İçeriğe atla

Adli bilimler: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki fark
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Değişiklik özeti yok
Adliye anlam ayrımında hiçbir madde açılmamış, ayrıca bkz. girdisi değiştirildi.
 
(2 kullanıcı tarafından yapılan 2 ara revizyon gösterilmiyor)
11. satır: 11. satır:
'''Adli bilimler''' veya '''kriminalistik''', maddi gerçeğin ortaya çıkarılmasıyla [[suç]]ların ve hukuki uyuşmazlıkların çözümüne çalışılan bilimler demeti.{{Kdş|Tanrıvere|2017|s=105}} Kimi kaynaklarda "bilimsel polislik" olarak da nitelenmektedir.{{Kdş|Tuğ|Doğan|Hancı|2002|s=176}} [[Ceza hukuku]] ve [[Kara Avrupası hukuk düzeni|medeni hukuk]] konularında hukuki karar almayı destekler.
'''Adli bilimler''' veya '''kriminalistik''', maddi gerçeğin ortaya çıkarılmasıyla [[suç]]ların ve hukuki uyuşmazlıkların çözümüne çalışılan bilimler demeti.{{Kdş|Tanrıvere|2017|s=105}} Kimi kaynaklarda "bilimsel polislik" olarak da nitelenmektedir.{{Kdş|Tuğ|Doğan|Hancı|2002|s=176}} [[Ceza hukuku]] ve [[Kara Avrupası hukuk düzeni|medeni hukuk]] konularında hukuki karar almayı destekler.


Özellikle [[ceza soruşturması]] sırasında, kabul edilebilir delillere ve [[ceza muhakemesi]]ne ilişkin yasal standartlara tabidir. [[DNA]] analizi, [[parmak izi]], [[kan lekesi analizi]] modelleri, [[ateşli silahlar]], [[balistik]], [[toksikoloji]] ve yangın enkazı analizi gibi çok sayıda uygulamanın kullanıldığı geniş bir alandır.
Özellikle [[ceza soruşturması]] sırasında, kabul edilebilir delillere ve [[ceza muhakemesi]]ne ilişkin yasal standartlara tabidir. [[DNA]] analizi, [[parmak izi]], [[kan lekesi analizi]] modelleri, [[ateşli silah]]lar, [[balistik]], [[toksikoloji]] ve yangın enkazı analizi gibi çok sayıda uygulamanın kullanıldığı geniş bir alandır.


Kriminalistik adı, "suç" ({{dil|fr|la crime}}) sözcüğünden türetilmiştir{{Kdş|Tuğ|Doğan|Hancı|2002|s=177}} ve her ne kadar [[kriminoloji]] ile karıştırılsa da bu iki saha, amaç ve nitelik bakımından birbirinden ayrılır.{{Kdş|Tanrıvere|2017|s=105}}{{Kdş|Tuğ|Doğan|Hancı|2002|s=175}} Ne var ki adli bilimler, kriminolojiyi geniş kapsamlı olarak ele alan bazı kaynaklarca "uygulamalı kriminoloji" alanına da dahil edilir.{{Kdş|Tuğ|Doğan|Hancı|2002|s=176}} Adli bilimler kendi başına bir bilim dalı değil, adli amaçlar doğrultusunda pek çok farklı disiplinin bir araya geldiği bir çatı yapıdır.{{Kdş|Tanrıvere|2017|s=105-106}} Bunlar [[Adli tıp|tıp]], [[fizik]], [[kimya]], [[biyoloji]], [[jeoloji]] gibi [[fen bilimleri]] ya da [[Adli psikoloji|psikoloji]], [[Adli dilbilim|dilbilim]] gibi [[sosyal bilimler|sosyal bilim]] alanlarından olabilirler.{{Kdş|Tanrıvere|2017|s=106}}
Kriminalistik adı, "suç" ({{dil|fr|la crime}}) sözcüğünden türetilmiştir{{Kdş|Tuğ|Doğan|Hancı|2002|s=177}} ve her ne kadar [[kriminoloji]] ile karıştırılsa da bu iki saha, amaç ve nitelik bakımından birbirinden ayrılır.{{Kdş|Tanrıvere|2017|s=105}}{{Kdş|Tuğ|Doğan|Hancı|2002|s=175}} Ne var ki adli bilimler, kriminolojiyi geniş kapsamlı olarak ele alan bazı kaynaklarca "uygulamalı kriminoloji" alanına da dahil edilir.{{Kdş|Tuğ|Doğan|Hancı|2002|s=176}} Adli bilimler kendi başına bir bilim dalı değil, adli amaçlar doğrultusunda pek çok farklı disiplinin bir araya geldiği bir çatı yapıdır.{{Kdş|Tanrıvere|2017|s=105-106}} Bunlar [[Adli tıp|tıp]], [[fizik]], [[kimya]], [[biyoloji]], [[jeoloji]] gibi [[fen bilimleri]] ya da [[Adli psikoloji|psikoloji]], [[Adli dilbilim|dilbilim]] gibi [[sosyal bilimler|sosyal bilim]] alanlarından olabilirler.{{Kdş|Tanrıvere|2017|s=106}}
27. satır: 27. satır:
Avusturyalı avukat [[Hans Gross]], tanık beyanlarının güvenilmezliği dolayısıyla gerçeğin bilimsel olarak ispatlanması gerektiğini savunarak; 1891 yılında delillerin değerlendirilmesiyle ilgili bilgiler içeren kılavuz niteliğindeki "Adli Bilimlerin El Kitabı" ''({{dil|de|Handbuch der Kriminalistik}})'' kitabını yayımladı.{{Kdş|Tuğ|Doğan|Hancı|2002|s=178}}
Avusturyalı avukat [[Hans Gross]], tanık beyanlarının güvenilmezliği dolayısıyla gerçeğin bilimsel olarak ispatlanması gerektiğini savunarak; 1891 yılında delillerin değerlendirilmesiyle ilgili bilgiler içeren kılavuz niteliğindeki "Adli Bilimlerin El Kitabı" ''({{dil|de|Handbuch der Kriminalistik}})'' kitabını yayımladı.{{Kdş|Tuğ|Doğan|Hancı|2002|s=178}}


