Kayalık sahil: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
Polat SAU20 (mesaj | katkılar) k gözümden kaçan şeyleri değiştirdim son değişikliğimde herhalde |
Düzeltmeler yapıldı. |
||
| 1. satır: | 1. satır: | ||
Kayalık bir kıyıda katı kayanın hakim olduğu [[sahil]]ler arasındaki [[intertidal]] bir alandır. Kayalık sahiller biyolojik açıdan zengin ortamlardır ve [[intertidal ekoloji]] diğer biyolojik süreçleri incelemek için yararlı bir "doğal laboratuvar" dır. Yüksek erişebilirlikleri nedeniyle uzun süredir iyi çalışılmış ve türleri iyi bilinmektedir. <ref>J H Connell, Community Interactions on Marine Rocky Intertidal Shores. 1972. ''Annual Review of Ecology and Systematic'' Vol. 3: 169-192</ref><ref>J.Harrison Stark (1964). ''The Ecology of Rocky Shores''. English Universities Press, London.</ref> |
|||
[[Dosya:Friendly Beaches 1.jpg|küçükresim|350x350pik|Kayalık bir kıyıdaki [[gelgit]]lerin yükselişi ve düşüşü [[deniz yaşamı]] için uçucu bir yaşam alanı tanımlayabilir]] |
|||
<br /> |
|||
[[Dosya: |
[[Dosya:Lanzarote 4 Luc Viatour.jpg|küçükresim|350x350pik|Kayalık sahil [[Lanzarote]], İspanya]] |
||
| ⚫ | |||
== Deniz yaşamı == |
== Deniz yaşamı == |
||
| ⚫ | Birçok faktör kayalık sahillerde yaşamın hayatta kalmasını desteklemektedir. Ilıman kıyı suları, besinlerin yeterli düzeyde bulunmasını sağlayan dalgalar ve konveksiyon halinde birbirleri ile karışır. Ayrıca, deniz her gelgitte [[plankton]] ve kırık organik madde getirir. Işığın (düşük derinliklerden dolayı) ve besin seviyelerinin yüksek kullanılabilirliği, [[deniz yosunu|deniz yosunlarının]] ve [[alg]]lerin [[birincil verimlilik|birincil verimliliğinin]] çok yüksek olabileceği anlamına gelir. İnsan eylemleri ayrıca [[besin akışı]] nedeniyle kayalık kıyılara da yarar sağlayabilir. |
||
<big>Ayrıca bakınız: [[:en:Marine_habitats#Rocky_shores|Deniz yaşam alanları § Kayalık sahiller]]</big> |
|||
| ⚫ | Bu olumlu faktörlere rağmen, kayalık sahil [[eko sistem]]i ile ilişkili deniz organizmaları için de bir takım zorluklar vardır. Genellikle, [[bentik]] türlerin dağılımı tuzluluk, dalgaya maruz kalma, sıcaklık, [[kuruma]] ve genel stres ile sınırlıdır. Düşük [[gelgit]]te maruz kalma sırasında sürekli kuruma tehdidi dehidrasyona neden olabilir. Bu nedenle, birçok tür mukoza tabakaları ve kabukları gibi bu kurumayı önlemek için uyarlamalar geliştirmiştir. Birçok tür, güçlü dalga hareketlerine karşı istikrar sağlamak için kabuklar ve tutucuları kullanmaktadır. Gelgit akışından kaynaklanan sıcaklık dalgalanmaları (maruziyetle sonuçlanır), tuzluluktaki değişiklikler ve çeşitli aydınlatma aralıkları gibi çeşitli başka zorluklar da vardır. Diğer tehditler kuşların ve diğer deniz organizmalarının avlanmasının yanı sıra [[kirlilik|kirliliğin]] etkilerini de içerir. |
||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | Ballantine Skalası, kayalık bir kıyıdaki dalga hareketinin maruz kalma derecesini ölçmek için biyolojik olarak tanımlanmış bir ölçektir. W61 Ballantine tarafından 1961'de [[U.K.]] [[Londra]] [[Queen_Mary,_University_of_London|Kraliçesi Mary Koleji]]'nin zooloji bölümünde tasarlanan Skala, kıyı şeridi türlerinin söz konusu olduğu yerlerde "Kayalık kıyılarda büyüyen farklı türlerin, dalga hareketinin genellikle en önemli olduğu fiziksel ortamdır. " [[Littoral]] bölgede bulunan türler bu nedenle kıyıya maruz kalma derecesini gösterir. <ref>Ballantine (1961) page 1.</ref> Ölçek, (1) "aşırı derecede maruz kalan" bir kıyıdan (8) "aşırı korunaklı" bir kıyıya uzanır. |
