Değiştirilmiş Newton dinamikleri: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon]

← Önceki sürümle aradaki fark Sonraki sürümle aradaki fark →

İçerik silindi İçerik eklendi

Satır içi

Sayfanın 04.01, 24 Mart 2024 tarihindeki hâli

Değiştirilmiş Newton dinamikleri, (İngilizce: Modified Newtonian dynamics veya kısaltması MOND), gök adalarının gözlemlenen özelliklerini açıklamak için Newton'un ikinci hareket yasasına bir değişiklik öneren bir varsayımdır. Astrofizikçiler arasında karanlık maddeden sonra gök adalarının gözlemlenen özelliklerinin neden fiziğin bilinen yasalarına uymadığını açıklamaya çalışan varsayımlar arasından ikinci en yaygın olanıdır.^[1]

İsrailli fizikçi Mordehai Milgrom tarafından 1982 yılında yaratılıp 1983 yılında yayınlanan^[2] bu varsayımın ilk amacı gök adalarında bulunan yıldızların hızlarının neden Newton'un hareket yasalarından yola çıkarak beklenenden daha yüksek olduğunu açıklamaktı. Milgrom, bu uyumsuzluğun gök adasının dış bölgelerinde bulunan yıldızların deneyimlediği kütleçekimin yıldızın merkezcil ivmesinin karesine (Newton'un ikinci hareket yasasındaki gibi merkezcil ivmesinin kendisi yerine) eşit olması ya da kütleçekim kuvvetinin yarıçapa doğrudan ters orantılı olması (Newton'un evrensel çekim yasasındaki gibi karesi ile ters orantılı olması yerine) ile çözülebileceğini belirtti. MOND ile yapılan hesaplamaların bulguları Newton'un yasaları ile yapılan hesaplamalarınkinden gök adalarının dış bölgelerinde sıkça görülen aşırı düşük ivmelerde ayrılmaktadır ancak Yerküre ya da Güneş Sisteminde bu kadar düşük ivmeler gözlemlenmediği için bu yerlerde yaklaşık olarak aynıdır.

Kaynakça

^ Hossenfelder, Sabine; McGaugh, Stacy S. (17 Temmuz 2018). "Is Dark Matter Real?". Scientific American. 319 (2): 36–43. doi:10.1038/scientificamerican0818-36. ISSN 0036-8733.
^ Milgrom, M. (1983). "A modification of the Newtonian dynamics as a possible alternative to the hidden mass hypothesis". Astrophysical Journal. 270: 365–370. Bibcode:1983ApJ...270..365M. doi:10.1086/161130. . Milgrom, M. (1983). "A modification of the Newtonian dynamics - Implications for galaxies". Astrophysical Journal. 270: 371–383. Bibcode:1983ApJ...270..371M. doi:10.1086/161131. . Milgrom, M. (1983). "A modification of the Newtonian dynamics - Implications for galaxy systems". Astrophysical Journal. 270: 384. Bibcode:1983ApJ...270..384M. doi:10.1086/161132. .

[1] Hossenfelder, Sabine; McGaugh, Stacy S. (17 Temmuz 2018). "Is Dark Matter Real?". Scientific American. 319 (2): 36–43. doi:10.1038/scientificamerican0818-36. ISSN 0036-8733.

[Milgrom_kağıtları-2] Milgrom, M. (1983). "A modification of the Newtonian dynamics as a possible alternative to the hidden mass hypothesis". Astrophysical Journal. 270: 365–370. Bibcode:1983ApJ...270..365M. doi:10.1086/161130. . Milgrom, M. (1983). "A modification of the Newtonian dynamics - Implications for galaxies". Astrophysical Journal. 270: 371–383. Bibcode:1983ApJ...270..371M. doi:10.1086/161131. . Milgrom, M. (1983). "A modification of the Newtonian dynamics - Implications for galaxy systems". Astrophysical Journal. 270: 384. Bibcode:1983ApJ...270..384M. doi:10.1086/161132. .

[1]

[2]

