Adli bilimler: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
yapılandırma |
tarihçe geliştirme |
||
| 1. satır: | 1. satır: | ||
{{multiple image|perrow = 2|total_width= |
{{multiple image|perrow = 2|total_width=200 |
||
| image1 = Blow-flies.jpg |
| image1 = Blow-flies.jpg |
||
| image2 = 9mm Flute.jpg |
| image2 = 9mm Flute.jpg |
||
| 6. satır: | 6. satır: | ||
| image5 = Analysis of glottal source.png |
| image5 = Analysis of glottal source.png |
||
| image6 = Get deleted email.jpg |
| image6 = Get deleted email.jpg |
||
| footer = [[Adli entomoloji|Entomoloji]], [[balistik]], [[palinoloji]], [[Adli antropoloji|antropoloji]], [[Adli dilbilim|fonetik]], [[Adli bilişim|bilişim]] gibi pek çok farklı bilim dalı, adli bilimler çatısı altında maddi gerçeğin anlaşılmasına çalışır. |
| footer = [[Adli entomoloji|Entomoloji]], [[balistik]], [[Adli palinoloji|palinoloji]], [[Adli antropoloji|antropoloji]], [[Adli dilbilim|fonetik]], [[Adli bilişim|bilişim]] gibi pek çok farklı bilim dalı, adli bilimler çatısı altında maddi gerçeğin anlaşılmasına çalışır. |
||
}} |
}} |
||
'''Adli bilimler''' veya '''kriminalistik''', maddi gerçeğin ortaya çıkarılmasıyla [[suç]]ların ve hukuki uyuşmazlıkların çözümüne çalışılan bilimler demeti.{{Kdş|Tanrıvere|2017|s=105}} Kimi kaynaklarda "bilimsel polislik" olarak da nitelenmektedir.{{Kdş|Tuğ|Doğan|Hancı|2002|s=176}} |
'''Adli bilimler''' veya '''kriminalistik''', maddi gerçeğin ortaya çıkarılmasıyla [[suç]]ların ve hukuki uyuşmazlıkların çözümüne çalışılan bilimler demeti.{{Kdş|Tanrıvere|2017|s=105}} Kimi kaynaklarda "bilimsel polislik" olarak da nitelenmektedir.{{Kdş|Tuğ|Doğan|Hancı|2002|s=176}} |
||
| 16. satır: | 16. satır: | ||
== Tarihçe == |
== Tarihçe == |
||
Adli bilimler, hukuk ile çeşitli başka bilim dallarının ilişkisinden doğar{{Kdş|Tanrıvere|2017|s=105}} ve ilk olarak Milattan Önce 3000 civarında, [[Antik Mısır]]'da adli tıp ile ortaya çıkmıştır.{{Kdş|Karakuş|2011|s=1}} Bugün adli bilimlerle ilgili olarak akla gelen ilk kavramın adli tıp olması da bu çok eski ve yaygın ilişki olarak ifade edilir.{{Kdş|Tanrıvere|2017|s=105-106}} Yeni yöntem, yaklaşım ve bilim dallarının adli bilimler çatısı altında kullanılması; geçen 5000 yıllık süreçte adli bilim uzmanlarının karşı karşıya kaldıkları olayların karmaşıklığının sonucudur.{{Kdş|Tanrıvere|2017|s=106}} Ne var ki bu ilerleme, doğrudan ve sadece adli bilimler yapısıyla ilgili değildir. Bu çerçevede başvurulan, yöntemlerinden faydalanılan alanlardaki her bir gelişme, adli bağlamlarda da etkili olmaktadır. |
Adli bilimler, hukuk ile çeşitli başka bilim dallarının ilişkisinden doğar{{Kdş|Tanrıvere|2017|s=105}} ve ilk olarak Milattan Önce 3000 civarında, [[Antik Mısır]]'da adli tıp ile ortaya çıkmıştır.{{Kdş|Karakuş|2011|s=1}} Bugün adli bilimlerle ilgili olarak akla gelen ilk kavramın adli tıp olması da bu çok eski ve yaygın ilişki olarak ifade edilir.{{Kdş|Tanrıvere|2017|s=105-106}} Yeni yöntem, yaklaşım ve bilim dallarının adli bilimler çatısı altında kullanılması; geçen 5000 yıllık süreçte adli bilim uzmanlarının karşı karşıya kaldıkları olayların karmaşıklığının sonucudur.{{Kdş|Tanrıvere|2017|s=106}} Ne var ki bu ilerleme, doğrudan ve sadece adli bilimler yapısıyla ilgili değildir. Bu çerçevede başvurulan, yöntemlerinden faydalanılan alanlardaki her bir gelişme, adli bağlamlarda da etkili olmaktadır. |
||
Bugüne dek bilinen ilk [[otopsi]], 1374 yılında Fransa'da yapıldı. 17. Yüzyıl sonları itibariyle adli tıp alanına gelişmeler kaydedildi ve 1785 yılında [[Prag Üniversitesi]]'nde "adli tıp ve polis tıbbı"na dair bir araştırma ve öğretim yapısı oluşturuldu. Yine bu süreçte [[adli toksikoloji]] sahası ortaya çıktı.{{Kdş|Karakuş|2011|s=1}} |
|||