Fransız polis [[Alphonse Bertillon]] ise insanların fiziksel özelliklerini esas alarak [[kimlik tespiti]]ne yarayan [[antropometri]]k ölçüm sistemini ve [[Mugshot|sabıka fotoğrafı]] sistemini geliştirdi.{{Kdş|Karakuş|2011|s=1}}{{Kdş|Tuğ|Doğan|Hancı|2002|s=178}} "Bertillonaj" olarak bilinen bu sistem, [[Avrupa]]'nın büyük bölümünde ve [[Amerika Birleşik Devletleri]]'nde yaygın biçimde kullanılmaya başlandı.{{Kdş|Tuğ|Doğan|Hancı|2002|s=178}}
Fransız polis [[Alphonse Bertillon]] ise insanların fiziksel özelliklerini esas alarak [[kimlik tespiti]]ne yarayan [[antropometri]]k ölçüm sistemini ve [[sabıka fotoğrafı]] sistemini geliştirdi.{{Kdş|Karakuş|2011|s=1}}{{Kdş|Tuğ|Doğan|Hancı|2002|s=178}} "Bertillonaj" olarak bilinen bu sistem, [[Avrupa]]'nın büyük bölümünde ve [[Amerika Birleşik Devletleri]]'nde yaygın biçimde kullanılmaya başlandı.{{Kdş|Tuğ|Doğan|Hancı|2002|s=178}}


[[Edmond Locard]], kendi adıyla anılan [[değişim prensibi]] gibi, 20. yüzyılın başlarında olay yeri inceleme ve kriminalistik konularında ilk sistemli çalışmaları yaptı.{{Kdş|Karakuş|2011|s=1}}
[[Edmond Locard]], kendi adıyla anılan [[değişim prensibi]] gibi, 20. yüzyılın başlarında olay yeri inceleme ve kriminalistik konularında ilk sistemli çalışmaları yaptı.{{Kdş|Karakuş|2011|s=1}}


