Bileşik: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at

[kontrol edilmemiş revizyon]

[kontrol edilmiş revizyon]

← Önceki sürümle aradaki fark Sonraki sürümle aradaki fark →

İçerik silindi İçerik eklendi

GörselVikimetin

Satır içi

Sayfanın 05.31, 25 Mayıs 2024 tarihindeki hâli

Saf su (H2O) bir bileşiğe örnektir. Molekülün top ve çubuk modeli, iki kısım hidrojenin (beyaz) ve bir kısım oksijenin (kırmızı) mekansal ilişkisini gösterir.

Kimyasal bir bileşik, kimyasal bağlarla bir arada tutulan birden fazla kimyasal elementin atomlarını içeren birçok özdeş molekülden (veya moleküler varlıklardan) oluşan kimyasal maddedir. Dolayısıyla tek bir elementin atomlarından oluşan bir molekül bileşik değildir. Bir bileşik, diğer maddelerle etkileşimi içerebilen kimyasal reaksiyonla farklı bir maddeye dönüştürülebilir. Bu süreçte atomlar arasındaki bağlar kırılabilir ve/veya yeni bağlar oluşabilir.

Bileşen atomlarının birbirine nasıl bağlandığına göre ayırt edilen dört ana bileşik türü vardır. Moleküler bileşikler kovalent bağlarla bir arada tutulur; iyonik bileşikler iyonik bağlarla bir arada tutulur; intermetalik bileşikler metalik bağlarla bir arada tutulur; Koordinasyon kompleksleri koordine kovalent bağlarla bir arada tutulur. Stokiyometrik olmayan bileşikler tartışmalı marjinal durum oluşturur.

Kimyasal formül, sayısal alt simgelerle birlikte standart kimyasal sembolleri kullanarak, bileşik moleküldeki her elementin atom sayısını belirtir. Birçok kimyasal bileşiğin, Kimyasal Özetler Servisi tarafından atanan benzersiz bir CAS numarası tanımlayıcısı vardır. Dünya çapında 350.000'den fazla kimyasal bileşik (kimyasal karışımları dahil) üretim ve kullanım için tescil edilmiştir.^[1]

Kimyasal bir bileşik, iki ya da daha fazla elementin sabit kütle oranında birleşmesiyle oluşan saf maddelere denir. Bileşiklerin en küçük yapı taşı moleküllerdir.

Bileşiklerin özellikleri

Bileşiklerin çoğu moleküler yapıdadır. Ama tuz gibi iyonik bileşikler atomik yapıdadır.
Bileşikler belirli formüllerle ifade edilir. Örneğin Asetonitrilin formülü C H₃CN olarak ifade edilir.
Bileşikler kimyasal yöntemlerle bileşenlerine ayrılabilir ama fiziksel yöntemlerle bileşenlerine ayrılamazlar.
Bileşikler kendini oluşturan elementlerin özelliklerini göstermezler. En bilinen örneği ise yakıcı olan oksijen ve yanıcı olan hidrojenin birleşerek yangın söndürücü olarak kullanılan H₂O'yu oluşturması.
Belirli ayırt edici özellikleri vardır.
Bileşik ile karışımın farkı:

Bileşikler belirli sayıda element atomunun kimyasal bir bağ ile bağlanmasıyla oluşur. Ancak karışımın belirli bir formülü yoktur. Bileşikleri oluşturan elementler bir araya gelerek kendi özelliklerini kaybederler fakat karışımları oluşturan maddeler kendi özelliklerini kaybetmezler.

Bileşikler; kovalent ve iyonik olarak sınıflandırılır.

