Pumunta sa nilalaman

Photon: Pagkakaiba sa mga binago

Mula sa Wikipedia, ang malayang ensiklopedya
Nilalaman na inalis Nilalaman na idinagdag
HRoestBot (usapan | ambag)
m r2.6.5) (robot dinagdag: hy:Ֆոտոն
m (via JWB)
 
(hindi ipinakita ang isang agarang pagbabago ng isang tagagamit)
Linya 1: Linya 1:
{{Infobox Particle
{{unreferenced}}
| bgcolour =
Sa [[pisika]], ang '''poton''' (Ingles: ''photon'') ay isang [[elementaryong partikulo]], ang [[kwantum]] ng elektromagnetikong interaksiyon at ang basiko o pangunahing unit ng [[liwanag]] at ng iba pang mga anyo ng radyasiyong elektromagnetiko.
| name = Photon
| image = [[Talaksan:Military laser experiment.jpg|275px]]
| caption = Photons emitted in a [[Coherence (physics)|coherent]] beam from a [[laser]]
| num_types =
| composition = [[Elementary particle]]
| statistics = [[Bosonic]]
| group = [[Gauge boson]]
| generation =
| interaction = [[Electromagnetism|Electromagnetic]]
| theorized = [[Albert Einstein]]
| discovered =
| symbol = γ, [[Planck constant|''h'']][[frequency|ν]], or [[Reduced Planck constant|ħ]][[angular frequency|ω]]
| mass = 0<br />{{nowrap|<{{val|1|e=-18|ul=eV/c<sup>2</sup>}}}}<ref name="Particle_table_2009">
{{cite journal
|author=Amsler, C. ''et al.'' ([[Particle Data Group]])
|year=2008 +2009 partial update
|url=http://pdg.lbl.gov/2009/tables/rpp2009-sum-gauge-higgs-bosons.pdf
|title=Review of Particle Physics: Gauge and Higgs bosons
|journal=[[Physics Letters B]]
|volume=667 |page=1|doi=10.1016/j.physletb.2008.07.018
|bibcode=2008PhLB..667....1P
}}</ref>
| mean_lifetime = Stable<ref name="Particle_table_2009"/>
| decay_particle =
| electric_charge = 0<br />{{nowrap|<{{val|1|e=-35|ul=e}}}}<ref name="Particle_table_2009"/>
| color_charge =
| spin = 1
| num_spin_states =
| parity = -1<ref name="Particle_table_2009"/>
| g_parity =
| c_parity = -1<ref name="Particle_table_2009"/>
| r_parity =
| condensed_symmetries =''[[Isospin|I]]''(''[[Total angular momentum|J]]''<sup>''[[Parity (physics)|P]][[C parity|C]]''</sup>) = 0,1(1<sup>--</sup>)<ref name="Particle_table_2009"/>
}}
Sa [[pisika]], ang isang '''photon''' ay isang [[elementaryong partikulo]], ang [[quantum]] ng [[liwanag]] at lahat ng iba pang mga anyo ng [[elektromagnetikong radiasyon]] at ang [[tagadalang pwersa]] para sa [[pwersang elektromagnetiko]]. Ang mga epekto ng pwersang ito ay madaling mapagmamasdan sa parehong [[skalang mikroskopiko]] at [[skalang makroskopiko]] dahil ang photon ay walang [[masang pagpapahinga]]. Ito ay pumapayag para sa mga [[pundamental na interaksiyon]] sa mga malayong distansiya. Tulad ng lahat ng mga elementaryong partikulo, ang mga photon ay kasalukuyang mahusay na ipinapaliwanag ng [[mekanikang quantum]] at nagpapamalas ng [[dualidad na alon-partikulo]] na nagpapakita ng parehong mga katangian ng mga [[alon]] at [[partikulo]]. Halimbawa, ang isang photon ay maaaring [[repraksiyon|ma-reprakto]] ng isang [[lente (optika)|lente]] o magpamalas ng [[interperensiya (propagasyon)|interperensiya ng alon]] sa sarili nito ngunit maaari ring umasal bilang isang partikulo na nagbibigay ng isang tiyak na resulta kapag ang [[posisyon (bektor)|posisyon]] nito ay sinukat. Ang modernong konsepto ng photon ay dahan dahang binuo ni [[Albert Einstein]] upang ipaliwanag ang mga eksperimental na obserbasyon na hindi umaayon sa umaangkop sa klasikong [[ekwasyong elektromagnetikong alon|modelo ng alon]] ng