== Adli bilimler bölümleri ==
== Ayrıca bakınız ==
{{Sütunlu liste|3|
{{Sütunlu liste|4|
* [[Adli antropoloji]]
* [[Adli antropoloji]]
* [[Adli biyoloji]]
* [[Kan lekesi desen analizi]]
* [[Adli diş hekimliği]]
* [[DNA fenotiplemesi]]
* [[DNA profillemesi]]
* [[DNA profillemesi]]
* [[Adli entomoloji]]
* [[Adli entomoloji]]
* [[Adli epidemiyoloji]]
* [[Adli limnoloji]]
* [[Adli tıp]]
* [[Adli tıp]]
* [[Adli palinoloji]]
* [[Adli palinoloji]]
* [[Adli patoloji]]
* [[Adli ayak bakımı]]
* [[Adli toksikoloji]]
* [[Adli toksikoloji]]
* [[Adli psikiyatri]]
* [[Adli psikoloji]]
* [[Adli psikoloji]]
* [[Adli psikoterapi]]
* [[Adli sosyal hizmet]]
* [[Adli muhasebe]]
* [[Adli kimya]]
* [[Adli kimya]]
* [[Adli kolorimetri]]
* [[Adli kontrol]]
* [[Adli yüz rekonstrüksiyonu]]
* [[Adli sicil]]
* [[Adli ayakkabı kanıtı]]
* [[Adli sanatlar]]
* [[Adli profil oluşturma]]
* [[Adli jeofizik]]
* [[Adli jeoloji]]
* [[Sosyal ağ analizi]]
* [[Adli bilişim]]
* [[Adli bilişim]]
* [[Adli bilgisayar bilimi]]
* [[Adli bilgisayar bilimi]]
* [[Adli veri analizi]]
* [[Veritabanı adli bilimi]]
* [[Kötü amaçlı yazılım analizi]]
* [[Mobil cihaz adli bilimi]]
* [[Ağ adli bilişimi]]
* [[Ağ adli bilişimi]]
* [[Adli fotoğrafçılık]]
* [[Adli video analizi]]
* [[Ses adli bilimi]]
* [[Adli mühendislik]]
* [[Adli mühendislik]]
* [[Adli dilbilim]]
* [[Adli dilbilim]]
* [[Adli malzeme mühendisliği]]
* [[Adli bilişim araçlarının listesi]]
* [[Adli polimer mühendisliği]]
* [[Adli bilişim terimleri sözlüğü]]
* [[Adli istatistikler]]
* [[Adli Tıp Kurumu]]
* [[Otopsi]]
* [[CSI etkisi]]
}}
}}

== Kaynakça ==
== Kaynakça ==
; Özel
; Özel

14.12, 23 Ocak 2024 itibarı ile sayfanın şu anki hâli.

Adli bilimler
Fizyolojik
Sosyal
Kriminalistik
Adli bilişim
İlgili
İlgili
Entomoloji, balistik, palinoloji, antropoloji, fonetik, bilişim gibi pek çok farklı bilim dalı, adli bilimler çatısı altında maddi gerçeğin anlaşılmasına çalışır.

Adli bilimler veya kriminalistik, maddi gerçeğin ortaya çıkarılmasıyla suçların ve hukuki uyuşmazlıkların çözümüne çalışılan bilimler demeti.[1] Kimi kaynaklarda "bilimsel polislik" olarak da nitelenmektedir.[2] Ceza hukuku ve medeni hukuk konularında hukuki karar almayı destekler.

Özellikle ceza soruşturması sırasında, kabul edilebilir delillere ve ceza muhakemesine ilişkin yasal standartlara tabidir. DNA analizi, parmak izi, kan lekesi analizi modelleri, ateşli silahlar, balistik, toksikoloji ve yangın enkazı analizi gibi çok sayıda uygulamanın kullanıldığı geniş bir alandır.

Kriminalistik adı, "suç" (Fransızca: la crime) sözcüğünden türetilmiştir[3] ve her ne kadar kriminoloji ile karıştırılsa da bu iki saha, amaç ve nitelik bakımından birbirinden ayrılır.[1][4] Ne var ki adli bilimler, kriminolojiyi geniş kapsamlı olarak ele alan bazı kaynaklarca "uygulamalı kriminoloji" alanına da dahil edilir.[2] Adli bilimler kendi başına bir bilim dalı değil, adli amaçlar doğrultusunda pek çok farklı disiplinin bir araya geldiği bir çatı yapıdır.[5] Bunlar tıp, fizik, kimya, biyoloji, jeoloji gibi fen bilimleri ya da psikoloji, dilbilim gibi sosyal bilim alanlarından olabilirler.[6]

Adli bilimler; suçlunun ortaya çıkarılması kadar, masumların hatalı biçimde suçlanmasını veya cezalandırılmasını önlemeye de yarar. Suç ve uyuşmazlık konuları, adli bilimler çerçevesinde bir "olay" olarak ele alınır ve yalnızca gerçeğin ne olduğu araştırılır. Bu gerçeğin hukuki yorum ve değerlendirmesi ise yargı faaliyeti çerçevesinde soruşturma ve kovuşturma makamlarının görev ve yetkisidir.[7] Bu çerçevede çalışmalar yürüterek gerçeğin ortaya çıkarılmasına çalışan kimselere ise "bilirkişi" veya "uzman" denilir.[8]

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]

Adli bilimler, hukuk ile çeşitli başka bilim dallarının ilişkisinden doğar[1] ve ilk olarak Milattan Önce 3000 civarında, Antik Mısır'da adli tıp ile ortaya çıkmıştır.[9] Bugün adli bilimlerle ilgili olarak akla gelen ilk kavramın adli tıp olması da bu çok eski ve yaygın ilişki olarak ifade edilir.[5] Yeni yöntem, yaklaşım ve bilim dallarının adli bilimler çatısı altında kullanılması; geçen 5000 yıllık süreçte adli bilim uzmanlarının karşı karşıya kaldıkları olayların karmaşıklığının sonucudur.[6] Ne var ki bu ilerleme, doğrudan ve sadece adli bilimler yapısıyla ilgili değildir. Bu çerçevede başvurulan, yöntemlerinden faydalanılan alanlardaki her bir gelişme, adli bağlamlarda da etkili olmaktadır.

