Proletaryado: Pagkakaiba sa mga binago

Ang '''proletaryado''' (mula sa [[Latin]] na ''proletarius'' na nangangahulugang 'nagbibigay ng supling' ) ay ang [[uring panlipunan]] ng mga kumikita ng sahod, ang mga kasapi ng isang lipunan na ang tanging pag-aari sa makabuluhang [[Halaga (ekonomika)|halagang pang-ekonomiya]] ay ang kanilang lakas sa paggawa (ang kanilang kapasidad na magtrabaho).<ref>{{Cite web |title=proletariat |url=http://www.thefreedictionary.com/proletariat |access-date=2013-06-06 |language=en |via=[[The Free Dictionary]]}}</ref> Ang isang miyembro ng ganitong uri ay isang '''proletaryo'''. Itinuturing sa pilosopiyang [[Marxista]] ang proletaryado sa ilalim ng mga kondisyon ng [[kapitalismo]] bilang isang pinagsasamantalahang uri<ref>

{{Cite book |last=Screpanti |first=Ernesto |author-link=Ernesto Screpanti |url=https://books.google.com/books?id=dDa1DwAAQBAJ |title=Labour and Value: Rethinking Marx's Theory of Exploitation |date=9 OctoberOktubre 2019 |publisher=Open Book Publishers |isbn=9781783747825 |publication-place=Cambridge |page=75 |language=en |chapter=Measures of Exploitation |doi=10.11647/OBP.0182 |quote=Marx's value theory is a complex doctrine in which three different kinds of speculation coalesce: a philosophy aimed at proving that value is created by a labour substance; an explanation of the social relations of production in capitalism; and a method for measuring exploitation. |access-date=24 JulyHulyo 2023 |doi-access=free}}

</ref> ⁠——{{Spaces|2|hair}}na napilitang tumanggap ng kakarampot na sahod bilang kapalit sa pagpapatakbo ng mga kagamitan sa produksyon, na kabilang sa mga uring may-ari ng [[negosyo]], ang [[burgesya]].

{{Cite book |last=Marx |first=Karl |author-link=Karl Marx |url=https://books.google.com/books?id=Lsm4g0a9hVQC |title=The Communist Manifesto |last2=Engels |first2=Friedrich |author-link2=Friedrich Engels |date=1 JanuaryEnero 2009 |publisher=The Floating Press |isbn=9781775412434 |pages=28–29 |language=en |chapter=Proletarians and Communists |quote=The Communists are distinguished from the other working-class parties [...]: [...] In the national struggles of the proletarians of the different countries, they point out and bring to the front the common interests of the entire proletariat, independently of all nationality. |access-date=24 JulyHulyo 2023 |orig-date=1848}}

{{Cite book |last=Aron |first=Raymond |author-link=Raymond Aron |url=https://books.google.com/books?id=bTYrDwAAQBAJ |title=The Opium of the Intellectuals |date=5 JulyHulyo 2017 |publisher=Routledge |isbn=9781351478120 |edition=reprintmuling paglimbag |publication-place=London |page=56 |language=en |chapter=The Myth of the Revolution |quote=[...] Marx offered the classless society as the solution to the enigma of history. |access-date=24 JulyHulyo 2023 |orig-date=1955}}

Binubuo ang {{Lang|la|proletarii}} ng isang uring panlipunan ng mga mamamayang Romano na may kaunti o walang pag-aari. Malamang nagmula ang pangalan sa senso, na isinasagawa ng mga awtoridad ng [[Sinaunang Roma|Roma]] tuwing limang taon upang makagawa ng isang rehistro ng mga [[mamamayan]] at kanilang [[ari-arian]], na nagpasiya sa kanilang mga tungkulin sa [[militar]] at mga pribilehiyo sa pagboto. Naitala ang mga nagmamay-ari ng 11,000 {{Lang|la|assēs}} (mga barya) o mas kaunti sa ibaba ng pinakamababang kategorya para sa serbisyo militar, at ang kanilang mga anak—{{Lang|la|prōlēs}} (supling) — imbis—imbis na ari-arian; kaya tinawag na {{Lang|la|proletarius}} (nagbibigay ng supling). Binayaran ang mga mamamayang-sundalong Romano ng kanilang sariling mga kabayo at armas, at nakipaglaban nang walang bayad para sa komonwelt, subalit ang tanging kontribusyong militar ng isang {{Lang|la|proletarius}} ay ang kanyang mga anak, ang mga magiging mamamayang Romano na maaaring kolonihin ang mga nasakop na teritoryo. Opisyal na tinatawag na {{Lang|la|capite censi}} ang mga walang ari-arian na mamamayan dahil sila ay "mga taong nakarehistro hindi dahil sa kanilang ari-arian...kundi bilang mga nabubuhay na indibiduwal lamang, pangunahin bilang mga puno ({{Lang|la|caput}}) ng isang pamilya."<ref>Adolf Berger, ''Encyclopedic Dictionary of Roman Law'' (Philadelphia: American Philosophical Society 1953) atsa 380; 657. (sa Ingles)</ref>{{NoteTag|Ginamit ni [[Arnold J. Toynbee]], lalo na sa kanyang ''[[A Study of History]]'', ang salitang "proletaryardo" sa pangkahalatang kahulugang ito ng tao ng walang pag-aari o bahagi sa lipunan. Tinuon ni Toynbee ang partikular na lumilikhang buhay espirituwal ng "proletaryardong panloob" (yaong nabubuhay sa loob ng isang binigay na lipunan). Sinasalarawan din niya ang mga malabayaning mga alamat pambayan ng "proletaryardong panlabas" (mas mahirap na mga pangkat na nabubuhay sa labas ng hangganan ng isang [[kabihasnan)]]). Ikumpara si Toynbee, ''A Study of History'' (Oxford University 1934–1961), 12 bolyum, sa Bolyum V ''Disintegration of Civilizations, part one'' (1939) at 58–194 (proletaryardong panloob), at sa 194–337 (proletaryardong panlabas).}}