[[Dosya:Fingerprints taken by William James Herschel 1859-1860.jpg|thumb|right|200px|Herschel'in 1859-1860'ta aldığı parmak izleri.]] |
|||
Hindistan'da memur olarak çalışan [[William J. Herschel]], insanların [[parmak izi|parmak izlerinin]] birbirlerine benzemediğini ve bu izlerin zamanla değişmediğini tespit etti.{{Kdş|Tuğ|Doğan|Hancı|2002|s=178-179}} Bu süreçte [[Henry Faulds]] da Herschel'den ayrı olarak aynı tespiti yaptı ve keşfi, 1880 yılında ''[[Nature (dergi)|Nature]]'' dergisinde yayımlandı. Parmak izi çalışmalarının kurucularından biri olarak kabul edilen [[Francis Galton]], [[mumya]]ların parmak izlerinin, ölümden sonra dahi değişmediğini keşfetti.{{Kdş|Tuğ|Doğan|Hancı|2002|s=179}} |
|||
Avusturyalı avukat [[Hans Gross]], tanık beyanlarının güvenilmezliği dolayısıyla gerçeğin bilimsel olarak ispatlanması gerektiğini savunarak; 1891 yılında delillerin değerlendirilmesiyle ilgili bilgiler içeren kılavuz niteliğindeki "[[Polis Tekniği]]" kitabını yayımladı.{{Kdş|Tuğ|Doğan|Hancı|2002|s=178}} |
|||
Fransız polis [[Alphonse Bertillon]] ise insanların fiziksel özelliklerini esas alarak [[kimlik tespiti]]ne yarayan [[antropometri]]k ölçüm sistemini ve [[Mugshot|sabıka fotoğrafı]] sistemini geliştirdi.{{Kdş|Karakuş|2011|s=1}}{{Kdş|Tuğ|Doğan|Hancı|2002|s=178}} "Bertillonaj" olarak bilinen bu sistem, [[Avrupa]]'nın büyük bölümünde ve [[Amerika Birleşik Devletleri]]'nde yaygın biçimde kullanılmaya başlandı.{{Kdş|Tuğ|Doğan|Hancı|2002|s=178}} |
|||
[[Edmond Locard]], kendi adıyla anılan [[değişim prensibi]] gibi, 20. yüzyılın başlarında olay yeri inceleme ve kriminalistik konularında ilk çalışmaları yaptı.{{Kdş|Karakuş|2011|s=1}} |
|||
== Kaynakça == |
== Kaynakça == |
||
Sayfanın 23.23, 4 Mayıs 2020 tarihindeki hâli
Adli bilimler veya kriminalistik, maddi gerçeğin ortaya çıkarılmasıyla suçların ve hukuki uyuşmazlıkların çözümüne çalışılan bilimler demeti.[1] Kimi kaynaklarda "bilimsel polislik" olarak da nitelenmektedir.[2]
Kriminalistik adı, "suç" (Fransızca: la crime) sözcüğünden türetilmiştir[3] ve her ne kadar kriminoloji ile karıştırılsa da bu iki saha, amaç ve nitelik bakımından birbirinden ayrılır.[1][4] Ne var ki adli bilimler, kriminolojiyi geniş kapsamlı olarak ele alan bazı kaynaklarca "uygulamalı kriminoloji" alanına da dahil edilir.[2] Adli bilimler kendi başına bir bilim dalı değil, adli amaçlar doğrultusunda pek çok farklı disiplinin bir araya geldiği bir çatı yapıdır.[5] Bunlar tıp, fizik, kimya, biyoloji, jeoloji gibi fen bilimleri ya da psikoloji, dilbilim gibi sosyal bilim alanlarından olabilirler.[6]
Adli bilimler; suçlunun ortaya çıkarılması kadar, masumların hatalı biçimde suçlanmasını veya cezalandırılmasını önlemeye de yarar. Suç ve uyuşmazlık konuları, adli bilimler çerçevesinde bir "olay" olarak ele alınır ve yalnızca gerçeğin ne olduğu araştırılır. Bu gerçeğin hukuki yorum ve değerlendirmesi ise yargı faaliyeti çerçevesinde soruşturma ve kovuşturma makamlarının görev ve yetkisidir.[7] Bu çerçevede çalışmalar yürüterek gerçeğin ortaya çıkarılmasına çalışan kimselere ise "bilirkişi" veya "uzman" denilir.[8]
Tarihçe
Adli bilimler, hukuk ile çeşitli başka bilim dallarının ilişkisinden doğar[1] ve ilk olarak Milattan Önce 3000 civarında, Antik Mısır'da adli tıp ile ortaya çıkmıştır.[9] Bugün adli bilimlerle ilgili olarak akla gelen ilk kavramın adli tıp olması da bu çok eski ve yaygın ilişki olarak ifade edilir.[5] Yeni yöntem, yaklaşım ve bilim dallarının adli bilimler çatısı altında kullanılması; geçen 5000 yıllık süreçte adli bilim uzmanlarının karşı karşıya kaldıkları olayların karmaşıklığının sonucudur.[6] Ne var ki bu ilerleme, doğrudan ve sadece adli bilimler yapısıyla ilgili değildir. Bu çerçevede başvurulan, yöntemlerinden faydalanılan alanlardaki her bir gelişme, adli bağlamlarda da etkili olmaktadır.