Bugüne dek bilinen ilk otopsi, 1374 yılında Fransa'da yapıldı. 17. yüzyıl sonları itibarıyla adli tıp alanında gelişmeler kaydedildi ve 1785 yılında Prag Üniversitesi'nde "adli tıp ve polis tıbbı"na dair bir araştırma ve öğretim yapısı oluşturuldu. Yine bu süreçte adli toksikoloji sahası ortaya çıktı.[9]

Herschel'in 1859-1860'ta aldığı parmak izleri.

Hindistan'da memur olarak çalışan William J. Herschel, insanların parmak izlerinin birbirlerine benzemediğini ve bu izlerin zamanla değişmediğini tespit etti.[10] Bu süreçte Henry Faulds da Herschel'den ayrı olarak aynı tespiti yaptı ve keşfi, 1880 yılında Nature dergisinde yayımlandı. Parmak izi çalışmalarının kurucularından biri olarak kabul edilen Francis Galton, mumyaların parmak izlerinin, ölümden sonra dahi değişmediğini keşfetti.[11]

Avusturyalı avukat Hans Gross, tanık beyanlarının güvenilmezliği dolayısıyla gerçeğin bilimsel olarak ispatlanması gerektiğini savunarak; 1891 yılında delillerin değerlendirilmesiyle ilgili bilgiler içeren kılavuz niteliğindeki "Adli Bilimlerin El Kitabı" (Almanca: Handbuch der Kriminalistik) kitabını yayımladı.[12]

Fransız polis Alphonse Bertillon ise insanların fiziksel özelliklerini esas alarak kimlik tespitine yarayan antropometrik ölçüm sistemini ve sabıka fotoğrafı sistemini geliştirdi.[9][12] "Bertillonaj" olarak bilinen bu sistem, Avrupa'nın büyük bölümünde ve Amerika Birleşik Devletleri'nde yaygın biçimde kullanılmaya başlandı.[12]

Edmond Locard, kendi adıyla anılan değişim prensibi gibi, 20. yüzyılın başlarında olay yeri inceleme ve kriminalistik konularında ilk sistemli çalışmaları yaptı.[9]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
Özel
  1. ^ a b c Tanrıvere 2017, s. 105.
  2. ^ a b Tuğ, Doğan & Hancı 2002, s. 176.
  3. ^ Tuğ, Doğan & Hancı 2002, s. 177.
  4. ^ Tuğ, Doğan & Hancı 2002, s. 175.
  5. ^ a b Tanrıvere 2017, s. 105-106.
  6. ^ a b Tanrıvere 2017, s. 106.
  7. ^ Tanrıvere 2017, s. 110-111.
  8. ^ Toroslu & Feyzioğlu 2016, s. 201.
  9. ^ a b c d Karakuş 2011, s. 1.
  10. ^ Tuğ, Doğan & Hancı 2002, s. 178-179.
  11. ^ Tuğ, Doğan & Hancı 2002, s. 179.
  12. ^ a b c Tuğ, Doğan & Hancı 2002, s. 178.
Genel
Wikimedia Commons'ta adli bilimler ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
  • Karakuş, Oğuz (2011). "Giriş". Oğuz Karakuş (Ed.). Adli Bilimler. Ankara: Adalet. ss. 1-3. ISBN 978-605-5473-58-7. 
  • Tanrıvere, Utku (2017). "Adli Bilimler ve Suç Bilimi Bağlamlarında Mekân: Olay Yeri ve Suç Yeri". Erkan Zengin vd. (Ed.). Mekân: Toplumbilim, Mimarlık ve Yazınbilimde Mekân Araştırmaları. Ankara: Detay. ss. 105-130. ISBN 978-605-2323-44-1. 
  • Toroslu, Nevzat; Feyzioğlu, Metin (2016). Ceza Muhakemesi Hukuku. Ankara: Savaş Yayınevi. ISBN 978-605-9414-70-8. 
  • Tuğ, Ayşim; Doğan, Yeşim; Hancı, Hamit (2002). "Kriminalistik Kriminoloji Değildir" (PDF). Ankara Barosu Dergisi, 2002-2. ss. 175-181. 28 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Mayıs 2020. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Adli_bilimler&oldid=31359878" sayfasından alınmıştır