Proletaryado: Pagkakaiba sa mga binago
Content deleted Content added
(Hindi ipinakita ang isang pagbabago na ginawa ng user) | |||
Linya 1:
Ang '''proletaryado''' (mula sa [[Latin]] na ''proletarius'' na nangangahulugang 'nagbibigay ng supling' ) ay ang [[uring panlipunan]] ng mga kumikita ng sahod, ang mga kasapi ng isang lipunan na ang tanging pag-aari sa makabuluhang [[Halaga (ekonomika)|halagang pang-ekonomiya]] ay ang kanilang lakas sa paggawa (ang kanilang kapasidad na magtrabaho).<ref>{{Cite web |title=proletariat |url=http://www.thefreedictionary.com/proletariat |access-date=2013-06-06 |language=en |via=
{{Cite book |last=Screpanti |first=Ernesto
</ref>—{{Spaces|2|hair}}na napilitang tumanggap ng kakarampot na sahod bilang kapalit sa pagpapatakbo ng mga kagamitan sa produksyon, na kabilang sa mga uring may-ari ng [[negosyo]], ang [[burgesya]].
Nangatuwiran si [[Karl Marx]] na nagbibigay ang kapitalistang pang-aapi na ito sa proletaryado ng [[Mga manggagawa ng daigdig, magkaisa!|mga karaniwang pang-ekonomiya at pampulitika na interes]] na lumalampas sa mga hangganan ng bansa,<ref>
{{Cite book |last=Marx |first=Karl |author-link=Karl Marx |url=https://books.google.com/books?id=Lsm4g0a9hVQC |title=The Communist Manifesto |last2=Engels |first2=Friedrich |author-link2=Friedrich Engels |date=1
</ref> na nag-uudyok sa kanila na magkaisa at kunin ang kapangyarihan mula sa [[Burgesya|kapitalistang uri]], at sa kalaunan ay lumikha ng isang [[Sosyalismo|sosyalistang]] [[lipunan]] na malaya sa mga pagkakaiba ng uri.<ref>
{{Cite book |last=Aron |first=Raymond |author-link=Raymond Aron |url=https://books.google.com/books?id=bTYrDwAAQBAJ |title=The Opium of the Intellectuals |date=5
</ref>
== Republika at Imperyong Romano ==
Binubuo ang {{Lang|la|proletarii}} ng isang uring panlipunan ng mga mamamayang Romano na may kaunti o walang pag-aari. Malamang nagmula ang pangalan sa senso, na isinasagawa ng mga awtoridad ng [[Sinaunang Roma|Roma]] tuwing limang taon upang makagawa ng isang rehistro ng mga [[mamamayan]] at kanilang [[ari-arian]], na nagpasiya sa kanilang mga tungkulin sa [[militar]] at mga pribilehiyo sa pagboto. Naitala ang mga nagmamay-ari ng 11,000 {{Lang|la|assēs}} (mga barya) o mas kaunti sa ibaba ng pinakamababang kategorya para sa serbisyo militar, at ang kanilang mga anak—{{Lang|la|prōlēs}} (supling)—imbis na ari-arian; kaya tinawag na {{Lang|la|proletarius}} (nagbibigay ng supling). Binayaran ang mga mamamayang-sundalong Romano ng kanilang sariling mga kabayo at armas, at nakipaglaban nang walang bayad para sa komonwelt, subalit ang tanging kontribusyong militar ng isang {{Lang|la|proletarius}} ay ang kanyang mga anak, ang mga magiging mamamayang Romano na maaaring kolonihin ang mga nasakop na teritoryo. Opisyal na tinatawag na {{Lang|la|capite censi}} ang mga walang ari-arian na mamamayan dahil sila ay "mga taong nakarehistro hindi dahil sa kanilang ari-arian...kundi bilang mga nabubuhay na indibiduwal lamang, pangunahin bilang mga puno ({{Lang|la|caput}}) ng isang pamilya."<ref>Adolf Berger, ''Encyclopedic Dictionary of Roman Law'' (Philadelphia: American Philosophical Society 1953)