Bazı bileşik örnekleri

Sodyum klorür: NaCl
Potasyum permanganat: KMnO₄
Asetik asit: CH₃COOH
Kalsiyum karbonat: CaCO₃
Amonyum fosfat: (NH₄)₃PO₄
Hidrojen klorür: HCl
Kükürt dioksit: SO₂
Karbondioksit: CO₂
Glukoz: C₆H₁₂O₆
Su: H₂O
Potasyum nitrat: KNO3
Amonyak: NH₃
Metan: CH₄
Potasyum nitrat: KNO₃
Sülfürik asit: H₂SO₄
Kalsiyum hidroksit: Ca(OH)₂
Sodyum bikarbonat: NaHCO₃

Karışımlar ile arasındaki farklar

Bileşiklerin özellikleri	Karışımların özellikleri
1-Bileşiği oluşturan maddeler belirli oranlarda birleşir.	1 – Karışımı oluşturan maddeler istenen oranlarda karıştırılabilirler.
2- Saf maddelerdir. Hepsi homojendir.	2 – Saf değillerdir. Homojen ve heterojen olabilir.
3- Belirli erime, kaynama noktalarına sahiptirler.	3 – Erime ve kaynama noktaları sabit değildir.
4- Fiziksel değil kimyasal yöntemlerle bileşenlerine ayrılabilir.	4 – Fiziksel yöntemlerle bileşenlerine ayrıştırılabilir.
5- Belirli sembolleri vardır.	5 – Formülleri veya sembolleri yoktur.
6- Meydana geldikleri elementlerin fiziksel ve kimyasal özelliklerini korumazlar.	6 – Karışanlar özelliklerini karışım içerisinde de korurlar.

Kimya ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

Kaynakça

^ Wang, Zhanyun; Walker, Glen W.; Muir, Derek C. G.; Nagatani-Yoshida, Kakuko (22 Ocak 2020). "Toward a Global Understanding of Chemical Pollution: A First Comprehensive Analysis of National and Regional Chemical Inventories". Environmental Science & Technology. 54 (5). ss. 2575-2584. Bibcode:2020EnST...54.2575W. doi:10.1021/acs.est.9b06379. hdl:20.500.11850/405322. PMID 31968937.

[1] Wang, Zhanyun; Walker, Glen W.; Muir, Derek C. G.; Nagatani-Yoshida, Kakuko (22 Ocak 2020). "Toward a Global Understanding of Chemical Pollution: A First Comprehensive Analysis of National and Regional Chemical Inventories". Environmental Science & Technology. 54 (5). ss. 2575-2584. Bibcode:2020EnST...54.2575W. doi:10.1021/acs.est.9b06379. hdl:20.500.11850/405322. PMID 31968937.

[1]