liwanag. Sa partikular, ang modelong photon ay nagpapaliwanag sa pagbatay sa prekwensiya ng enerhiya ng liwanag at nagpapaliwanag ng kakayahan ng [[materya]] at [[elektromagnetikong radiasyon]] na tumungo sa [[thermal na ekwilibrium]]. Ito ay nagpapaliwanag rin sa anomalosong mga obserbasyon kabilang ang mga katangian ng [[radiasyong itim na katawan]] na ang mga ibang pisiko gaya ni [[Max Planck]] ay naghangad na ipaliwanag gamit ang mga semiklasikong modelo kung saan ang liwanag is inilalarawan pa rin ng [[Mga ekwasyon ni Maxwell]] ngunit ang mga obhektong materyal na naglalabas at sumisipsip ng liwanag ay nagsasagawa nito sa mga halaga ng enerhiya na ''quantisado'' (i.e ang mga ito ay nagbabago lamang ng enerhiya sa ilang partikular na mga diskretong halaga at hindi maaaring magbago ng enerhiya sa anumang arbitraryong paraan). Bagaman ang mga semiklasikong modelong ito ay nag-ambag sa pagkakabuo ng [[mekanikang quantum]], maraming mga karagdagang eksperimento<ref>
{{cite journal
|author=Kimble, H.J.; Dagenais, M.; Mandel, L.
|title=Photon Anti-bunching in Resonance Fluorescence
|journal=[[Physical Review Letters]]
|volume=39 |issue=11 |pages=691–695
|year=1977
|doi=10.1103/PhysRevLett.39.691
|bibcode = 1977PhRvL..39..691K }}</ref><ref>
{{cite journal
|author=Grangier, P.; Roger, G.; Aspect, A.
|title=Experimental Evidence for a Photon Anticorrelation Effect on a Beam Splitter: A New Light on Single-Photon Interferences
|journal=[[Europhysics Letters]]
|volume=1 |issue=4 |pages=173–179
|year=1986
|doi=10.1209/0295-5075/1/4/004
|bibcode = 1986EL......1..173G }}</ref> na nasgimula sa [[pagkakalat na Compton]] ng mga isang photon ng mga [[elektron]] na unang napagmasdan noong 1923 ay nagpatunay ng hipotesis ni Einstein na ang mismong liwanag ay [[quantisasyon (pisika)|quantisado]](quantized). Noong 1926, inimbento ng kemikong si [[Gilbert N. Lewis]] ang pangalang ''photon'' para sa mga partikulong ito at pagkatapos ng 1927 nang si [[Arthur H. Compton]] ay nanalo ng [[Gantimpalang Nobel]] para sa kanyang mga pag-aaral ng pagkakalat, ang karamihan sa mga siyentipiko ay tumanggap sa pagiging totoo na ang [[quantum|quanta]] ng liwanag ay may independiyenteng eksistensiya at ang termino ni Lewis ng photon para sa quanta ng liwanag ay tinanggap. Sa [[Pamantayang Modelo]] ng [[Partikulong pisika]], ang mga photon ay inilalarawan bilang isang mahalagang konsekwensiya ng mga batas pisikal na mayroon isang [[symmetriya sa pisika|symmetriya]] sa bawat punto ng [[espasyo-panahon]]. Ang likas ng mga katangian ng photon gaya ng [[elektrikong karga]], [[inbariantong masa]] at [[ikot (pisika)|ikot]] ay tinutukoy ng mga katangian ng [[teoriyang gauge|symmetriyang gauge]] na ito. Ang konseptong photon ay tumungo sa isang mahalagang mga pagsulong sa eksperimental at teoretikal na pisika gaya ng mga [[laser]], [[kondensasyong Bose-Einstein]], [[teoriyang quantum field]] at [[amplitudong probabilidad|probabilistikong interpretasyon]] ng mekanikang quantum. Ito ay nilapat sa [[photokemika]], [[dalawang photon na pananabik na mikroskopiya|mataas na resolusyong mikroskopiya]] at [[fluorosensiyang resonansiya enerhiyang paglipat|mga sukat ng molekular na distansiya]]. Kamakailan lamang, ang mga photon ay pinag-aralan bilang mga elemento ng [[kompyuter na quantum]] at para sa mga sopistikadong aplikasyon sa [[komunikasyong optikal]] gaya ng [[kriptograpiyang quantum]].