== Makabagong gamit ==
Linya 16:
=== Klasikong liberal na pananaw ===
[[Talaksan:Jean-François_Millet_-_L'Homme_à_la_houe.jpg|left|thumb| Jean-François Millet - Ang lalaking may asarol]]
Noong unang bahagi ng ika-19 na dantaon, maraming iskolar na liberal sa [[Kanlurang Europa]]—na nag-aaral ng mga [[agham panlipunan]] at [[ekonomika]]—ang ipinakilala ang sosyo-ekonomikong pagkakatulad ng modernong mabilis na lumalagong uring manggagawang pang-industriya at ng mga klasikong proletaryo. Ang isa sa pinakamaagang pagkakatulad ay matatagpuan noong 1807 sa papel na pilosopo at siyentipikong pampulitikang Pranses na si Hugues Felicité Robert de Lamennais. Nang maglaon, sinalin niya ito sa Ingles na may pamagat na "Modern Slavery".<ref>{{Cite book |last=de Lamennais |first=Félicité Robert |url=https://books.google.com/books?id=-1MXAAAAYAAJ&q=proletarian&pg=PA9 |title=Modern Slavery |publisher=J. Watson |year=1840 |page=9 |language=en}}</ref>
Ang liberal na ekonomista at mananalaysay na Suweko na si Jean Charles Léonard de Sismondi ang unang naglapat ng terminong proletaryado sa uring manggagawa na nilikha sa ilalim ng kapitalismo, at madalas na banggatin ni [[Karl Marx]] ang mga sinulat niya. Malamang na nakita ni Marx ang katawagan habang pinag-aaralan ang mga gawa ni Sismondi.<ref name="Ekins">{{Cite book |last=Ekins |first=Paul |title=Real Life Economics |last2=Max-Neef |first2=Manfred |publisher=Routledge |year=2006 |pages=91–93 |language=en}}</ref><ref>{{Cite book |last=Ekelund |first=Robert B. Jr. |title=A History of Economic Theory and Method: Fifth Edition |last2=Hébert |first2=Robert F. |publisher=Waveland Press |year=2006 |page=226 |language=en}}</ref><ref name="Lutz">{{Cite book |last=Lutz |first=Mark A. |title=Economics for the Common Good: Two Centuries of Economic Thought in the Humanist Tradition |publisher=Routledge |year=2002 |pages=55–57 |language=en}}</ref><ref name="Gareth">{{Cite book |last=Stedman Jones |first=Gareth |title=La France et l'Angleterre au XIXe siècle. Échanges, représentations, comparisons |publisher=Créaphis |year=2006 |editor-last=Aprile |editor-first=Sylvie |pages=21–47 |language=en |chapter=Saint-Simon and the Liberal origins of the Socialist critique of Political Economy |editor-last2=Bensimon |editor-first2=Fabrice}}</ref>
=== Teoryang Marxista ===
Si Marx, na nag-aral ng batas Romano sa [[Unibersidad ng Berlin Humboldt|Unibersidad ng Friedrich Wilhelm ng Berlin]], <ref>Cf.,
Binigyang kahulugan ni Marx ang proletaryado bilang ang uring lipunan na walang makabuluhang pagmamay-ari ng mga kagamitan sa produksyon ([[pabrika]], [[makina]], lupa, [[minahan]], [[gusali]], [[sasakyan]]) at ang tanging paraan ng pamumuhay ay ang pagbebenta ng kanilang lakas-paggawa para sa [[Gantimbayad|sahod]] o [[Sahod|suweldo]].<ref>{{Cite book |last=Marx |first=Karl |author-link=Karl Marx |title=Das Kapital, Kritik der politischen Ökonomie |publisher=Progress Publishers |year=1887 |editor-last=Frederick Engels |location=Moscow |language=en |trans-title=Capital: Critique of Political Economy |chapter=Chapter Six: The Buying and Selling of Labour-Power |access-date=10
== Mga pananda ==
|