน)[3]
- พ.ศ. 2501 –
เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นที่ 3 ตริตาภรณ์ช้างเผือก (ต.ช.)
- พ.ศ. 2498 –
เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 3 ตริตาภรณ์มงกุฎไทย (ต.ม.)
- พ.ศ. 2475 –
เหรียญเฉลิมพระนคร 150 ปี (ร.ฉ.พ.)
- พ.ศ. 2487 –
เหรียญช่วยราชการเขตภายใน การรบสงครามมหาเอเชียบูรพา (ช.ร.)
- พ.ศ. 2469 –
เหรียญบรมราชาภิเษก รัชกาลที่ 7 (ร.ร.ศ.7)
- พ.ศ. 2469 - เสมาบรมราชาภิเษกทอง รัชกาลที่ 7[4]
- พ.ศ. 2493 –
เหรียญบรมราชาภิเษก รัชกาลที่ 9 (ร.ร.ศ.9)
พงศาวลี[แก้]
พงศาวลีของหม่อมเจ้าดวงจิตร จิตรพงศ์ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
อ้างอิง[แก้]
- ↑ สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์. มหามกุฎราชสันตติวงศ์ พระนามพระราชโอรสธิดา พระราชนัดดา. กรุงเทพ : อมรินทร์พริ้นติ้ง, พ.ศ. 2547. หน้า หน้าที่. ISBN 974-272-911-5
- ↑ การทรงงาน
- ↑ "แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ฝ่ายหน้าและฝ่ายใน ประจำปี 2527" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 101 (ตอนที่ 67ง ฉบับพิเศษ): 9. 24 พฤษภาคม 2527.
- ↑ "ประกาศกระทรวงวัง เรื่อง การประดับเสมาบรมราชาภิเษก" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 43: หน้า 3719. 16 มกราคม 2470.