||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
== Bölgeleme == |
|||
| ⚫ | |||
| ⚫ | Suyun gelgit hareketleri, yükseklerden gelgitlere kadar kayalık kıyılarda bölgeleme desenleri oluşturur. <ref>Adam, Purcell. "Rocky Shore". ''Basic Biology''.</ref> Yüksek gelgit işaretinin üzerindeki alan, neredeyse karasal bir ortam olan supralittoral bölgedir. Yüksek gelgit işaretinin etrafındaki alan intertidal saçak olarak bilinir. Yüksek ve düşük gelgit işaretleri arasında intertidal veya littoral bölge bulunur. Gelgit işaretinin altında sublittoral veya subtidal bölge bulunur. Farklı hayvanların ve alglerin varlığı ve bolluğu, kayalık sahil boyunca farklı bölgelere göre değişir. |
||
[[Dosya:Lanzarote 3 Luc Viatour.jpg|küçükresim|350x350pik|<big>[[:en:Canary_Islands|Kanarya Adaları'nda]] Kayalık Plaj</big>]] |
|||
== |
== Kirlilik == |
||
| ⚫ | Kayalık sahiller birçok kirliliğe, özellikle petrol döküntülerine bağlı kirliliğe maruz kalmaktadır. Göze çarpan dökülmeler [[Torrey Canyon döküntüsü]], <ref>Southward, AJ and Southward, EC. 1978. Recolonization of Rocky shores after the use of toxic dispersants to clean up the Torrey Canyon spill. J. Fish. Res. Board. Can 35:682-706.</ref>Fransa'daki <ref>Seip, KL. 1984. The Amoco Cadiz Oil spill- at a glance. Mar. Poll. Bull. 15 (6) 218-220</ref> Brittany sahilinin dışındaki [[Amoco Cadiz petrol döküntüsü]] ve ABD, Alaska, Prince William Sound'daki [[Exxon Valdez petrol dökülmesi]]dir. Plastiklerin ve metallerin insanlar tarafından geride bırakılan çöpler de turistleri çeken turistik olan birçok kayalık sahil şeridi gibi yerler içinde bir sorundur. |
||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
== |
== Referanslar == |
||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
==<big>Ayrıca bakınız</big>== |
|||
| ⚫ | |||
* <big>[[:en:Intertidal_ecology|İntertidal ekoloji]]</big> |
|||
| ⚫ | * ''Cruz-Motta J.J., Miloslavich P., Palomo G., Iken K., Konar B., vd. (2010). "Intertidal Kayalık Kıyılarla İlişkili Montajların Mekansal Varyasyon Kalıpları: Küresel Bir Bakış". [[PLOS One]] 5 (12): e14354. [[doi]]: [https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0014354 10,1371 / journal.pone.0014354.]'' |
||
* <big>[[:en:Intertidal_zone|İntertidal bölge]]</big> |
|||
* <big>[[:en:Tide_pool|Kaya havuzu]]</big> |
|||
* <big>[[:en:Seashore_wildlife|Deniz kıyısı yaban hayatı]]</big> |
|||
== <big>Referanslar</big> == |
|||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | * |
||
Sayfanın 21.34, 13 Mayıs 2020 tarihindeki hâli
Kayalık bir kıyıda katı kayanın hakim olduğu sahiller arasındaki intertidal bir alandır. Kayalık sahiller biyolojik açıdan zengin ortamlardır ve intertidal ekoloji diğer biyolojik süreçleri incelemek için yararlı bir "doğal laboratuvar" dır. Yüksek erişebilirlikleri nedeniyle uzun süredir iyi çalışılmış ve türleri iyi bilinmektedir. [1][2]
Deniz yaşamı
Birçok faktör kayalık sahillerde yaşamın hayatta kalmasını desteklemektedir. Ilıman kıyı suları, besinlerin yeterli düzeyde bulunmasını sağlayan dalgalar ve konveksiyon halinde birbirleri ile karışır. Ayrıca, deniz her gelgitte plankton ve kırık organik madde getirir. Işığın (düşük derinliklerden dolayı) ve besin seviyelerinin yüksek kullanılabilirliği, deniz yosunlarının ve alglerin birincil verimliliğinin çok yüksek olabileceği anlamına gelir. İnsan eylemleri ayrıca besin akışı nedeniyle kayalık kıyılara da yarar sağlayabilir.