==Mga sanggunian==
[[Kategorya:Partikulong Pisika]]
{{reflist}}


[[Kategorya:Pisikang pampartikula]]
[[ar:فوتون]]
[[az:Foton]]
[[bar:Photon]]
[[be:Фатон]]
[[be-x-old:Фатон]]
[[bg:Фотон]]
[[bn:ফোটন]]
[[bs:Foton]]
[[ca:Fotó]]
[[cs:Foton]]
[[cy:Ffoton]]
[[da:Foton]]
[[de:Photon]]
[[el:Φωτόνιο]]
[[en:Photon]]
[[eo:Fotono]]
[[es:Fotón]]
[[et:Footon]]
[[eu:Fotoi]]
[[fa:فوتون]]
[[fi:Fotoni]]
[[fiu-vro:Foodon]]
[[fr:Photon]]
[[ga:Fótón]]
[[gl:Fotón]]
[[he:פוטון]]
[[hi:फ़ोटोन]]
[[hr:Foton]]
[[ht:Foton]]
[[hu:Foton]]
[[hy:Ֆոտոն]]
[[id:Foton]]
[[io:Fotono]]
[[it:Fotone]]
[[ja:光子]]
[[jv:Foton]]
[[ka:ფოტონი]]
[[kk:Фотон]]
[[kn:ಫೋಟಾನ್]]
[[ko:광자]]
[[ku:Foton]]
[[la:Photon]]
[[lmo:Futún]]
[[lt:Fotonas]]
[[lv:Fotons]]
[[mg:Voankazavana]]
[[mk:Фотон]]
[[ml:ഫോട്ടോൺ]]
[[ms:Foton]]
[[nds:Photon]]
[[nl:Foton]]
[[nn:Foton]]
[[no:Foton]]
[[pl:Foton]]
[[pnb:فوٹون]]
[[pt:Fotão]]
[[ro:Foton]]
[[ru:Фотон]]
[[scn:Fotoni]]
[[sh:Foton]]
[[simple:Photon]]
[[sk:Fotón]]
[[sl:Foton]]
[[sq:Fotoni]]
[[sr:Фотон]]
[[su:Foton]]
[[sv:Foton]]
[[ta:ஒளியணு]]
[[th:โฟตอน]]
[[tr:Foton]]
[[tt:Фотон]]
[[uk:Фотон]]
[[ur:نوریہ]]
[[vi:Photon]]
[[war:Foton]]
[[zh:光子]]
[[zh-min-nan:Kng-chú]]

Kasalukuyang pagbabago noong 06:05, 9 Pebrero 2024

Photon
Photons emitted in a coherent beam from a laser
KomposisyonElementary particle
EstadistikaBosonic
Mga interaksiyonElectromagnetic
Simboloγ, hν, or ħω
Nag-teorisaAlbert Einstein
Masa0
<1×10−18 [[eV/c2]][1]
Mean na panahon ng buhayStable[1]
Elektrikong karga0
<1×10−35 e[1]
Ikot1
paridad-1[1]
C paridad-1[1]
KondensadaI(JPC) = 0,1(1--)[1]