Bugüne dek bilinen ilk otopsi, 1374 yılında Fransa'da yapıldı. 17. Yüzyıl sonları itibariyle adli tıp alanına gelişmeler kaydedildi ve 1785 yılında Prag Üniversitesi'nde "adli tıp ve polis tıbbı"na dair bir araştırma ve öğretim yapısı oluşturuldu. Yine bu süreçte adli toksikoloji sahası ortaya çıktı.[9]
Hindistan'da memur olarak çalışan William J. Herschel, insanların parmak izlerinin birbirlerine benzemediğini ve bu izlerin zamanla değişmediğini tespit etti.[10] Bu süreçte Henry Faulds da Herschel'den ayrı olarak aynı tespiti yaptı ve keşfi, 1880 yılında Nature dergisinde yayımlandı. Parmak izi çalışmalarının kurucularından biri olarak kabul edilen Francis Galton, mumyaların parmak izlerinin, ölümden sonra dahi değişmediğini keşfetti.[11]
Avusturyalı avukat Hans Gross, tanık beyanlarının güvenilmezliği dolayısıyla gerçeğin bilimsel olarak ispatlanması gerektiğini savunarak; 1891 yılında delillerin değerlendirilmesiyle ilgili bilgiler içeren kılavuz niteliğindeki "Polis Tekniği" kitabını yayımladı.[12]
Fransız polis Alphonse Bertillon ise insanların fiziksel özelliklerini esas alarak kimlik tespitine yarayan antropometrik ölçüm sistemini ve sabıka fotoğrafı sistemini geliştirdi.[9][12] "Bertillonaj" olarak bilinen bu sistem, Avrupa'nın büyük bölümünde ve Amerika Birleşik Devletleri'nde yaygın biçimde kullanılmaya başlandı.[12]
Edmond Locard, kendi adıyla anılan değişim prensibi gibi, 20. yüzyılın başlarında olay yeri inceleme ve kriminalistik konularında ilk çalışmaları yaptı.[9]
Kaynakça
- Atıflar
- ^ a b c Tanrıvere 2017, s. 105.
- ^ a b Tuğ, Doğan & Hancı 2002, s. 176.
- ^ Tuğ, Doğan & Hancı 2002, s. 177.
- ^ Tuğ, Doğan & Hancı 2002, s. 175.
- ^ a b Tanrıvere 2017, s. 105-106.
- ^ a b Tanrıvere 2017, s. 106.
- ^ Tanrıvere 2017, s. 110-111.
- ^ Toroslu & Feyzioğlu 2016, s. 201.
- ^ a b c d Karakuş 2011, s. 1.
- ^ Tuğ, Doğan & Hancı 2002, s. 178-179.
- ^ Tuğ, Doğan & Hancı 2002, s. 179.
- ^ a b c Tuğ, Doğan & Hancı 2002, s. 178.
- Genel
- Karakuş, Oğuz (2011). "Giriş". Oğuz Karakuş (Ed.). Adli Bilimler. Ankara: Adalet. ss. 1-3. ISBN 978-605-5473-58-7.
- Tanrıvere, Utku (2017). "Adli Bilimler ve Suç Bilimi Bağlamlarında Mekân: Olay Yeri ve Suç Yeri". Erkan Zengin vd. (Ed.). Mekân: Toplumbilim, Mimarlık ve Yazınbilimde Mekân Araştırmaları. Ankara: Detay. ss. 105-130. ISBN 978-605-2323-44-1.
- Toroslu, Nevzat; Feyzioğlu, Metin (2016). Ceza Muhakemesi Hukuku. Ankara: Savaş Yayınevi. ISBN 978-605-9414-70-8.
- Tuğ, Ayşim; Doğan, Yeşim; Hancı, Hamit (2002). "Kriminalistik Kriminoloji Değildir" (PDF). Ankara Barosu Dergisi, 2002-2. ss. 175-181. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2020.