Noong unang bahagi ng ika-19 na dantaon, maraming iskolar na liberal sa [[Kanlurang Europa]]—na nakikitungonag-aaral sang mga [[agham panlipunan]] at [[ekonomika]]—ang ipinakilala ang sosyo-ekonomikong pagkakatulad ng modernong mabilis na lumalagong uring manggagawang pang-industriya at ng mga klasikong proletaryo. Ang isa sa pinakamaagang pagkakatulad ay matatagpuan noong 1807 sa papel na pilosopo at siyentipikong pampulitikang Pranses na si Hugues Felicité Robert de Lamennais. Nang maglaon, sinalin niya ito sa Ingles na may pamagat na "Modern Slavery".<ref>{{Cite book |last=de Lamennais |first=Félicité Robert |url=https://books.google.com/books?id=-1MXAAAAYAAJ&q=proletarian&pg=PA9 |title=Modern Slavery |publisher=J. Watson |year=1840 |page=9 |language=en}}</ref>

Ang liberal na ekonomista at mananalaysay na Suweko na si Jean Charles Léonard de Sismondi ang unang naglapat ng terminong proletaryado sa uring manggagawa na nilikha sa ilalim ng kapitalismo, at madalas na banggatin ni [[Karl Marx]] ang mga sinulat niya. Malamang na nakita ni Marx ang katawagan habang pinag-aaralan ang mga gawa ni Sismondi.<ref name="Ekins">{{Cite book |last=Ekins |first=Paul |title=Real Life Economics |last2=Max-Neef |first2=Manfred |publisher=Routledge |year=2006 |pages=91–93 |language=en}}</ref><ref>{{Cite book |last=Ekelund |first=Robert B. Jr. |title=A History of Economic Theory and Method: Fifth Edition |last2=Hébert |first2=Robert F. |publisher=Waveland Press |year=2006 |page=226 |language=en}}</ref><ref name="Lutz">{{Cite book |last=Lutz |first=Mark A. |title=Economics for the Common Good: Two Centuries of Economic Thought in the Humanist Tradition |publisher=Routledge |year=2002 |pages=55–57 |language=en}}</ref><ref name="Gareth">{{Cite book |last=Stedman Jones |first=Gareth |title=La France et l'Angleterre au XIXe siècle. Échanges, représentations, comparisons |publisher=Créaphis |year=2006 |editor-last=Aprile |editor-first=Sylvie |pages=21–47 |language=en |chapter=Saint-Simon and the Liberal origins of the Socialist critique of Political Economy |editor-last2=Bensimon |editor-first2=Fabrice}}</ref>

Si Marx, na nag-aral ng batas Romano sa [[Unibersidad ng Berlin Humboldt|Unibersidad ng Friedrich Wilhelm ng Berlin]], <ref>Cf., [[Sidney Hook]], ''Marx and the Marxists'' (Princeton: Van Nostrand 1955) atsa 13. (sa Ingles)</ref> ay ginamit ang katawagang ''proletaryado'' sa kanyang teoryang sosyo-politikal ([[Marxismo]]) upang ilarawan ang isang progresibong uring manggagawa na hindi nababahiran ng pribadong pag-aari at may kakayahan sa [[Himagsikan|rebolusyonaryong pagkilos]] para ibagsak ang kapitalismo at puksain mga uri nguring lipunan, na humahantong sa lipunan sa mas mataas na antas ng kaunlaran at katarungan.

Binigyang kahulugan ni Marx ang proletaryado bilang ang uring lipunan na walang makabuluhang pagmamay-ari ng mga kagamitan sa produksyon ([[pabrika]], [[makina]], lupa, [[minahan]], [[gusali]], [[sasakyan]]) at ang tanging paraan ng pamumuhay ay ang pagbebenta ng kanilang lakas-paggawa para sa [[Gantimbayad|sahod]] o [[Sahod|suweldo]].<ref>{{Cite book |last=Marx |first=Karl |author-link=Karl Marx |title=Das Kapital, Kritik der politischen Ökonomie |publisher=Progress Publishers |year=1887 |editor-last=Frederick Engels |location=Moscow |language=en |trans-title=Capital: Critique of Political Economy |chapter=Chapter Six: The Buying and Selling of Labour-Power |access-date=10 FebruaryPebrero 2013 |chapter-url=http://www.marxists.org/archive/marx/works/1867-c1/ch06.htm}}</ref>

{{noteslistNoteFoot}}