@@ 1. satır: / 1. satır: @@
+{{çoklu resim
-'''Bileşik''', iki ya da daha fazla cinste atomun bir araya gelerek oluşturduğu saf maddelere denir. Bileşiklerin en küçük yapı taşı [[molekül]]lerdir.
+| direction         = dik
+| image1            = 2006-02-13 Drop-impact.jpg
+| image2            = Water-3D-balls.png
+| footer            = Saf [[su]] (H2O) bir bileşiğe örnektir. Molekülün top ve çubuk modeli, iki kısım [[hidrojen]]in (beyaz) ve bir kısım [[oksijen]]in (kırmızı) mekansal ilişkisini gösterir.}}
+'''Kimyasal bir bileşik''', [[kimyasal bağ]]larla bir arada tutulan birden fazla [[Element|kimyasal element]]in atomlarını içeren birçok özdeş [[molekül]]den (veya moleküler varlıklardan) oluşan [[kimyasal madde]]dir. Dolayısıyla tek bir elementin atomlarından oluşan bir molekül bileşik değildir. Bir bileşik, diğer maddelerle etkileşimi içerebilen [[kimyasal reaksiyon]]la farklı bir maddeye dönüştürülebilir. Bu süreçte atomlar arasındaki bağlar kırılabilir ve/veya yeni bağlar oluşabilir.
-== Bileşiklerin genel özellikleri ==
+Bileşen atomlarının birbirine nasıl bağlandığına göre ayırt edilen dört ana bileşik türü vardır. [[Molekül|Moleküler bileşik]]ler [[kovalent bağ]]larla bir arada tutulur; [[Tuz (kimya)|iyonik bileşik]]ler [[iyonik bağ]]larla bir arada tutulur; intermetalik bileşikler [[metalik bağ]]larla bir arada tutulur; [[Kompleks (kimya)|Koordinasyon kompleksleri]] [[koordine kovalent bağ]]larla bir arada tutulur. Stokiyometrik olmayan bileşikler tartışmalı marjinal durum oluşturur.
-* Bileşiklerin çoğu [[molekül]]er yapıdadır. Ama tuz gibileri [[atom]]ik yapıda olanları da vardır.
-* Bileşikler belirli formüllerle ifade edilir.
-* Bileşikle karışımın farkı:
-Bileşikler belirli sayıda element atomunun kimyasal bir bağ ile bağlanmasıyla oluşur. Ancak karışımın belirli bir formülü yoktur.Bileşikleri oluşturan elementler bir araya gelerek kendi özelliklerini kaybederler fakat karışımları oluşturan maddeler kendi özelliklerini kaybetmezler.
+[[Kimyasal formül]], sayısal alt simgelerle birlikte standart [[Element simgesi|kimyasal sembol]]leri kullanarak, bileşik moleküldeki her elementin atom sayısını belirtir. Birçok kimyasal bileşiğin, Kimyasal Özetler Servisi tarafından atanan benzersiz bir [[CAS Kayıt Numarası|CAS numarası]] tanımlayıcısı vardır. Dünya çapında 350.000'den fazla kimyasal bileşik (kimyasal karışımları dahil) üretim ve kullanım için tescil edilmiştir.<ref>{{dergi kaynağı|soyadı1=Wang|ad1=Zhanyun|soyadı2=Walker|ad2=Glen W.|soyadı3=Muir|ad3=Derek C. G.|soyadı4=Nagatani-Yoshida|ad4=Kakuko|tarih=22 Ocak 2020|başlık=Toward a Global Understanding of Chemical Pollution: A First Comprehensive Analysis of National and Regional Chemical Inventories|dergi=Environmental Science & Technology|cilt=54|sayı=5|sayfalar=2575-2584|doi=10.1021/acs.est.9b06379|pmid=31968937|bibcode=2020EnST...54.2575W|hdl=20.500.11850/405322}}</ref>
-* dasasdsadadsBileşikler; [[asit]]ler, [[baz]]lar, [[oksit]]ler, [[tuz]]lar olarak sınıflandırılır.
-* [[Tuz]]: NaCl
+Kimyasal bir bileşik, iki ya da daha fazla [[element]]in sabit kütle oranında birleşmesiyle oluşan [[saf madde]]lere denir. Bileşiklerin en küçük yapı taşı [[molekül]]lerdir.
+==Bileşiklerin özellikleri==