Sa pisika, ang isang photon ay isang elementaryong partikulo, ang quantum ng liwanag at lahat ng iba pang mga anyo ng elektromagnetikong radiasyon at ang tagadalang pwersa para sa pwersang elektromagnetiko. Ang mga epekto ng pwersang ito ay madaling mapagmamasdan sa parehong skalang mikroskopiko at skalang makroskopiko dahil ang photon ay walang masang pagpapahinga. Ito ay pumapayag para sa mga pundamental na interaksiyon sa mga malayong distansiya. Tulad ng lahat ng mga elementaryong partikulo, ang mga photon ay kasalukuyang mahusay na ipinapaliwanag ng mekanikang quantum at nagpapamalas ng dualidad na alon-partikulo na nagpapakita ng parehong mga katangian ng mga alon at partikulo. Halimbawa, ang isang photon ay maaaring ma-reprakto ng isang lente o magpamalas ng interperensiya ng alon sa sarili nito ngunit maaari ring umasal bilang isang partikulo na nagbibigay ng isang tiyak na resulta kapag ang posisyon nito ay sinukat. Ang modernong konsepto ng photon ay dahan dahang binuo ni Albert Einstein upang ipaliwanag ang mga eksperimental na obserbasyon na hindi umaayon sa umaangkop sa klasikong modelo ng alon ng liwanag. Sa partikular, ang modelong photon ay nagpapaliwanag sa pagbatay sa prekwensiya ng enerhiya ng liwanag at nagpapaliwanag ng kakayahan ng materya at elektromagnetikong radiasyon na tumungo sa thermal na ekwilibrium. Ito ay nagpapaliwanag rin sa anomalosong mga obserbasyon kabilang ang mga katangian ng radiasyong itim na katawan na ang mga ibang pisiko gaya ni Max Planck ay naghangad na ipaliwanag gamit ang mga semiklasikong modelo kung saan ang liwanag is inilalarawan pa rin ng Mga ekwasyon ni Maxwell ngunit ang mga obhektong materyal na naglalabas at sumisipsip ng liwanag ay nagsasagawa nito sa mga halaga ng enerhiya na quantisado (i.e ang mga ito ay nagbabago lamang ng enerhiya sa ilang partikular na mga diskretong halaga at hindi maaaring magbago ng enerhiya sa anumang arbitraryong paraan). Bagaman ang mga semiklasikong modelong ito ay nag-ambag sa pagkakabuo ng mekanikang quantum, maraming mga karagdagang eksperimento[2][3] na nasgimula sa pagkakalat na Compton ng mga isang photon ng mga elektron na unang napagmasdan noong 1923 ay nagpatunay ng hipotesis ni Einstein na ang mismong liwanag ay quantisado(quantized). Noong 1926, inimbento ng kemikong si Gilbert N. Lewis ang pangalang photon para sa mga partikulong ito at pagkatapos ng 1927 nang si Arthur H. Compton ay nanalo ng Gantimpalang Nobel para sa kanyang mga pag-aaral ng pagkakalat, ang karamihan sa mga siyentipiko ay tumanggap sa pagiging totoo na ang quanta ng liwanag ay may independiyenteng eksistensiya at ang termino ni Lewis ng photon para sa quanta ng liwanag ay tinanggap. Sa Pamantayang Modelo ng Partikulong pisika, ang mga photon ay inilalarawan bilang isang mahalagang konsekwensiya ng mga batas pisikal na mayroon isang symmetriya sa bawat punto ng espasyo-panahon. Ang likas ng mga katangian ng photon gaya ng elektrikong karga, inbariantong masa at ikot ay tinutukoy ng mga katangian ng symmetriyang gauge na ito. Ang konseptong photon ay tumungo sa isang mahalagang mga pagsulong sa eksperimental at teoretikal na pisika gaya ng mga laser, kondensasyong Bose-Einstein, teoriyang quantum field at probabilistikong interpretasyon ng mekanikang quantum. Ito ay nilapat sa photokemika, mataas na resolusyong mikroskopiya at mga sukat ng molekular na distansiya. Kamakailan lamang, ang mga photon ay pinag-aralan bilang mga elemento ng kompyuter na quantum at para sa mga sopistikadong aplikasyon sa komunikasyong optikal gaya ng kriptograpiyang quantum.

Mga sanggunian

[baguhin | baguhin ang wikitext]
  1. 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 Amsler, C. et al. (Particle Data Group) (2008 +2009 partial update). "Review of Particle Physics: Gauge and Higgs bosons" (PDF). Physics Letters B. 667: 1. Bibcode:2008PhLB..667....1P. doi:10.1016/j.physletb.2008.07.018. {{cite journal}}: Check date values in: |year= (tulong)
  2. Kimble, H.J.; Dagenais, M.; Mandel, L. (1977). "Photon Anti-bunching in Resonance Fluorescence". Physical Review Letters. 39 (11): 691–695. Bibcode:1977PhRvL..39..691K. doi:10.1103/PhysRevLett.39.691.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link) CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)
  3. Grangier, P.; Roger, G.; Aspect, A. (1986). "Experimental Evidence for a Photon Anticorrelation Effect on a Beam Splitter: A New Light on Single-Photon Interferences". Europhysics Letters. 1 (4): 173–179. Bibcode:1986EL......1..173G. doi:10.1209/0295-5075/1/4/004.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link) CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)