@@ 1. satır: / 1. satır: @@
 '''Değiştirilmiş Newton dinamikleri''',  ([[İngilizce]]: '''Modified Newtonian dynamics''' veya kısaltması '''MOND'''), [[gök adası|gök adaları]]nın gözlemlenen özelliklerini açıklamak için [[Newton'un hareket yasaları#Newton'un ikinci yasası: Dinamiğin temel prensibi|Newton'un ikinci hareket yasası]]na bir değişiklik öneren bir [[varsayım]]dır. [[Astrofizik]]çiler arasında [[karanlık madde]]den sonra gök adalarının gözlemlenen özelliklerinin neden [[fizik|fiziğ]]in bilinen yasalarına uymadığını açıklamaya çalışan varsayımlar arasından ikinci en yaygın olanıdır.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|soyadı1=Hossenfelder |ad1=Sabine |soyadı2=McGaugh |ad2=Stacy S. |tarih=17 Temmuz 2018 |başlık=Is Dark Matter Real? |url=https://www.scientificamerican.com/article/is-dark-matter-real |dergi=Scientific American |cilt=319 |sayı=2 |sayfa=36–43 |doi=10.1038/scientificamerican0818-36 |issn=0036-8733}}</ref>
-İsrailli fizikçi [[Mordehai Milgrom]] tarafından 1982 yılında yaratılıp 1983 yılında yayınlanan<ref name="Milgrom kağıtları">{{Akademik dergi kaynağı|soyadı=Milgrom |ad=M. |yıl=1983 |başlık=A modification of the Newtonian dynamics as a possible alternative to the hidden mass hypothesis |dergi=Astrophysical Journal |cilt=270 |sayfa=365–370 |doi=10.1086/161130 |bibcode=1983ApJ...270..365M}}. {{Akademik dergi kaynağı|soyadı=Milgrom |ad=M. |yıl=1983 |başlık=A modification of the Newtonian dynamics - Implications for galaxies |dergi=Astrophysical Journal |cilt=270 |sayfa=371–383 |doi=10.1086/161131 |bibcode=1983ApJ...270..371M}}. {{Akademik dergi kaynağı|soyadı=Milgrom |ad=M. |yıl=1983 |başlık=A modification of the Newtonian dynamics - Implications for galaxy systems |journal=Astrophysical Journal |cilt=270 |sayfa= 384|doi= 10.1086/161132 |bibcode=1983ApJ...270..384M}}.</ref> bu varsayımın ilk amacı gök adalarında bulunan yıldızların [[hız]]larının neden Newton'un hareket yasalarından yola çıkarak beklenenden daha yüksek olduğunu açıklamaktı. Milgrom, bu uyumsuzluğun gök adasının dış bölgelerinde bulunan yıldızların deneyimlediği [[kütleçekim]]in yıldızın [[merkezcil kuvvet|merkezcil ivme]]sinin ''karesine'' ([[Newton'un hareket yasaları#Newton'un ikinci yasası: Dinamiğin temel prensibi|Newton'un ikinci hareket yasası]]ndaki gibi merkezcil ivmesinin kendisi yerine) eşit olması ya da kütleçekim kuvvetinin yarıçapa doğrudan ters orantılı olması ([[Newton'un evrensel çekim yasası]]ndaki gibi karesi ile ters orantılı olması yerine) ile çözülebileceğini belirtti. MOND ile yapılan hesaplamaların bulguları Newton'un yasaları ile yapılan hesaplamalarınkinden gök adalarının dış bölgelerinde sıkça görülen aşırı düşük [[ivme]]lerde ayrılmaktadır ancak [[Yerküre]] ya da [[Güneş Sistemi]]nde bu kadar düşük ivmeler gözlemlenmediği için bu yerlerde yaklaşık olarak aynıdır.
+İsrailli fizikçi [[Mordehai Milgrom]] tarafından 1982 yılında yaratılıp 1983 yılında yayınlanan<ref name="Milgrom kağıtları">{{Akademik dergi kaynağı|soyadı=Milgrom |ad=M. |yıl=1983 |başlık=A modification of the Newtonian dynamics as a possible alternative to the hidden mass hypothesis |dergi=Astrophysical Journal |cilt=270 |sayfa=365–370 |doi=10.1086/161130 |bibcode=1983ApJ...270..365M}}. {{Akademik dergi kaynağı|soyadı=Milgrom |ad=M. |yıl=1983 |başlık=A modification of the Newtonian dynamics - Implications for galaxies |dergi=Astrophysical Journal |cilt=270 |sayfa=371–383 |doi=10.1086/161131 |bibcode=1983ApJ...270..371M}}. {{Akademik dergi kaynağı|soyadı=Milgrom |ad=M. |yıl=1983 |başlık=A modification of the Newtonian dynamics - Implications for galaxy systems |dergi=Astrophysical Journal |cilt=270 |sayfa= 384|doi= 10.1086/161132 |bibcode=1983ApJ...270..384M}}.</ref> bu varsayımın ilk amacı gök adalarında bulunan yıldızların [[hız]]larının neden Newton'un hareket yasalarından yola çıkarak beklenenden daha yüksek olduğunu açıklamaktı. Milgrom, bu uyumsuzluğun gök adasının dış bölgelerinde bulunan yıldızların deneyimlediği [[kütleçekim]]in yıldızın [[merkezcil kuvvet|merkezcil ivme]]sinin ''karesine'' ([[Newton'un hareket yasaları#Newton'un ikinci yasası: Dinamiğin temel prensibi|Newton'un ikinci hareket yasası]]ndaki gibi merkezcil ivmesinin kendisi yerine) eşit olması ya da kütleçekim kuvvetinin yarıçapa doğrudan ters orantılı olması ([[Newton'un evrensel çekim yasası]]ndaki gibi karesi ile ters orantılı olması yerine) ile çözülebileceğini belirtti. MOND ile yapılan hesaplamaların bulguları Newton'un yasaları ile yapılan hesaplamalarınkinden gök adalarının dış bölgelerinde sıkça görülen aşırı düşük [[ivme]]lerde ayrılmaktadır ancak [[Yerküre]] ya da [[Güneş Sistemi]]nde bu kadar düşük ivmeler gözlemlenmediği için bu yerlerde yaklaşık olarak aynıdır.
 ==Kaynakça==