Kırlangıç, kırlangıçgiller (Hirundinidae) familyasını oluşturan kuş türlerinin ortak adı.

Kırlangıç
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem: Animalia
Şube: Chordata
Sınıf: Aves
Takım: Passeriformes
Familya: Hirundinidae
Rafinesque, 1815
Cinsler
20, metne bakınız
Yuvası

Kırlangıçlar, kutuplar hariç dünyanın her tarafında yaşayabilen, sinek avlayarak geçinen, küçük, ötücü kuşlardır. Dağ kırlangıcına ebabil denir.

Genel özellikleri

değiştir

Boyları 10–23 cm arasında değişir. Çoğunun karnı beyaz; baş, kuyruk ve kanatları siyah; alın ve gerdanı kahverengi parlak tüylüdür. Kısa ayaklarının tırnakları sivri olduğundan düz, yassı zeminlere rahatça tutunur. Üçgen şeklindeki gagaları geniş yırtmaçlı olup ağızları açık uçarken sinek, sivrisinek gibi küçük böcekleri avlar. Kuyrukları çatallı, kanatları uzun ve sivridir. Hızlı uçar. Kuyruklarını dümen olarak kullanır, ani dalışlar yapar. Çoğu, sürü halinde yaşamaz.

Yaz sonunda, günler kısalıp, böcekler azalınca yavru ve erginler göç ederek kışı Afrika'da geçirir. İlkbaharda geri döner. Diğer göçmen kuşların aksine gündüz göç yollarına devam eder. Göç sırasında bazen şiddetli yağmur ve fırtınalar binlercesinin ölümüne sebep olur.

Binaların çatı altlarına, saçaklarına ve pencere oyuklarına çamur ve kilden çanak şeklinde sağlam yuvalar yaparlar. Dişi kırlangıç, erkeğinin tükürüğüyle harç ederek gagasıyla getirdiği çamuru toplar, saman ve otlarla sekiz gün içinde sağlam bir yuva yaparlar. Geniş ve yassı gagalarını, yuvalarını yaparken, çamurları sıvamak için mala gibi kullanırlar. Yuvalarının çoğu ancak bir kırlangıcın girebileceği kadardır. Eni yaklaşık 20 cm, derinliği 10 cm kadar olup içi tüy ve kıllarla döşenir. Yuvalarını gruplar halinde mağara, kayalık ve ağaçlara yapan türler de vardır.

Dişi, yazın tarçın renginde benekli 4-5 yumurta yumurtlar. Eşler sırayla kuluçkaya yatarlar. Yavrular anne babaların ağızlarında getirdikleri böceklerle beslenirler. İki hafta içinde gelişip yuvayı terk ederler. Kırlangıçlar, yılda 2-3 defa kuluçkaya yatarlar.

Familya 20 cins içinde 89 tür barındırır:[1]

Resim Cins Tür
  Pseudochelidon Hartlaub, 1861
  Psalidoprocne Cabanis, 1850
  Neophedina Roberts, 1922
  Phedinopsis Wolters, 1971
  Phedina Bonaparte, 1855
  Riparia Forster,T, 1817
  Tachycineta Cabanis, 1850
  Atticora Gould, 1842
  Pygochelidon Baird, SF, 1971
  Alopochelidon Ridgway, 1903
  Orochelidon Ridgway, 1903
  Stelgidopteryx Baird, SF, 1858
  Progne Boie, F, 1826
  Pseudhirundo Roberts, 1922
  Cheramoeca Cabanis, 1850
  Ptyonoprogne Reichenbach, 1850
  Hirundo Linnaeus, 1758
  Delichon Moore, F, 1854
  Cecropis Boie, F, 1826
  Petrochelidon Cabanis, 1850
 
Hirundo rustica

Edebiyatta Kırlangıç

değiştir

Türk halk şiirinde ve divan şiirinde kırlangıçlar olumlu özellikleri çeşitli benzetmelere konu olmuşlardır. Halk şiirinde kırlangıçlar, “kırlangıçlar” şefkat uyandıran görünümleri ve insan özünden yuva yapma ustalıkları ile anılmıştır.[2] Halk şiirlerinde kırlangıçlar yerde sürünürcesine uçabilme yetenekleri dolayısıyla tevazu yönleriyle benzetmeler yapılmıştır. Bu benzetmeye divan şiirinde de rastlanmaktadır. Örneğin halk şairi Mestî'nin bir kıtasında

Kimi karıncadır deve görünür

Kimi aslan çakal postun bürünür

Kimi kırlangıç tek yerde sürünür

Kimi Cibril ile hempervaz olur

kıtasında bu benzetme görülmektedir. Divan şiirinde kırlangıç kelimesi Farsçada kullanılan pirüstû şeklinde geçer. 17. yüzyıl divan şairi Nâbi, halk şiirndeki benzetmeye yakın biçimde,

Perestiş lafzınun takrîbidür gûyâ ki ey Nâbî

İder pervâz hâke rûymâl üzere piristûlar

mısrası ile “Ey Nâbî, rağbet sözünün yakınlığı (gerektirmesi) sebebiyle kırlangıçlar toprak üzerine yüz sürerek uçar.” anlamında kırlangıç benzetmesinde bulunmuştur.[3]

Kaynakça

değiştir
  1. ^ Gill, Frank; Donsker, David; Rasmussen, Pamela, (Ed.) (July 2021). "Swallows". IOC World Bird List Version 11.2. International Ornithologists' Union. 2 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2021. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 18 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Nisan 2016. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 16 Nisan 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2016. 

Dış bağlantılar

değiştir