+* Bileşiklerin çoğu [[molekül]]er yapıdadır. Ama [[tuz]] gibi [[iyonik bileşikler]] [[atom]]ik yapıdadır.
+* Bileşikler belirli formüllerle ifade edilir. Örneğin [[Asetonitril]]in formülü [[karbon|C]][[Hidrojen|H]]<sub>3</sub>[[siyanür|CN]] olarak ifade edilir.
+*Bileşikler kimyasal yöntemlerle bileşenlerine ayrılabilir ama fiziksel yöntemlerle bileşenlerine ayrılamazlar.
+* Bileşikler kendini oluşturan elementlerin özelliklerini göstermezler. En bilinen örneği ise yakıcı olan [[oksijen]] ve yanıcı olan [[hidrojen]]in birleşerek yangın söndürücü olarak kullanılan  [[su|H<sub>2</sub>O]]'yu oluşturması.
+* Belirli ayırt edici özellikleri vardır.
+* Bileşik ile karışımın farkı:
+: Bileşikler belirli sayıda element atomunun kimyasal bir bağ ile bağlanmasıyla oluşur. Ancak karışımın belirli bir formülü yoktur. Bileşikleri oluşturan elementler bir araya gelerek kendi özelliklerini kaybederler fakat karışımları oluşturan maddeler kendi özelliklerini kaybetmezler.
+* Bileşikler; [[Kovalent bağ|kovalent]] ve [[İyonik bağ|iyonik]] olarak sınıflandırılır.
+===Bazı bileşik örnekleri===
+* [[Sodyum klorür]]: NaCl
 * [[Potasyum permanganat]]: KMnO<sub>4</sub>
 * [[Asetik asit]]: CH<sub>3</sub>COOH
-* [[Kalsiyum karbonat]]: CaCO<sub>3<sub>
+* [[Kalsiyum karbonat]]: CaCO<sub>3</sub>
 * [[Amonyum fosfat]]: (NH<sub>4</sub>)<sub>3</sub>PO<sub>4</sub>
-* [[Karbonat]]: CO<sub>3</sub>
-* [[Nitrat]]: NO<sub>3</sub>
 * [[Hidrojen klorür]]: HCl
 * [[Kükürt dioksit]]: SO<sub>2</sub>
 * [[Karbondioksit]]: CO<sub>2</sub>
-* [[Glikoz]]: C<sub>6</sub>H<sub>12</sub>O<sub>6</sub>
+* [[Glukoz]]: C<sub>6</sub>H<sub>12</sub>O<sub>6</sub>
-* [[Su]] :H<sub>2</sub>O
+* [[Su]]: H<sub>2</sub>O
-* [[Amonyak]] : NH<sub>3</sub>
+* [[Potasyum nitrat]]: KNO3
+* [[Amonyak]]: NH<sub>3</sub>
 * [[Metan]]: CH<sub>4</sub>
+*[[Potasyum nitrat]]: KNO<sub>3</sub>
+*[[Sülfürik asit]]: H₂SO₄
+*[[Kalsiyum hidroksit|Kalsiyum hidroksit:]] Ca(OH)<sub>2</sub>
+*[[Sodyum bikarbonat]]: NaHCO<sub>3</sub>
 == Karışımlar ile arasındaki farklar ==
@@ 30. satır: / 48. satır: @@
 !Karışımların<br />özellikleri
 |-
+|1-Bileşiği oluşturan maddeler belirli oranlarda birleşir.
-|
 |1 – Karışımı oluşturan maddeler istenen oranlarda karıştırılabilirler.
 |-
+|2- Saf maddelerdir. Hepsi [[Homojenlik|homojendir.]]
-|
-|2 – Saf değillerdir. Homojen ve heterojen olabilirler.
+|2 – Saf değillerdir. [[Homojen]] ve [[heterojen]] olabilir.
 |-
+|3- Belirli erime, kaynama noktalarına  sahiptirler.
-|
-|3 – Erime ve kaynama noktaları sabit değildir.
+|3 – Erime ve [[kaynama noktaları]] sabit değildir.
 |-
+|4- Fiziksel değil kimyasal yöntemlerle bileşenlerine ayrılabilir.
-|
-|4 – Fiziksel yöntemlerle karışanlarına ayrılırlar.
+|4 – Fiziksel yöntemlerle bileşenlerine ayrıştırılabilir.
 |-
+|5- Belirli [[sembol]]leri vardır.
-|
-|5 – Formülleri yoktur.
+|5 – [[Formül]]leri veya sembolleri yoktur.
 |-
+|6- Meydana geldikleri elementlerin [[fiziksel]] ve kimyasal özelliklerini korumazlar.
-|
 |6 – Karışanlar özelliklerini karışım içerisinde de korurlar.
 |}
@@ 51. satır: / 69. satır: @@
 {{kimya-taslak}}
+{{Otorite kontrolü}}
-[[Kategori:Kimyasal bileşikler|*]]
+==Kaynakça==
+{{kaynakça}}
+[[Kategori:Bileşikler|*]]