Bu olumlu faktörlere rağmen, kayalık sahil eko sistemi ile ilişkili deniz organizmaları için de bir takım zorluklar vardır. Genellikle, bentik türlerin dağılımı tuzluluk, dalgaya maruz kalma, sıcaklık, kuruma ve genel stres ile sınırlıdır. Düşük gelgitte maruz kalma sırasında sürekli kuruma tehdidi dehidrasyona neden olabilir. Bu nedenle, birçok tür mukoza tabakaları ve kabukları gibi bu kurumayı önlemek için uyarlamalar geliştirmiştir. Birçok tür, güçlü dalga hareketlerine karşı istikrar sağlamak için kabuklar ve tutucuları kullanmaktadır. Gelgit akışından kaynaklanan sıcaklık dalgalanmaları (maruziyetle sonuçlanır), tuzluluktaki değişiklikler ve çeşitli aydınlatma aralıkları gibi çeşitli başka zorluklar da vardır. Diğer tehditler kuşların ve diğer deniz organizmalarının avlanmasının yanı sıra kirliliğin etkilerini de içerir.
Ballantine Skalası
Ana madde: Ballantine Skalası
Ballantine Skalası, kayalık bir kıyıdaki dalga hareketinin maruz kalma derecesini ölçmek için biyolojik olarak tanımlanmış bir ölçektir. W61 Ballantine tarafından 1961'de U.K. Londra Kraliçesi Mary Koleji'nin zooloji bölümünde tasarlanan Skala, kıyı şeridi türlerinin söz konusu olduğu yerlerde "Kayalık kıyılarda büyüyen farklı türlerin, dalga hareketinin genellikle en önemli olduğu fiziksel ortamdır. " Littoral bölgede bulunan türler bu nedenle kıyıya maruz kalma derecesini gösterir. [3] Ölçek, (1) "aşırı derecede maruz kalan" bir kıyıdan (8) "aşırı korunaklı" bir kıyıya uzanır.
Bölgeleme
Suyun gelgit hareketleri, yükseklerden gelgitlere kadar kayalık kıyılarda bölgeleme desenleri oluşturur. [4] Yüksek gelgit işaretinin üzerindeki alan, neredeyse karasal bir ortam olan supralittoral bölgedir. Yüksek gelgit işaretinin etrafındaki alan intertidal saçak olarak bilinir. Yüksek ve düşük gelgit işaretleri arasında intertidal veya littoral bölge bulunur. Gelgit işaretinin altında sublittoral veya subtidal bölge bulunur. Farklı hayvanların ve alglerin varlığı ve bolluğu, kayalık sahil boyunca farklı bölgelere göre değişir.
Kirlilik
Kayalık sahiller birçok kirliliğe, özellikle petrol döküntülerine bağlı kirliliğe maruz kalmaktadır. Göze çarpan dökülmeler Torrey Canyon döküntüsü, [5]Fransa'daki [6] Brittany sahilinin dışındaki Amoco Cadiz petrol döküntüsü ve ABD, Alaska, Prince William Sound'daki Exxon Valdez petrol dökülmesidir. Plastiklerin ve metallerin insanlar tarafından geride bırakılan çöpler de turistleri çeken turistik olan birçok kayalık sahil şeridi gibi yerler içinde bir sorundur.
Referanslar
- J H Connell, Deniz Kayalık Geçitli Kıyılarında Topluluk Etkileşimleri 1972. Ekoloji ve Sistematik Vol. 3: 169-192
- Harrison Stark (1964). Kayalık Kıyıların Ekolojisi. İngiliz Üniversiteleri Yayınları, London.
- Ballantine (1961) sayfa 1.
- Adam, Purcell. "Kayalık Plaj". Temel Biyoloji.
- Southward, AJ ve Southward, EC. 1978. Torrey Canyon döküntüsünü temizlemek için toksik dağıtıcıların kullanılmasından sonra Rocky kıyılarının yeniden kolonileştirilmesi. J. Fish. Res. Yazı tahtası. Can 35: 682-706.
- Seip, KL. 1984. Bir bakışta Amoco Cadiz Yağı dökülmesi. Mar. Anket. Boğa. 15 (6) 218-220
Daha fazla okumak için
- Cruz-Motta J.J., Miloslavich P., Palomo G., Iken K., Konar B., vd. (2010). "Intertidal Kayalık Kıyılarla İlişkili Montajların Mekansal Varyasyon Kalıpları: Küresel Bir Bakış". PLOS One 5 (12): e14354. doi: 10,1371 / journal.pone.0014354.
- ^ J H Connell, Community Interactions on Marine Rocky Intertidal Shores. 1972. Annual Review of Ecology and Systematic Vol. 3: 169-192
- ^ J.Harrison Stark (1964). The Ecology of Rocky Shores. English Universities Press, London.
- ^ Ballantine (1961) page 1.
- ^ Adam, Purcell. "Rocky Shore". Basic Biology.
- ^ Southward, AJ and Southward, EC. 1978. Recolonization of Rocky shores after the use of toxic dispersants to clean up the Torrey Canyon spill. J. Fish. Res. Board. Can 35:682-706.
- ^ Seip, KL. 1984. The Amoco Cadiz Oil spill- at a glance. Mar. Poll. Bull. 15 (6) 218-220